Komórki nowotworowe charakteryzuje podwyższona aktywność telomerazy. Enzym ten jest odpowiedzialny zaodbudowę telomerów. Telomery, jako wyspecjalizowane nukleoproteiny występujące na końcach chromosomów,pełnią istotną rolę w utrzymaniu stabilności i integralności genomu. Najważniejszym skutkiem ich ciągłej odbudowyw komórkach nowotworowych przy udziale telomerazy jest nadawanie im nieśmiertelności. Badania prowadzonew ostatnich latach nad aktywnością telomerazy oraz długością telomerów wskazują, że ich regulacja odbywa sięprzy udziale czynników uwalnianych podczas procesu karcenogenezy, tj. hormonów i cytokin. Czynniki te z koleimodulują telomerazę i telomery także w pozostałych, prawidłowych komórkach. Powoduje to, że zmiany zachodzącew organizmie człowieka nawet w skali lokalnej (inicjacja nowotworu na poziomie pojedynczej komórki) mogą miećswoje odzwierciedlenie na szczeblu molekularnym w całym organizmie (w tym w leukocytach) i odwrotnie.Najnowsze badania wskazują na pewne różnice w długości telomerów mierzonych w leukocytach pomiędzy chorymina nowotwory typu adenocarcinoma a osobami z grupy kontrolnej. Biorąc pod uwagę rezultaty dotychczasowychbadań, słusznym wydaje się więc przyjęcie tezy, że długość telomerów (lub aktywność telomerazy) w leukocytachmoże być postrzegana jako marker procesu nowotworzenia zachodzącego na bardzo wczesnym etapie karcenogenezy.Wydaje się więc, że ocena długości telomerów w leukocytach, jako badanie o niskiej inwazyjności, mogłaby stać sięmetodą wczesnego wykrywania zmian nowotworowych zachodzących w organizmie człowieka.W pracy podjęliśmy się przedyskutowania problemu możliwości wykorzystania analizy długości telomerów jakoparametru prognostycznego na wczesnym etapie rozwoju nowotworów na przykładzie raka piersi i raka płuca.Prezentujemy też kilka powszechnie do tego celu wykorzystywanych metod z analizą ich mocnych i słabych stron.Cancer cells are characterized by an increased telomerase activity. The enzyme is responsible for reconstruction oftelomeres. Telomeres, as specialized nucleoproteins that are located at the end of chromosomes, provide genomestability and integrity. The most important consequence of their restore in cancer cells is their immortality. The studiescarried out within last few years on telomerase and telomere length indicate that their regulation is controlledby factors released during carcinogenesis i.e. hormones and cytokines. Consequently, those factors also modulatetelomerase also in normal cells.This causes changes in the human organism even at the local area (cancer initiation at a single cell level) which maybe reflected by alterations in whole organism (including leukocytes). The latest studies point to some differences inthe measured telomere length in leukocytes between adenocarcinoma patients and control subjects. Consideringthe results of previous studies it seems justified to adopt the thesis that telomere length (or telomerase activity) inleukocytes can be evaluated as a marker of tumor occurring at a very early stage of carcinogenesis. Thus, it seemsthat telomere length measurement in leukocytes, as a low-invasive method, might be a good method for predictiveassessment of carcinogenesis. In this work we focused on potential application of telomere length analysis as a prognostic parameter at the early stage of cancer development in breast and lung cancer. We also report on numerous methods of telomere length analysis showing their strengths and weaknesses
