Özet: İnsan sıtma hastalığının vektörü olan An. sacharovi ve benzer böceklerde insektisitelere karşı gelişen direnci günümüzde uygulanan hassasiyet testleri başarılı bir şekilde saptamaktadır. Direnç hak kında daha detaylı bilgi sağlamak için biyokimyasal ve genetik temele dayanan alternatif yöntemler geliştirilmiştir. Bu çalışmanın ilk aşamasında; farklı sezonlarda, insektisit uygulamalarının yoğun olduğu Tabakalar, Herekli köyleri ile nispeten az insektisit kullanılan Menekşe köyünde toplanan An sacharovi dişileri ve bunlarla karşılaştırmak için hiçbir insektisit baskısı altında bulunmayan ve tüm yıl boyunca aktif olan An. sacharovi kolonisi dişileri hassasiyet testlerine maruz bırakıldılar. Türkiye’de sivrisinek mücadelesinde kullanılan insektisitlerden: DDT %4, Malathion %5, Propoxur %1, Deltamethrin %0.025 ve Permethrin %0.25 insektisitlerinin letal dozları kullanılarak örnekler hassas ve dirençli olarak gruplandırıldı. Çalışmanın ikinci aşamasında, organofosfat ve karbamat insektisit direncinde hedef yapı olan Asetilkolin Esteraz (AchE) enzimi ile organoklar ve pyrethroid insektisitlerin etkisizleştirilmesinde çok büyük rolü olan Glutatyon S-Transferaz (GST) olmak üzere üç enzim çalışıldı. Hassasiyet test sonuçlarına göre yaptığımız gruplandırma ile aynı örneklerde üç enzim için ölçtüğümüz aktivite oranları arasındaki uyum diskriminant analizi ile test edilerek AchE enzimi için %76.6, GST az enzimi için %74.1 ve Genel Esteraz enzimi için de %62.2 gibi oldukça yüksek bir uyumluluk bulunmuştur. Her üç enzim için de saptadığımız aktivitelerin, dirençlilerde hassaslardan anlamlı derecede daha yüksek olmasının yanında, gonoaktif döneme ait enzim aktivitelerinin de yağlanmış sezondan anllamlı derecede daha yüksek olduğu bulundu. Ayrıca çok yoğun insektisit kullanılan lokalitelerde AchE, GST ve Genel Esteraz enzim aktivitelerinin oldukça yüksek ve insektisitlerin az kullanıldığı veya hiç kullanılmadığı lokalitelerde ise aktivitenin düşük olduğu bulundu.Susceptibility tests have been successfully used for many years to determine insecticide resistance raised in pest and vector insects, including An. sacharovi,the primary human malaria vector in Turkey. As this method does not provide sufficient information about physiological resistance, an alternative method of enzyme tests based on biochemical and genetic evaluations has been developed. In this study, both methods were used for comparison. First of all, susceptibility to insecticides was tested in adult females of An. sacharovi collected in different seasons from Tabaklar and Herekli Villages, where insecticides are used intensively for both agricultural and vector control purposes, and from Menekse Village, where insecticide applications are more limited. Samples taken from laboratory colonies consisting of mosquitoes under non-insecticide pressure during the gonoactive season were also tested for comparison with the field material. In the susceptibility test using lethal doses of DDT 4%, Malathion 5%, Propoxur %1, Deltamethrin 0.025% and Permethrin 0.25%, each sample was divided into resistant and susceptible groups, then the changes in the activity levels of enzymes were studied in these groups. Three enzymes were tested; Acetylcholine Esterase (AChE), which is the target site in organophosphate and carbamate insecticide resistance, Glutathione S-Transferase (GST), which has a significant role in the detoxification of organochlorine and pyrethroide insecticides, and non-specific General Esterase, which has a role in the detoxification of all insecticides. The activities of the three enzymes were found at higher levels in the resistant groups than in the susceptible groups and also at higher levels in the gonoactive period than in the hibernation season. It was also found that AchE, GST and General Esterase enzyme activities were higher in localities receiving intensive insecticide application than in localities where insecticides are used in smaller quantities or not at all
