Kwieciński, Hubert

Zakrzewska-Pniewska, Beata

Polish

Via Medica Journals

PRACA ORYGINALNA62 www.pia.viamedica.plAdres do korespondencji: neurosek@amwaw.edu.plCopyright © 2007 Via MedicaISSN 0867–7077Beata Zakrzewska-Pniewska, Hubert KwiecińskiKatedra i Klinika Neurologii Akademii Medycznej w WarszawiePowikłania neurologiczne u chorych na OBPSNeurological disorders in patients with obstructive sleep apnea (OSA)W zespole obturacyjnego bezdechu podczassnu (OBPS) powtarzająca się hipoksemia wywieraniezwykle istotny wpływ na funkcje wielu narzą-dów i układów. To nawracające niedotlenienie pro-wadzi między innymi do zaburzeń metablicznychmózgu oraz zaburzeń przepływu mózgowego. Hi-poksja wywołuje także zaburzenia ze strony ukła-du autonomicznego, często zagrażające życiu.W badaniach doświadczalnych wykazano, że chro-niczna przerywana hipoksja (chronic intermittenthypoxia) prowadzi do zaburzeń angiogenezy i mie-linizacji, a także zmienia funkcję tylnego podwzgó-rza oraz — poprzez wpływ na układ adrenergicz-ny i leptynergiczny — prowadzi do zaburzeń me-tabolicznych [1, 2]. Tłumaczy to fakt współwystę-powania OBPS i zespołu metabolicznego (otyłość,cukrzyca, nadciśnienie tętnicze). Aterotrombotycz-ne zmiany w tętnicach, wtórne do hiperlipidemiii cukrzycy, stanowią jeden z głównych czynnikówryzyka udaru niedokrwiennego. Powikłania neu-rologiczne w OBPS wynikają z wielu czynników.Prowadzą do nich między innymi nadaktywnośćukładu współczulnego, selektywna aktywacja niektó-rych molekularnych mechanizmów zapalnych, dys-funkcja śródbłonka, zaburzenia układu krzepnięcia,zaburzenia metaboliczne, zwłaszcza oporność na in-sulinę oraz zaburzenia metabolizmu lipidów [2].Zmiany w naczyniach tętniczych u chorych na OBPSprowadzą do zaburzeń przepływu mózgowego w cza-sie czuwania, które nasilają się w czasie snu [3].Powikłania neurologiczne u chorych na OBPSPrzewlekłe niedotlenienie wywołuje u cho-rych szereg powikłań ze strony układu nerwowe-go. Należą do nich między innymi przemijająceniedokrwienie mózgu (TIA, transient ischemic at-tack), udar niedokrwienny, depresja, zaburzeniafunkcji poznawczych, padaczka i inne [4].Udar niedokrwienny i TIAPowyżej omówione patomechanizmy wyja-śniają, dlaczego u chorych na OBPS istnieje dużeryzyko wystąpienia przemijających epizodów niedo-krwienia OUN lub udaru niedokrwiennego. Wieluautorów podkreśla niezwykle ścisły związek pomię-dzy występowaniem OBPS i udaru niedokrwienne-go [5–8]. Według cytowanych autorów zaburzeniaoddychania w czasie snu stwierdza się u ponad po-łowy pacjentów z udarem niedokrwiennym lub TIA.Podkreśla się także, że udar niedokrwiennymoże być zarówno konsekwencją, jak i przyczynąOBPS [9]. Do zaburzeń oddychania podczas snuprowadzić może bowiem, na przykład udar niedo-krwienny w obrębie pnia mózgu [8].Zaburzenia funkcji afektywnychi poznawczych w OBPSPrzewlekłe niedotlenienie prowadzi do nara-stających zaburzeń funkcji afektywnych i poznaw-czych. Częstym powikłaniem OBPS jest nie tylkociągłe zmęczenie (sen nocny nie daje wrażeniawypoczęcia), nadmierna senność w ciągu dnia, aletakże pełnoobjawowa depresja [4, 10]. W konse-kwencji tych zaburzeń pacjenci z OBPS powodująkilkakrotnie więcej wypadków komunikacyjnychniż kierowcy bez tego zespołu. Zaburzenia funkcjipoznawczych w OBPS polegają przede wszystkimna zaburzeniach koncentracji uwagi. Istnienie za-burzeń funkcji wyższych potwierdzają nieprawi-dłowe wyniki badań neuropsychologicznych orazobiektywnych testów elektrofizjologicznych, ta-kich jak badanie późnych potencjałów poznaw-czych P300 [11].Beata Zakrzewska-Pniewska, Hubert Kwieciński,  Powikłania neurologiczne u chorych na OBPS63www.pia.viamedica.plZaburzenia układu autonomicznego w OBPSNie budzi dziś wątpliwości fakt, że w zabu-rzeniach oddychania w czasie snu istotną rolęodgrywa układ autonomiczny (AUN). Obturacjaoskrzeli współistniejąca w OBPS wynika z zabu-rzenia wpływu hamującego układu GABA-ergicz-nego i nieprawidłowej reaktywności struktur ją-dra pasma samotnego w stosunku do bodźcówpłynących z chemoreceptorów [12]. Zaburzeniaze strony układu autonomicznego stwierdza sięw zespołach bezdechu o różnej etiologii. Czyn-ność części współczulnej i przywspółczulnejAUN ma w warunkach fizjologii istotny wpływna odruchy homeostatyczne (w tym na aktyw-ność ośrodka oddechowego), generowane międzyinnymi przez pień mózgu. Nieprawidłowa czyn-ność AUN może się zatem wiązać z zaburzenia-mi układu sercowo-naczyniowego i czynnościoddechowej. Zajęcie części współczulnej i przy-współczulnej AUN manifestuje się w OBPS za-burzeniami rytmu serca, wahaniami ciśnieniatętniczego, a także zaburzeniami oddychania(bezdechy). Objawy te mogą być groźne dla życia.Obecność dysautonomii w OBPS jest ważnymczynnikiem ryzyka nagłego zgonu w czasie snu.Metody analizy układu autonomicznego mogąmieć inwazyjny (mikroneurografia) [13–15] lubnieinwazyjny charakter (analiza zmienności ryt-mu serca, współczulne potencjały skórne). W ba-daniach mikroneurograficznych wykazano nie-prawidłową funkcję włókien współczulnych, na-silającą się w okresach bezdechu [16]. Często opi-sywane są także nieprawidłowe wyniki testównieinwazyjnych: analizy zmienności rytmu zato-kowego HRV oraz badania współczulnych poten-cjałów skórnych [17–19].Bezdech ośrodkowyBezdech występujący w schorzeniach ośrodko-wego układu nerwowego określa się mianem bezde-chu ośrodkowego (central apnea). Ma on miejsce mię-dzy innymi w chorobach układu nerwowego zajmu-jących struktury pnia mózgu i uszkadzających ośro-dek neuroregulacji oddychania. Bezdechy pochodze-nia centralnego spotyka się w procesach zwyrodnie-niowych OUN z dysautonomią, w przebiegu takichchorób jak: zanik wieloukładowy (MSA), dysautono-mia rodzinna, choroba Parkinsona, postępujące pora-żenie nadjądrowe (PSP). Ponadto występuje onw uszkodzeniach pnia mózgu o różnej etiologii (guzy,ogniska niedokrwienne bądź krwotoczne, procesyzapalne). W procesie snu uczestniczą wszystkie struk-tury układu nerwowego. Dlatego też zaburzenia od-dychania w czasie snu mogą występować także w in-nych chorobach OUN, takich jak padaczka, chorobaAlzheimera czy choroby nerwowo-mięśniowe [20–22].PodsumowanieZ ostatnich badań wynika, że zespół OBPSistotnie zwiększa ryzyko zachorowania na chorobyukładu sercowo-naczyniowego, w tym udary mózgu.Ryzyko to zmniejsza się pod wpływem leczenia me-todą ciągłego dodatniego ciśnienia w drogach od-dechowych (CPAP) [23]. Ciężki zespół OBPS jestniezależnym czynnikiem ryzyka dla udaru niedo-krwiennego u ludzi w wieku powyżej 70 lat [24].Istnieje niekorzystna interakcja między OBPS i ge-netycznym czynnikiem ryzyka dla choroby Alzhe-imera, którym jest genotyp APOE e4 [25]. Wczesnewykrycie i leczenie zaburzeń oddychania o charak-terze OBPS pozwalają uniknąć powikłań ze stronyOUN, zwłaszcza tych groźnych dla życia.Piśmiennictwo1. Volgin D.V., Kubin L.: Chronic intermittent hypoxia alters hypo-thalamic transcription of genes involved in metabolic regulation.Auton. Neurosci. 2006; 126–127: 93–99.2. Kanaan A., Farahani R., Douglas R.M., Lamanna J.C., Haddad G.G.:Effect of chronic continuous or intermittent hypoxia and reoxygen-ation on cerebral capillary density and myelination. Am. J. Physiol.Regul. Integr. Comp. Physiol. 2006; 290 (4): 1105–1114.3. McNicholas W.T., Bonsignore M.R.: Sleep apnoea as an indepen-dent risk factor for cardiovascular disease: current evidence, ba-sic mechanisms and research priorities. Eur. Respir. J. 2007; 29(1): 156–178.4. Tomori Z., Donic V., Benacka R., Kuchta M., Koval S., Jakus J.:Regulation of respiration and its sleep-related disorders. Sb. Lek.2002; 103 (1): 65–71.5. Neau J.P., Paquereau J., Meurice J.C., Chavagnat J.J., Gil R.: Strokeand sleep apnoea: cause or consequence? Sleep Med. Rev. 2002;6 (6): 457–469.6. Mattei A., Tabbia G., Baldi S.: Diagnosis of sleep apnoea. MinervaMed. 2004; 95 (3): 213–231.7. Jimenez P.E., Coloma R., Segura T.: Brain haemodynamics in obstruc-tive sleep apnea syndrome. Rev. Neurol. 2005; 41: S21–S24.8. Wierzbicka A., Rola R., Wichniak A., Richter P., Ryglewicz D.,Jernajczyk W.: The incidence of sleep apnea in patients withstroke or transient ischemic attack. J. Physiol. Pharmacol. 2006;57: 385–390.9. Casado-Naranjo I., Remirez-Moreno J.M.: Prevalence of breathingdisorders during sleep in patients with cerebrovascular disease.Rev. Neurol. 2005; 41: S7–S12.10. Larner A.J.: Obstructive sleep apnoea syndrome presenting ina neurology outpatient clinic. Int. J. Clin. Pract. 2003; 57: 150––152.11. Gosselin N., Mathieu A., Mazza S., Petit D., Malo J., Montplaisir J.:Attentional deficits in patients with obstructive sleep apnea syn-drome: an event-related potential study. Clin. Neurophysiol.2006; 117: 2228–2235.12. Haxhiu M.A., Kac P., Moore C.T. i wsp.: Brain stem excitatoryand inhibitory signaling pathways regulating bronchoconstric-tive responses. J. Appl. Physiol. 2005; 98: 1961–1982.13. Donadio V., Liguori R., Vetrugno R. i wsp.: Parallel changes inresting muscle sympathetic nerve activity and blood pressure inhypertensive OSAS patient demonstrate treatment efficacy. Clin.Auton. Res. 2006; 16: 235–239.Pneumonologia i Alergologia Polska 2007, tom 75, supl. 1, strony 62–6464 www.pia.viamedica.pl14. Macefield V.G., Wallin B.G.: Effects of static lung inflation onsympathetic activity in human muscle nerve at rest and duringasphyxia. J. Auton. Nerv. Syst. 1995; 53: 148–156.15. Macefield V.G., Wallin B.G.: Modulation of muscle sympatheticactivity during spontaneous and artificial ventilation and apnoeain humans. J. Auton. Nerv. Syst. 1995; 53: 137–147.16. Stoohs R., Guilleminault C.: Obstructive sleep apnoea syn-drome or abnormal upper airway resistance during sleep.J. Clin. Neurophysiol. 1990; 7: 83–92.17. Aytemir K., Deniz A, Yavuz B. i wsp.: Increased myocardialvulnerability and autonomic nervous system imbalance in ob-structive sleep apnea syndrome. Respir. Med. 2006; 28 (epub).18. Zakrzewska-Pniewska B., Przybyłowski T., Byśkiniewicz K., Ko-stera-Pruszczyk A., Droszcz W., Emeryk-Szajewska B.: Sympa-thetic skin response in obstructive sleep apnoea syndrome. ActaNeurobiol. Exp. 1998; 58: 113–121.19. Zakrzewska-Pniewska B., Nojszewska M., Przybyłowski T., Byś-kiniewicz K.: Clinical versus electrophysiological assessment ofdysautonomia in obstructive sleeep apnea syndrome. J. Clin. Neu-rophysiol. 2004; 21 (6): 435–439.20. White D.P.: Central Sleep Apnea. W: Krygier M.H., Roth T., De-ment W.C. (red.). Principles and practice of sleep medicine. Phil-adelphia: W.B. Saunders Company 1989: 513–536.21. Young T., Palta M., Dempsey J., Skatrud J., Weber S., Badr S.: Theoccurrence of sleep-disordered breathing among middle agedadults. N. Engl. J. Med. 1993; 328: 1230–1235. Brak odnośnika22. George Ch.F.P.: Neuromuscular Disorders. W: Krygier M.H.,Roth T., Dement W.C. (red.). Principles and practice of sleepmedicine. Philadelphia: W.B. Saunders Company 1994: 776––781.23. Marin J.M., Carrizo S.J., Vincente E., Augusti G.N.: Long-termcardiovascular outcomes in men with obstructive sleep apnoea-hypopnoea with or without treatment with CPAP: an observa-tional study. Lancet 2005; 365: 1046–1053.24. Munoz R., Duran-Cantolla J., Martinez-Vila E. i wsp.: Severe sleepapnea and risk of ischemic stroke in the elderly. Stroke 2006; 37:2317–2321.25. O’Hara R., Schroder C.M., Kraemer H.C. i wsp.: Nocturnal sleepapnea/hypopnea is associated with lower memory performancein APNOE e4 carriers. Neurology 2005; 65: 642–646.

Neurological disorders in patients with obstructive sleep apnea (OSA)

https://journals.viamedica.pl/advances_in_respiratory_medicine/article/download/27946/22760

Neurological disorders in patients with obstructive sleep apnea (OSA)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Via Medica Journals