Stosowane od dziesięcioleci leki przeciwzakrzepowe z grupy antagonistów witaminy K (VKA; acenokumarol i warfaryna — od 1954 r.) są farmaceutykami o późnym początku działania, wąskim zakresie terapeutycznym, licznych interakcjach lekowych oraz pokarmowych i wymagają prowadzenia terapii pod kontrolą międzynarodowego wskaźnika znormalizowanego (INR). Udokumentowano znaczne różnice między poszczególnymi pacjentami i ośrodkami dotyczące wskaźnika TTR — odsetka czasu leczenia, w jakim INR pozostaje w zakresie terapeutycznym, który determinuje zarówno skuteczność, jak i bezpieczeństwo terapii. W codziennej praktyce klinicznej wskaźnik ten osiąga wartości (ok. 44%) znacznie niższe niż TTR (66%) opisywany w grupach pacjentów włączanych do badań randomizowanych. Te trudności znacznie ograniczają możliwości stosowania VKA w coraz liczniejszej i starzejącej się populacji chorych wymagających doustnej antykoagulacji; ocenia się, że leczeniu przeciwzakrzepowemu nie jest poddanych nawet do 40% pacjentów, u których występują do tego wskazania. Z kolei heparyny niefrakcjonowana i drobnocząsteczkowe wymagają podawania w postaci iniekcji, a stosowane przewlekle zwiększają ryzyko osteoporozy. Nowe doustne antykoagulanty (NOAC) to bezpośrednie inhibitory trombiny oraz bezpośrednie inhibitory aktywnego czynnika X kaskady krzepnięcia. Oprócz szybkiego początku działania zapewniają większą przewidywalność efektu przeciwkrzepliwego, na ogół niewymagającego monitorowania. Początkowo przetestowano je w zakrzepicy żylnej i zatorowości płucnej, a następnie potwierdzono ich skuteczność w prewencji zatorowości systemowej u pacjentów z niezastawkowym migotaniem przedsionków. Zastosowanie nowych leków przeciwzakrzepowych w innych wskazaniach, takich jak ostre zespoły wieńcowe czy profilaktyka zakrzepicy po operacji zastawki, jest obecnie przedmiotem badań klinicznych. Z omawianej grupy leków trzy weszły już do praktyki klinicznej w Europie: dabigatran (w praktyce klinicznej od 2008 r.) — będący odwracalnym inhibitorem trombiny (czynnik IIa kaskady krzepnięcia) oraz inhibitory czynnika Xa — riwaroksaban (od 2008 r.) i apiksaban (od 2011 r.). W artykule dokonano przeglądu wybranych badań randomizowanych poświęconych ocenie NOAC w grupach pacjentów z żylną chorobą zakrzepowo-zatorową, niezastawkowym migotaniem przedsionków, ostrymi zespołami wieńcowymi oraz protezami zastawkowymi. Na podstawie dostępnych wyników badań randomizowanych i obowiązujących wytycznych NOAC należy uznać za cenną grupę leków przeciwzakrzepowych, które znalazły zastosowanie w profilaktyce zatorowości systemowej w stale powiększającej się populacji pacjentów z niezastawkowym migotaniem przedsionków oraz profilaktyce i leczeniu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Antagoniści witaminy K, leki stosowane w kardiologii od ponad 50 lat, i mimo znanych ograniczeń stosunkowo bezpieczne w terapii długoterminowej, pozostają jedyną opcją leczenia u pacjentów z mechanicznymi zastawkami serca. Rola doustnych antykoagulantów w chorobie wieńcowej pozostaje tematem badań klinicznych, choć stosowanie terapii skojarzonej lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi wiąże się z istotnym wzrostem ryzyka powikłań krwotocznych.Oral anticoagulants belonging to the vitamin K antagonists (VKA: acenocomarol and warfarin) group have been clinically used since 1954 and despite proven efficacy their routine use is difficult due to delayed onset of action, narrow therapeutic window, multiple drug and dietary interactions and a need for continuing monitoring of INR. Significant differences were documented between patients and centers according time in therapeutic range (TTR) ratio — defined as the percentage of treatment time, during which INR is in the therapeutic range, a critical determinant of both efficacy and safety of the therapy. In the everyday clinical practice this index achieves 44%, which are much lower than TTR 66% reported in patients populations included to randomized trials. These drawbacks significantly limit the treatment efficacy and cause undertreatment of increasing populations of elderly patients who require oral anticoagulation. It is estimated that up to 40% of patients who have indications for antithrombotic treatment do not receive it at all. On the other hand unfractionated heparin and low molecular weight heparin is not a viable long-term alternative due to parenteral route of administration and long-term risk of osteoporosis. To novel oral anticoagulants (NOAC) belongs direct trombin inhibitors and direct inhibitors of Xa factor of coagulation cascade. Beyond fast onset of action they offer more predictive anticoagulant effect which in general need not be monitored. At first they have been tested in venous thromboembolism and pulmonary embolism and next their effectiveness was confirmed in the prevention of systemic embolism in patients with non-valvular atrial fibrillation. The application of NOAC in other indications, such as acute coronary syndromes or thrombosis prevention after valve replacement is nowadays the aim of clinical studies. Among described group of pharmaceutical agents three drugs have been introduced to the clinical practice in Europe: dabigatran (in clinical practice since 2008) which is a reversible trombin inhibitor (factor IIa of coagulation cascade) and inhibitors of Xa factor — rivaroxaban (since 2008) and apixaban (since 2011). This article reviews chosen randomized trials which were dedicated to the assessment of NOAC in patients with venous thromboembolic disease, non-valvular atrial fibrillation, acute coronary syndromes and valve prosthesis. On the basis of published data from randomized trials and current guidelines NOAC should be recognized as valued group of anticoagulants, which gained indications in prevention of systemic embolic events in the continuously getting grow population of patients with non-valvular atrial fibrillation and in the prevention and treatment of venous thromboembolic disease. Vitamin K antagonists, which are used in cardiology from above 50 years, despite known limitations are relatively safe in long-term therapy and remain the only option in the treatment of patients with mechanical valve prosthesis. The role of oral anticoagulants in coronary artery disease still remains the topic of clinical studies, although the application of combined therapy of anticoagulants with antiplatelet drugs implies the significant increase of bleeding complications
