Kucharz, Eugeniusz J.

Polish

Via Medica Journals

1ARTYKUŁ WSTĘPNYwww.fr.viamedica.plForum Reumatol.2015, tom 1, nr 1, 1–4Copyright © 2015 Via MedicaISSN 2450–3088„Forum Reumatologiczne” a wyzwania współczesnej reumatologiiOdkrycie medyczne rodzi się w umyśle naukowca,dojrzewa w rękach badacza, a żyje przekazane innym — po opublikowaniu, służąc życiu wielu.Pisanie artykułu wstępnego to zadanie trudne. Jest bowiem prawie zasadą, że przy okazji rocznic istnienia czasopisma, na tyle „okrągłych”, że autor artykułu wstępnego najczęściej ich nie dożywa, w jubileuszowym zeszycie czasopisma pojawia się okolicznościo-wy artykuł, zawierający cytaty z archiwalnego tekstu wstępnego opatrzone komentarzem, iż szczytne cele czasopisma, już nakreślone w ar-tykule wstępnym były sukcesywnie realizowane i rozwijane w dalszych latach wydawania pi-sma. Nie może więc dziwić, że piszącemu ar-tykuł wstępny nie raz zadrży ręka trzymająca pióro. Tak jest i teraz, przede wszystkim mam jednak świadomość, że wszelkie prognozowa-nie w nauce jest bardzo ułudne. Wynika to bowiem z charakteru samej nauki, w której wy-łamywanie się z przyjętej konwencji myślenia i pojmowania analizowanych zjawisk jest cnotą odkrywcy. Naukowiec musi być niesubordyno-wany w myśleniu, bo inaczej może zapomnieć o współtworzeniu postępu wiedzy i praktyki.Kiedy powstaje nowe czasopismo nauko-we to należy zadać sobie pytanie „komu i jak ma służyć?”. Odpowiedź na to pytanie musi wynikać z analizy stanu dyscypliny wiedzy reprezentowanej przez czasopismo i oceny potrzeb oraz oczekiwań ze strony reprezen-tantów tej wiedzy. Porzucając ogólniki, trzeba spojrzeć jaka jest i jak się zmienia współczesna reumatologia i jakich informacji od czasopi-sma oczekuje polski reumatolog. Sloganem już jest stwierdzenie, że reumatologia zmienia się szybko. Odczuwamy to wszyscy, nawet przy-gnieceni nadmiarem obciążeń biurokratycz-no-administracyjnych. To co wymaga głębszej analizy to kierunki tych zmian. Stara prawda, mocno podkreślana przez internistów, mówi, że zawsze choruje cały człowiek. Stwierdzenie to wskazuje na potrzebę kompleksowej dia-gnostyki i terapii, czasami zagubionej w dzia-łalności specjalności szczegółowych. Reumato-lodzy dawniej nie mogli wiele pomóc chorym i dlatego słusznie koncentrowali się na narzą-dzie ruchu. Walka z bólem, przykurczami, od-leżynami w miejscach podparcia była na tyle ważna, że inne potrzeby chorego schodziły na dalszy plan. Jest to zrozumiałe i prawidłowe, a dlatego, że ostatnie dekady dostarczyły reu-matologowi skuteczniejsze narzędzia do lecze-nia chorób zapalnych, znaczenia nabrały inne aspekty dobrostanu chorego, który nie tylko dłużej żyje, ale powinien zachować lepszą niż dawniej było to możliwe, jakość życia w prze-wlekłej chorobie. Ta zachodząca ciągle zmia-na myślenia lekarskiego wymaga pełniejszej wiedzy reumatologa, znacznie wykraczającej poza ramy specjalności. Dobrze, że mamy wię-cej reumatologów z pełnym przeszkoleniem internistycznym, a zadaniem czasopisma jest dostarczenie wiedzy z pogranicza reumatologii i innych specjalności, na przykład: kardiologii, nefrologii, neurologii, ginekologii i położnic-twa. Nie obce powinny nam być zagadnienia psychologiczno-reumatologiczne (np. adapta-cja do przewlekłej choroby) czy reumo-seksu-ologiczne.Zmiany w diagnostyce i terapii wymagają również dalszego poszerzania naszej wiedzy. To wiedza z pogranicza reumatologii i wybra-nych nauk podstawowych. Jestem przekonany, że za 10–20 lat reumatolog, aby być dobrym praktykiem, będzie musiał o wiele więcej niż współcześnie znać biochemię molekularną, farmakologię, immunologię czy genetykę. Ten aspekt, czyli przystępne wprowadzenie reumatologa praktyka w zrozumienie zagad-nień farmakologicznych, zasad diagnostyki immunologicznej oraz wielu innych tematów, stopniowo staje się potrzebą praktyki klinicz-Adres do korespondencji:prof. dr hab. n. med. Eugeniusz J. KucharzKatedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny  ul. Ziołowa 45/47, 40–635 Katowice e-mail: ejkucharz@poczta.onet.plForum Reumatologiczne 2015, tom 1, nr 12nej dnia codziennego. Przy okazji warto, aby reumatolodzy nie tylko młodego pokolenia, opanowali umiejętność odszukiwania, wery-fikowania i gromadzenia informacji medycz-nych. To też potencjalne zadanie szkoleniowe dla czasopisma. Wiem, że wśród czytających te słowa znajdą się koledzy, którzy podsumują moją wypowiedź krótko: „jak mam 15 minut na chorego i kilka punktów na wykonanie ba-dań dodatkowych to na nic nie przyda mi się wiedza o badaniach biologii molekularnej czy genetyki”. To prawda, ale słuszna tylko może czasami dzisiaj, bo nikt kto będzie pracował w zawodzie przez kolejne lata nie „ucieknie” od utylitarnych aspektów nauk podstawowych, bez których nie będzie można prawidłowo dia-gnozować i leczyć. Poza tym, aby oczekiwać czy domagać się czegoś od płatnika świadczeń medycznych trzeba to znać, umieć zastosować w praktyce i uzasadnić potrzebę wprowadzenia do zawodu.Rozwijająca się interdyscyplinarność reu-matologii to jednak tylko jeden z aspektów. Kolejnym, wydaje się, że ważnym problemem, jest pogodzenie standaryzacji postępowania z indywidualizacją postępowania, a nawet medycyną spersonalizowaną. Ostatnie dzie-sięciolecia przyniosły ogromną liczbę różnego rodzaju zaleceń, rekomendacji i wytycznych, a także algorytmów postępowania. Celem tych działań jest wypracowanie najlepszych spo-sobów postępowania tak, aby jak najwięcej chorych było leczonych w najlepszy aktualnie dla nich sposób. To jest wartość nie do prze-cenienia. Sprowadza się ona do tego, że kom-petentne grona fachowców przeglądają całą dostępną wiedzę na określony temat, oceniają ją krytycznie i dostarczają nam w postaci mniej lub bardziej szczegółowych zaleceń. Zalece-nia te powinny być popularyzowane, a przede wszystkim stosowane. W tym też jest rola cza-sopisma. Jednak prawie wszystkie zalecenia wymagają komentarza. Jego ogólnym hasłem jest dość ostre stwierdzenie: „zalecenia nie zwalniają lekarza od myślenia”, dodam: my-ślenia patofizjologicznego, a przede wszystkim myślenia o konkretnym chorym. Gdyby było inaczej, w wielu sytuacjach nie potrzebny byłby lekarz. Dlatego mechanicznie „ślepe” stosowa-nie zaleceń przez lekarza jest obrazą godności zawodu, który wymaga od lekarza indywidual-nego, chociaż zgodnego ze współczesną wiedzą (a więc i zaleceniami) podejścia do pacjenta. Ten pozorny rozdźwięk pomiędzy standaryza-cją a indywidualizacją postępowania jest waż-nym zagadnieniem edukacyjnym.Pisząc o reumatologii, można sobie zadać pytanie, czy ze współczesną reumatologią jako nauką i wiedzą stosowaną jest dobrze czy źle. Niestety, nie da się na to odpowiedzieć, bo jest to źle zadane pytanie. Dokonuje się istotny po-stęp, jego wdrożenie do codziennej pracy leka-rza może być źródłem satysfakcji, ale nikt nie wątpi jak wielki jest obszar niejasności w na-szej specjalności. Liczba pytań, na które nie ma odpowiedzi, a które pojawiają się w konkret-nych sytuacjach zawodowych jest duża. Wszy-scy spotykamy chorych z zapaleniem wielosta-wowym, które jest nie tylko często seroujemne, ale co gorsza jest oporne na większość leków, którymi dysponujemy. Nie jest ważne jak je na-zwiemy, smuci nas fakt, że tak trudno jest nam pomóc choremu i zatrzymać postęp zmian strukturalnych. A chorzy, których wszystko boli, chorzy z zakażeniem trudnym do wylecze-nia wymagający jednocześnie immunosupresji czy wreszcie obraz codzienny z praktyki wie-lu z nas — choroba zwyrodnieniowa stawów, będąca źródłem cierpień chorego ukazują nasze ograniczone możliwości terapeutyczne. Wszyscy czytający nowe czasopisma, chcieliby znaleźć w nich odpowiedź na takie pytania. Niestety, tego nie może spełnić nawet najlep-sza redakcja, ale może zapewnić fachową dys-kusję czy wypowiedź eksperta przedstawiającą, co można zalecić określonemu choremu, a na co nie mamy wpływu. Ten ostatni aspekt jest smutną stroną stanu wiedzy lekarskiej. Moż-na więc rozważyć wprowadzenie do naszego czasopisma działu pytań kierowanych do eks-pertów lub też zamieszczenie dyskusji kilku specjalistów na bazie ciekawego przypadku nadesłanego przez czytelnika. W światowej literaturze medycznej jest wiele przykładów takich działów czasopism, chociażby omówie-nie wybranych chorych z jednego z najsłyn-niejszych szpitali bostońskich, ogłaszane na łamach „New England Journal of Medicine”.Czytając o sprawdzonych i transferowal-nych do praktyki zmianach w strategii dia-gnostycznej i terapeutycznej nie możemy za-pominać o nowościach. Jestem przekonany, że prawie każdy miesiąc przynosi opisy metod diagnostycznych, substancji potencjalnie lecz-niczych i mechanizmów patofizjologicznych, które mogą, a w jakieś części, będą ważne w reumatologii za kilka lat. Nowe przeciwcia-ła mogące znaleźć zastosowanie diagnostycz-ne, leki oddziałujące na transdukcję sygnału receptorowego, testy genetyczne decydujące o wyborze właściwego leczenia i kolejne od-krycia to przykłady takich nowości.Eugeniusz J. Kucharz i wsp., „Forum Reumatologiczne” a wyzwania współczesnej reumatologii 3Każda specjalność ma swoje choroby czę-ste, spotykane okresowo, rzadkie i bardzo rzad-kie. O wszystkich powinno się pisać. O tych, które spotykamy na co dzień, aby wiedzieć jak najlepiej pomóc choremu. O tych spotykanych sporadycznie, aby o nich pamiętać i aby poja-wienie się takiego chorego zwróciło uwagę le-karza, że to choroba, o której uprzednio czytał. I wreszcie o tych rzadkich, aby w razie potrze-by odszukać artykuł i przeczytać o chorobie, o której nie musimy wiele wiedzieć w powsze-dniej pracy klinicznej. Z tym łączą się opisy przypadków, a jeszcze lepiej tak zwane opisy przypadków z przeglądem literatury na okre-ślony temat. Powyższa garść przemyśleń to tylko zarys wyzwań współczesnej reumatologii w odniesie-niu do czasopisma. „Forum Reumatologicz-ne” będzie takie jaki kształt nadadzą mu jego czytelnicy i autorzy. Głos obu, nie waham się napisać współtwórców, jest niezwykle ważny. Jestem przekonany, że wyrażam głos redak-cji, prosząc o sugestie i komentarze, o pytania i propozycje tematów, o opisy przypadków i nierozwiązanych problemów.Reumatologia jest lekarską specjalnością szczegółową, która z jednej strony ma bardzo długą historię, jeżeli mówić o opisach symp-tomatologii i kategoryzacji chorób, a z drugie strony, jako samodzielna dyscyplina zbliża się zaledwie do stulecia istnienia. W przedmowie do wydanej w 2008 roku „Reumatologii kli-nicznej” napisałem „Reumatologia — nauka o nieurazowych chorobach narządu ruchu, wy-łoniła się z interny w XX wieku” [1]. Pięknie uzupełniają to wcześniej wypowiedziane słowa Eleonory Reicher z 1960 roku: „Reumatyzm jest chorobą starą jak życie. Ślady jej odnaj-dujemy w prehistorii nie tylko człowieka, ale i wyższych kręgowców. Pomimo to wyodręb-nienie chorób reumatycznych jako specjalności medycznej nastąpiło dopiero w latach między I a II wojną światową” [2]. Historia poznawania chorób reumatycznych jest długa i pokazuje złożoność poszukiwań, którym jeszcze bardzo daleko do zadowalających wyników [3]. Reu-matologia jest trudną nauką zarówno w aspek-cie poznawczym, jak i klinicznym. Instytucjo-nalne formy organizacji reumatologów sięgają początków XX wieku. W 1913 roku Holender Jan van Breeman zaproponował w Amsterda-mie utworzenie międzynarodowej organizacji badania i zwalczania chorób reumatycznych. Wybuch I wojny światowej opóźnił jego wysiłki i dopiero w 1919 roku utworzono International Organization for the Investigation of Rheuma-tism, której prezydentem został Fortescue Fox z Londynu, a sekretarzem generalnym, wspo-mniany Jan van Breeman. Wśród kilku celów (naukowych, edukacyjnych, inicjacji współpra-cy) nowo utworzonej organizacji było też pod-noszenie pozycji specjalności i uprawniających ją lekarzy w medycynie oraz społeczeństwie. W 1925 roku zmieniono nazwę organizacji na La Ligue Internationale contre le Rhumati-sme (International League Agaist Rheumatism) i stała się ona istniejącą do dzisiaj federacją na-rodowych towarzystw reumatologicznych. Od 1993 roku posiada zmienioną nazwę dokładnie oddającą federacyjny charakter, tj. Interna-tional League of Associations for Rheumatol-ogy (ILAR). W skład ILAR wchodzą federa-cje kontynentalne między innymi utworzona dnia 6 września 1946 roku European League Agaist Rheumatism (EULAR). Jej pierw-szym prezydentem był Mathien Pierre Weil z Paryża, a sekretarzem generalnym Einar Jarløv z Kopenhagi. W tym mieście odbył się pierwszy Europejski Kongres Reumatologicz-ny (4.IX.1947), a wśród szesnastu towarzystw założycielskich było Polskie Towarzystwo Reumatologiczne. Organizowane są kongresy europejskie, od 2000 roku —corocznie jako Kongresy EULAR.Historia polskiego stowarzyszenia reu-matologów sięga 1930 roku, kiedy to w Ino-wrocławiu powołano Polskie Towarzystwo do Walki z Gośćcem. Jego prezesem był Witold Eugeniusz Orłowski. Po II wojnie światowej towarzystwo wznowiło działalność pod aktual-ną nazwą — Polskie Towarzystwo Reumatolo-giczne.W Polsce jest około 1500 lekarzy reuma-tologów. Zdecydowana większość jest czynna zawodowo w swojej specjalności. Potrzeba sta-łego doskonalenia zawodowego wynika nie tyl-ko z obowiązku prawnego. Potrzebę potwier-dza codzienna praca. Co więcej, współczesny i przyszły reumatolog będzie przesuwał swój punkt uwagi z chorób niezapalnych na zapal-ne. Choroba zwyrodnieniowa stawów stanie się, jak można przypuszczać, domeną zain-teresowania lekarzy rodzinnych. W drugiej edycji wydanego przez EULAR podręcznika możemy przeczytać „reumatolodzy poświęca-ją większość swojego czasu pracy na opiekę nad chorymi na przewlekłe choroby zapalne, wynikłe z zaburzonych procesów odpornościo-wych” [4]. Nawet jeśli teraz u nas jest nieco inaczej, to takie choroby wyznaczają kierunek pracy reumatologów polskich w przyszłości. Ta droga rozwoju reumatologii może być wyzwa-Forum Reumatologiczne 2015, tom 1, nr 14niem, zadaniem i przygodą, nawet gdy struk-tury organizacyjne lecznictwa nie zawsze uła-twiają jej realizację. Na pewno też zmieniające się oblicza reumatologii w transformującej się medycynie, organizacji lecznictwa i społeczeń-stwie muszą mieć oparcie w czasopiśmie na-ukowo-edukacyjnym. Polskie Towarzystwo Reumatologicz-ne z wielkim zadowoleniem przyjmuje fakt powstania czasopisma związanego z naszym towarzystwem. Czasopismo naukowo-eduka-cyjne jest niezbędne, szczególnie w sytuacji postępującej zmiany profilu „Reumatologii”, który to dwumiesięcznik ewoluuje w stronę czasopisma anglojęzycznego, wyłącznie na-ukowo-badawczego o charakterze ponadna-rodowym, noszącego obecnie tytuł „Central European Journal of Rheumatology”.Jak wcześniej napisałem, trudno jest prze-widywać jaka będzie reumatologia za kilka czy kilkanaście lat. Jednak pewny jestem, że tak jak dzisiaj, tak i za lata będzie potrzebowała dobrego czasopisma naukowo-szkoleniowego, a „Forum Reumatologiczne” może stać się tym czasopismem. Życząc mu „szerokich lo-tów”, zapraszam wszystkich do współdziałania.Eugeniusz J. KucharzPrezes Polskiego Towarzystwa ReumatologicznegoPiśmiennictwo 1. Kucharz EJ. Przedmowa. W: Zimmermann-Górska I. (red.). Reumatologia kliniczna. Tom 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008: IX.2. Reicher E. Przedmowa. W: Choroby reumatyczne. Państwo-wy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1960: 3.3. por. Kucharz E.J. Zmieniające się oblicza reumatologii. W: Zimmermann-Górska I. (red.). Reumatolodzy. Opo-wieści w  kuluarach. Medisfera, Otwock 2014: 101–132. Kucharz E.J. Toczeń rumieniowaty układowy. Histo-ria choroby. W. Majdan M. (red.). Toczeń rumieniowaty układowy. W druku.4. Toes R, Zirkzee E, Mariette X. Immunology and the rheu-matic diseases. W: Bijlsma W.J., Hachula E. (red.). EULAR Textbook on rheumatic disease. BMJ, London 2012: 3.

„Forum Reumatologiczne” a wyzwania współczesnej reumatologii

https://journals.viamedica.pl/forum_reumatologiczne/article/download/43328/30587

„Forum Reumatologiczne” a wyzwania współczesnej reumatologii

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Via Medica Journals