Wydanie publikacji zostało sfinansowane przez Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w BiałymstokuWydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstok

Krzesińska-Żach, Beata

Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku (University of Bialystok Repository)

624 •  VI  ·  stan badań nad wychowaniem patriotycznymw sytuacji dynamicznej i zmiennej, wymagającej od nauczycieli coraz to większych i nowych umiejętności oraz kwalifikacji, kompetencji, samodzielności i odpowiedzial-ności, uzasadnione stają się ich niepokoje oraz pytania o kształt polskiego patriotyzmu dziś i w przyszłości, o sposoby i efekty wychowania patriotycznego młodzieży.współczesnym nauczycielom  i rodzicom trudno  jest krzewić patriotyzm. zmie-nia się bowiem ustrój polityczny, system ekonomiczny, zmieniły się nawet państwa graniczące  z polską,  a przynależność  do  Unii  europejskiej  umożliwiła  wielu  mło-dym ludziom wyjazd za granicę nie tylko w celach zarobkowych.położenie geograficzne naszego kraju między rosją i niemcami określa zarówno politykę  zagraniczną,  strategię  bezpieczeństwa  narodowego,  jak  i jakość  wzajem-nych stosunków między narodami. określa także treść i charakter edukacji młodych ludzi oraz całokształt współczesnego patriotyzmu.Kolejne  obchody  rocznic  zakończenia  drugiej  wojny  światowej  stawiają  pyta-nia  o kultywowanie  pamięci  o wojnie  i sposoby  informowania  młodych  pokoleń na temat jej najważniejszych wydarzeń i skutków. stosunek do tych kwestii tworzy społeczną  atmosferę  kształtowania  się  świadomości  polskiej  młodzieży,  jej  oceny dziejów ojczyzny, przeszłości i przyszłości polski. to wszystko wpływa na charakter i warunki kształtowania postaw patriotycznych dzieci i młodzieży.współcześnie w naszym kraju sygnalizuje się kryzys wychowania patriotycznego młodzieży. wpływ na to mają m.in. takie czynniki, jak: dynamika przemian ustro-jowych,  kryzys  wartości,  autorytetów moralnych  i elit  politycznych  sprawujących władzę, kryzys edukacji, bezrobocie i destabilizacja społeczna, załamanie się poczu-cia bezpieczeństwa państwa  i obywateli. zjawiska  te prowadzą do osłabienia więzi młodzieży  z dorobkiem  pokoleń  dorosłych,  z obyczajami  i normami  moralnymi, wpływają  na  stan  społecznej  świadomości, modyfikują  treści  i formy patriotyzmu. tymczasem nowe czasy wymagają patriotyzmu dostosowanego do zmieniających się warunków i zadań.czy wobec tego kryzys wychowania patriotycznego młodzieży polega na niedo-stosowaniu modelu patriotyzmu do społecznych potrzeb i warunków, do oczekiwań   w.  magoń,  Czy kryzys wychowania patiotycznego młodzieży?,  [w:]  Wychowanie patrio-tyczne młodzieży, bydgoszcz 995, s. 7  ibidem, s. 8.Beata KRZESIŃSKA-żACHPatriotyzm w opinii młodzieży gimnazjalnej  – komunikat z badańŹródło: Patriotyzm a wychowanie, pod red. Elwiry Jolanty Kryńskiej, Joanny Dąbrowskiej, Agnieszki Szarkowskiej, Urszuli Wróblewskiej, Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, Białystok 2009, ISBN 978-83-61209-21-8625beata KrzesińsKa-żach  •ludzi młodych? pojawiają się też pytania dotyczące kształtu współczesnego modelu patriotyzmu, jego treści i warunków.„«patriotyzm» (łac. Patria=ojczyzna) – postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia dla niej ofiar. charakteryzuje się też przed-kładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a często także gotowością do poświęcenia własnego  zdrowia  lub  życia.  patriotyzm  to  również umiłowanie  i pie-lęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka”.Jak wynika z treści pojęcia, patriotyzm pojmowany tradycyjnie oznacza deklara-cję miłości ojczyzny, gotowość poświęcenia się dla jej dobra aż do ofiary życia włącz-nie. czy globalne problemy ludzkości, takie np. jak: zagrożenie ekologiczne, wojna jądrowa, eksplozja demograficzna, nasilające się nacjonalizmy i regionalizmy, sprzy-jają kształtowaniu patriotyzmu według lansowanego u nas modelu państwa narodo-wego? Jak definiować patriotyzm okresu transformacji i dążeń polski do ściślejszych więzi  z europą  i światem? co wyznacza  granice współczesnego patriotyzmu  i jego treści?zasadnym staje się pytanie jak interpretować patriotyzm przy otwartych granicach i możliwościach  swobodnego  przemieszczania  się  w europie,  podejmowania  pracy w innych państwach? Jak kształtować postawy patriotyczne polskiej młodzieży?wincenty okoń5 wychowanie patriotyczne określa jako mające na celu jak najlep-sze przygotowanie dorastających pokoleń do służby własnemu narodowi  i krajowi; polegające na kształtowaniu – poprzez rozliczne formy działalności wychowawców i wychowanków – przywiązania do kraju ojczystego, jego przeszłości i teraźniejszo-ści, a w jeszcze większym stopniu – poczucia odpowiedzialności za jego wielostronny rozwój i przyszłe miejsce wśród innych krajów.zadania  szkoły  w zakresie  wychowania  patriotycznego  zawiera  podstawa  pro-gramowa określona w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 6 lutego 00 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz  kształcenia  ogólnego  w poszczególnych  typach  szkół  (dz.U.  nr  5,  poz  58, z późn, zm.).na iii etapie edukacyjnym (w klasach i-iii gimnazjum) treści patriotyczne wdra-żane  są  w ramach  realizacji  jednego  z modułów  przedmiotu  wiedza  o społeczeń-stwie. moduł ten – wychowanie obywatelskie – nakłada na szkołę zadania stawiania uczniom wymagań w zakresie właściwej ich postawy wobec godła i hymnu państwo-wego, w czasie uroczystości  szkolnych  i państwowych oraz rozbudzanie świadomo-ści tożsamości narodowej i tożsamości europejskiej. Jaką rolę pełni szkoła w wychowaniu patriotycznym młodzieży? Gdzie poszuki-wać głównych źródeł patriotyzmu?szczególna  rola  szkoły  wynika  z możliwości  wielostronnego  oddziaływania poprzez  eksponowanie  treści  patriotycznych  na  różnych  przedmiotach, w różnym   za: http://pl.wkipedia.org/wiki/patriotyzm  w. magoń, Czy kryzys wychowania…, op. cit.5  w. okoń, Słownik pedagogiczny, warszawa 975, s. ~~5.626 •  VI  ·  stan badań nad wychowaniem patriotycznymokresie  rozwoju dzieci  i młodzieży,  za pomocą  różnych metod  i form wychowania patriotycznego. wiedzy dostarczają zajęcia programowe, podczas których młodzież kształtuje, rozwija i ugruntowuje podstawowe wartości moralne i obywatelskie, takie jak: umiłowanie ojczyzny, męstwo, odwaga, odpowiedzialność, tolerancja, koleżeń-stwo, potrzeba stałej i wiernej służby dla państwa oraz szacunek dla innych narodów i innych  kultur  oraz  przekonanie,  że  podstawowym  zadaniem  każdego  człowieka jest dążenie do pełnej współpracy w walce o lepszą przyszłość dla wszystkich ludzi6.zajęcia  powinny wyzwalać  przeżycia  o treści  patriotycznej,  wdrażać  do  aktyw-ności,  kształtować  zainteresowanie  sprawami  państwa,  narodu  i świata.  między innymi na lekcjach języka polskiego bohater literacki utworów epickich i dramatów, bądź bohater  liryczny,  jego dzieje na  tle  rzeczywistości,  jego postawa, myśli,  uczu-cia, decyzje – interesuje i angażuje intelekt oraz emocje. Literatura piękna dostarcza wiedzy  z przeszłości  własnego  narodu,  o zachodzących w nim  przemianach  i skut-kach ważnych dla ojczyzny. Kształtuje  też wartości patriotyczne,  takie  jak miłość i poświęcenie dla ojczyzny, nauka i praca, odpowiedzialność za losy państwa – jego granice i naród7.nauczanie historii umożliwia dzieciom i młodzieży poznanie i zrozumienie pro-cesu dziejowego, praw rządzących społecznym rozwojem. ma za zadanie budzenie szacunku do przeszłości, przygotowanie do uczestnictwa w realizacji zadań społecz-nych oraz kształcenie umiejętności myślenia kategoriami państwa i narodu. Lekcje historii ukazują bohaterstwo i odwagę wszystkich walczących za niepodległą polskę. dlatego ważne jest, aby uczeń znał przeszłość swojej ojczyzny, był z nią emocjonal-nie  związany  oraz  rozumiał  swoje  obywatelskie  powinności  i był  gotów  do  świad-czeń na jej rzecz.wiedza o społeczeństwie  jest kontynuacją historii  i jej pogłębieniem do czasów współczesnych, dzięki czemu sprzyja rozumieniu problemów społecznych i politycz-nych współczesnego świata.treści  kształcenia  geograficznego  wyposażają  uczniów  w niezbędną  wiedzę o własnym kraju, narodzie, państwie. przyczyniają się do emocjonalnego z nią zwią-zania. także organizowane przez nauczycieli geografów wycieczki  służą wychowa-niu  patriotycznemu.  Ukazują  piękno  własnego  kraju,  jego  wykorzystanie,  a także geograficzne warunki egzystencji człowieka, wzbogacają wiedzę teoretyczną, kształ-tują osobisty uczuciowy stosunek do poznawanych krain i bogactw8.badania dotyczące opinii młodzieży gimnazjalnej na temat patriotyzmu zostały przeprowadzone za pomocą ankiety (opracowanie autorskie) w publicznym Gimna-zjum nr 5 im. sługi bożego Jana pawła ii w białymstoku. do badań przystąpiło ~~ 6  z.  markocki,  Edukacja patriotyczno-obywatelska młodzieży zintegrowanym procesem wychowawczym, [w:] Wychowanie patriotyczne młodzieży, w. magoń, J. bogusz i in. (red.), bydgoszcz 995, s. 667  J. Gałęski, Problematyka wychowania patriotycznego w treściach programów nauczania wybra-nych przedmiotów starszych klas szkoły podstawowej, [w:] Wychowanie patriotyczne młodzieży, w. magoń, J. bogusz i in. (red.), bydgoszcz 995, s. ~~.8  ibidem.627beata KrzesińsKa-żach  •uczniów  z 6  klas  trzecich  gimnazjum, w tym 69 dziewcząt  i 5  chłopców w wieku 5 lat. celem badań było uzyskanie odpowiedzi na pytania:Jak współczesna młodzież gimnazjalna rozumie pojęcie patriotyzmu?Kto to jest patriota?Jakie osoby lub instytucje, zdaniem młodzieży, wpłynęły na kształtowanie się ich postawy patriotycznej?analiza uzyskanych odpowiedzi uwzględniała następujące kryteria oceny:)  znajomość symboli narodowych i zabytków swojego kraju;)  znajomość państw graniczących z polską;)  znajomość sławnych polaków, patriotów i bohaterów narodowych;)  znajomość książek zawierających treści patriotyczne;5)  rozumienie pojęcia: patriotyzm – patriota;6)  zainteresowanie  historią  własnego  kraju  i dziejami  współczesnymi  polski (w  tym obchodzenie świąt narodowych);7)  osoby mające największy wpływ na kształtowanie postawy patriotycznej; 8)  plany związane z pozostaniem w kraju lub wyjazdem za granicę.z badań wynikają następujące wnioski:zarówno badane dziewczęta, jak i chłopcy znają symbole narodowe swojego kraju  oraz  główne  zabytki  polski. wszystkie  dziewczęta  bezbłędnie wymie-niły państwa graniczące z polską, podczas gdy chłopcy w 95%.badana młodzież wśród sławnych polaków, patriotów i bohaterów narodowych, oprócz postaci historycznych (t. Kościuszko, K. pułaski, a. mickiewicz, J. pił-sudski) wymieniała osoby, które żyły współcześnie (s. wyszyński, Jan paweł ii). niektóre dziewczęta utożsamiały sławnych polaków z patriotami i bohaterami narodowymi (m.in. t. Kościuszko, a. mickiewicz,  Jan paweł  ii). potrafiły  też wymienić  więcej  tytułów  książek  (niż  chłopcy),  zawierających  treści  patrio-tyczne, w tym związane z okresem drugiej wojny światowej i czasem powstania warszawskiego.ponad 90% młodzieży  identyfikuje pojęcie patriotyzmu z miłością do ojczy-zny i gotowością walki o jej wolność. tylko nieliczni poszerzyli powyższą defi-nicję o pracę na rzecz kraju, znajomość historii i dumę z bycia polakiem.Patriota  w opinii  dziewcząt,  to  osoba  wierna  swojej  ojczyźnie,  odnosząca  się z szacunkiem do hymnu narodowego i flagi, która czuje mocno więź ze swoim kra-jem, nie wstydzi się swojego pochodzenia, z dumą mówi o swoim narodzie, dla któ-rej kraj jest czymś pięknym i kochanym. to bohater narodowy.Chłopcy zwracali uwagę na to,  iż patriota to człowiek kochający swój kraj, dba-jący  o symbole  narodowe  i dobre  imię  kraju,  obchodzący  święta  narodowe,  osoba dbająca o dobry wizerunek kraju, sławiąca swój naród na całym świecie, walcząca za swoją ojczyznę, w czasie pokoju rzetelnie pracuje, a w czasie wojny oddaje się służ-bie wojskowej, osoba, która nie wstydzi się własnego kraju.······628 •  VI  ·  stan badań nad wychowaniem patriotycznymwśród  osób  lub  instytucji mających  największy wpływ  na wychowanie  patrio-tyczne, badana młodzież wymieniła:szkołę (głównie nauczycieli historii i wiedzy o społeczeństwie 0% badanych, i nauczycieli języka polskiego 5% dziewcząt i 5% chłopców). mniej widoczny był udział rodziny, Kościoła i mediów.tylko 80% badanych interesuje historia własnego kraju, dla niektórych (dziew-cząt  i chłopców)  współczesna  polska  utożsamiana  jest  z polityką  partii  rzą-dzących.  prawie  wszyscy  badani  (95%)  wśród  obchodzonych  świąt  narodo-wych wymieniali  głównie  uchwalenie Konstytucji   maja  i odzyskanie nie-podległości ~~ listopada.około  0% badanych dziewcząt  i około  0%  chłopców  swoje  plany  życiowe po  ukończeniu  studiów  wiąże  z zagranicą  (z  powodu  większych  zarobków i lepszych warunków życia). pozostałe osoby zamierzają pozostać w kraju, ze względu na rodzinę i przyjaciół, miłość do ojczyzny, bycie patriotą.Jak  wynika  z badań  wśród  młodzieży  gimnazjalnej  (dziewcząt  i chłopców) widoczna  jest  dobra  znajomość  symboli  narodowych,  zabytków  kraju,  sąsiadów polski  oraz  bohaterów  narodowych,  patriotów  i obchodzonych  świąt  narodowych. daje  się  jednak  zauważyć mniejsze  zainteresowanie  historią  własnego  kraju  i cza-sami współczesnymi. młodzież obojga płci w swoich planach życiowych uwzględnia wyjazd za granicę na stałe, bądź czasowo (w celu polepszenia swojej sytuacji życio-wej).szkoła  i nauczyciele  starają  się  kształtować  postawy  patriotyczne  na  zajęciach dydaktycznych  (zwłaszcza  na  języku  polskim,  historii,  wiedzy  o społeczeństwie) oraz  na  zajęciach  pozalekcyjnych  (koła  zainteresowań).  Jest  to  istotne  w procesie wychowania  patriotycznego,  ponieważ  na  rozwój  świadomości  patriotycznej  ma wpływ nauczyciel posiadający autorytet moralny, własną tożsamość i ogromną wie-dzę o swoim kraju.Uzyskane wyniki badań wskazują, że należy formułować nowe i aktualizować już istniejące  cele wychowania  patriotycznego. Uwzględnić  przy  tym należy  potrzebę budowy  nowego  modelu  patriotyzmu,  który  odpowiadać  będzie  wymaganiom nowych czasów. nie należy rezygnować z upowszechniania pewnych trwałych war-tości tkwiących w tradycji naszej ojczyzny, ale też należy zwrócić uwagę na kwestię patriotyzmu „na co dzień”, w aspekcie przywiązania do miejsc i ludzi (miasto, wieś, rodzina, przyjaciele). rodzina w większym stopniu powinna włączać się w realizację celów wychowania patriotycznego, a rodzice powinni przekazywać rodzinne trady-cje  i wartości  z pokolenia na pokolenie  (rodzinne wychowanie patriotyczne). nato-miast przed uczelnią stoi kolejne zadanie – przygotować studentów (potencjalnych rodziców) do tego, aby kiedyś sami potrafili właściwie kształtować postawy patrio-tyczne swoich dzieci.■···

Patriotyzm w opinii młodzieży gimnazjalnej – komunikat z badań

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku (University of Bialystok Repository)