Bielicki, Piotr

Byśkiniewicz, Krzysztof

Chazan, Ryszarda

Polish

Via Medica Journals

PRACA ORYGINALNA20 www.pia.viamedica.plAdres do korespondencji: pbielicki@wp.plCopyright © 2007 Via MedicaISSN 0867–7077Piotr Bielicki, Krzysztof Byśkiniewicz, Ryszarda ChazanKatedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Akademii Medycznej w WarszawieRodzinne występowanie obturacyjnego bezdechu podczas snuThe familial occurence of obstructive sleep apnea syndromePierwsze artykuły w literaturze fachowej opi-sujące objawy charakterystyczne dla obturacyjne-go bezdechu podczas snu (OBPS) zaczęły się pojawiaćjuż kilkadziesiąt lat temu, jednak dopiero w ciąguostatnich kilkunastu lat znacznie wzrosło zainte-resowanie środowisk lekarskich tym problemem.Zaczęto stopniowo poznawać patogenezę i patofi-zjologię tej choroby, co pozwoliło na opracowanieskutecznych metod leczenia. W Polsce rozpozna-wanie i leczenie OBPS jest możliwe od nieco po-nad 15 lat. Kolejne lata badań wykazały, że nie jestto problem marginalny, ale może dotyczyć dośćznacznego odsetka populacji dorosłych.  Obtura-cyjny bezdech podczas snu jest jednostką choro-bową dość często spotykaną w populacji osób do-rosłych. Najczęściej jest cytowana praca Youngi wsp. z 1993 roku, w której rozpoznanie OBPS usta-lono u około 4% mężczyzn i 2% kobiet w wieku30–60 lat [1]. W Polsce została przeprowadzonatylko jedna podobna praca epidemiologiczna,w której częstość występowania OBPS oceniono na9% wśród mężczyzn i 2,5% wśród kobiet w wieku40–70 lat [2]. Zestawienie wybranych prac epide-miologicznych nad częstością występowania OBPSprzedstawiono w tabeli 1.Aby łatwiej i szybciej docierać do osób cho-rych, starano się określić grupy najbardziej nara-żone na wystąpienie OBPS. Jednym z takich kie-runków poszukiwań były badania nad rodzinnymwystępowaniem tej choroby.Pierwsze doniesienia o możliwości rodzinnegowystępowania OBPS pojawiły się w 1978 roku, kiedyto dwóch niezależnych autorów opublikowało praceopisujące rodziny, w których u kilku członków stwier-dzano bezdechy [3, 4]. Jednak dopiero w latach 90.opublikowano kolejne prace dotyczące rodzinnegoTabela 1. Wybrane badania epidemiologiczne nad występowaniem obturacyjnego bezdechu podczas snuAutor Materiał Kryteria rozpoznania Częstość występowania chorobyYoung T. i wsp. [1] 352 mężczyzn i 250 kobiet RDI > 5 oraz obecność 4% mężczyzn i 2% kobiet(Stany Zjednoczone) w wieku 30–60 lat senności w czasie dniaPływaczewski R. [2] 676 mężczyzn i kobiet AHI/RDI > 5 oraz nadmierna 16,1% mężczyzn i 5,4% kobiet(Polska) w wieku 41–72 lat senność w czasie dniaGislason T. i wsp. 3201 mężczyzn w wieku 30–69 lat AHI > 10 oraz obecność chrapania 0,7–1,9%(Szwecja)  i nadmiernej senności w czasie dniaCirignotta F. i wsp. 1170 mężczyzn AI > 10 oraz obecność  W zależności od grupy(Włochy) w wieku 30–69 lat charakterystycznych dla wiekowej od 0,2 do 5%OBPS objawówOlson L.G. i wsp. 1233 mężczyzn i 969 kobiet AHI > 15 4–18%(Australia)  w wieku 35–69 lat AHI > 10 7–35%AHI > 5 14–69%Stradling J. i wsp. 893 mężczyzn w wieku 35–69 lat ODI > 20 i obecność objawów 0,3%(Wielka Brytania) ODI > 10 1,0%ODI > 5 4,6%Piotr Bielicki i wsp.,  Rodzinne występowanie OBPS21www.pia.viamedica.plwystępowania OBPS, a także podjęto próby ustale-nia przyczyn tego zjawiska. W 1992 roku autorzyamerykańscy w przeprowadzonym badaniu ankieto-wym wykazali częstsze występowanie dolegliwościcharakterystycznych dla OBPS u krewnych osób cho-rych niż u krewnych osób, u których wcześniejszebadania nie potwierdziły rozpoznania tej choroby [5].Już od połowy lat 80. stwierdzano rodzinne wy-stępowanie otyłości [6] i powszechnie uznano ją zaczynnik ryzyka wystąpienia OBPS [7]. Jednak w 1994roku Douglas i wsp. opublikowali wyniki pracy doty-czącej 40 krewnych chorych na OBPS z prawidłowąmasą ciała. U 10 badanych z tej grupy (tj. u 25%)stwierdzili powyżej 15 bezdechów i okresów spłyco-nego oddychania na godzinę snu, co wskazywało, żeotyłość nie jest jedynym czynnikiem predysponują-cym do rodzinnego występowania choroby [8].W następnych latach pojawiły się kolejne pra-ce mówiące o rodzinnym występowaniu OBPS.Analizowano zarówno częstość występowania do-legliwości charakterystycznych dla OBPS, jak i sa-mej choroby. W pracy z 1995 roku, porównując gru-pę 50 krewnych osób chorych na OBPS z grupąkontrolną, wykazano niemal trzykrotnie częstszewystępowanie chrapania i dwukrotnie częstszewystępowanie senności w badanej grupie [9].Z kolei Pillar i wsp., badając około 100 dorosłychdzieci osób chorych na OBPS, tylko u 16% osóbpowyżej 35. roku życia z badanej grupy nie stwier-dzili typowych dla tej choroby dolegliwości [10].W tym samym roku Guilleminault i wsp. prze-prowadzili badania u ponad 530 krewnych i około200 niespokrewnionych znajomych osób z rozpo-znanym OBPS. Stwierdzili oni częstsze występo-wanie chrapania oraz nadmiernej senności w cza-sie dnia w grupie osób spokrewnionych. W dal-szym etapie pracy wyodrębniono z obu grup oso-by zgłaszające dolegliwości, takie jak sennośćw czasie dnia oraz chrapanie, i przeprowadzono ba-dania diagnostyczne, rozpoznając OBPS u 139krewnych i tylko u 7 osób niespokrewnionych [11].Również przeprowadzone w latach 1998–2002badania własne autora potwierdzają te obserwa-cje [12]. Analiza ankiet przeprowadzonych u krew-nych osób zdrowych i krewnych osób z rozpozna-nym OBPS wykazała częstsze występowanie chra-pania i nadmiernej senności w drugiej grupie. Dal-sza analiza badań diagnostycznych wykazała rów-nież ponad trzykrotnie większe ryzyko rozpozna-nia choroby u krewnych osób z potwierdzonymOBPS. Porównanie wybranych prac dotyczącychrodzinnego występowania OBPS przedstawionow tabeli 2.Kolejnym etapem w badaniach nad rodzinnymwystępowaniem OBPS była próba ustalenia przy-czyny takiej zależności. W jednej ze swych pracRedline i Tishler sugerują, że dziedzicznymi czyn-nikami ryzyka wystąpienia OBPS mogą być: skłon-ność do otyłości, nieprawidłowości w regulacjiośrodka oddechowego oraz budowa twarzoczasz-ki [13]. W 1995 roku Mathur i Douglas wykazali,że krewni osób chorych na OBPS mają bardziej cof-niętą żuchwę, dłuższe podniebienie miękkie i dłuż-szy języczek niż osoby z grupy kontrolnej [9]. Uka-zujące się w ostatnich latach prace potwierdzająte wcześniejsze przypuszczenia, jednak zwracająrównież uwagę na fakt, że ewentualne geny warun-kujące te cechy są liczne i są umiejscowione w róż-nych chromosomach [14–16]. Coraz częściej podej-muje się również próby określenia poszczególnychczynników genetycznych warunkujących rodzin-ne występowanie choroby. Autorzy japońscyw pracy z 1993 roku sugerują związek HLA A2 i B39z częstością rozpoznania OBPS [17]. Badania prze-prowadzone na uniwersytecie w Wisconsin wyka-zały związek pomiędzy apolipoproteiną E e4 (chro-mosom 19q13) a OBPS, niezależnie od wieku, płci,BMI i rasy [18]. Jednak w pracy z innego ośrodkanie wykazano już takiej zależności wśród osóbw podeszłym wieku [19]. Innym ciekawym spostrze-żeniem wydaje się związek między polimorfizmemhaptoglobin u chorych na OBPS, u których stwier-Tabela 2. Wyniki wybranych badań dotyczących rodzinnego występowania OBPSAutor Materiał Występowanie Występowanie Rozpoznanie OBPSchrapania sennościPillar i wsp. [10] 105 młodych dorosłych 23 (22%) 33 (31%) U 84% mężczyzn po 35. rż.krewnych osób chorych stwierdzono typowe objawy OBPSMathur R. i wsp. [9] 51 krewnych osób chorych 24 (47%) 10 (20%) –51 osób grupy kontrolnej 7 (14%) 2 (4%) –Guilleminault Ch. 531 krewnych osób chorych 219 (41%) 202 (38%) 139 (26%)i wsp. [11] 198 osób grupy kontrolnej 56 (28%) 62 (31%) 7 (4%)Bielicki P. i wsp. [12] 186 krewnych osób chorych 107 (58%) 70 (38%) 18 (10%)117 osób grupy kontrolnej 61 (52%) 31 (27%) 3 (3%)Pneumonologia i Alergologia Polska 2007, tom 75, supl. 1, strony 20–2222 www.pia.viamedica.pldza się dodatkowo różnego rodzaju choroby ukła-du krążenia [20]. Być może w przyszłości potwier-dzenie takiego współwystępowania będzie uznaneza niezależny czynnik ryzyka wystąpienia powi-kłań sercowo-naczyniowych u chorych na OBPS.Należy przypuszczać, że wkrótce pojawią się ko-lejne prace wykazujące związek między różnymiczynnikami genetycznymi warunkującymi przedewszystkim czynność ośrodka oddechowego, obec-ność powikłań sercowo-naczyniowych i zaburzeńmetabolicznych a występowaniem zaburzeń oddy-chania w czasie snu.Na zakończenie należy podkreślić, że chociaż ro-dzinne występowanie OBPS w chwili obecnej wy-daje się już niezaprzeczalnym faktem, a badania ge-netyczne mające na celu ustalenie konkretnych czyn-ników genetycznych warunkujących to zjawisko sącoraz bardziej zaawansowane, to jednak możliwośćewentualnej terapii genowej ze względu na ich poli-morficzność wydaje się mało prawdopodobna.Piśmiennictwo1. Young T., Palta M., Dempsey J. i wsp.: The occurence of sleepdisordered breathing among middle-aged adults. N. Engl. J. Med.1993; 328: 1230–1235.2. Pływaczewski R.: Częstość i nasilenie zaburzeń oddychaniaw czasie snu wśród dorosłej populacji prawobrzeżnej Warszawy.Biblioteka rozpraw habilitacyjnych Instytutu Gruźlicy i ChoróbPłuc. Tom 8. Warszawa 2003.3. Elliot J.: Obstructive sleep apnea in Georgia family: is it heredi-tary? JAMA 1978; 240: 2611.4. Strohl K.P., Saunders N.A., Feldman N.T., Hallett M.: Obstruc-tive sleep apnea in family members. N. Engl. J. Med. 1978; 299:969–973.5. Douglas N.J, Luke M., Mathur R.: Is the sleep apnoea/hypoapnoeasyndrome inherited? Thorax 1993; 48: 719–721.6. Stunkard A.J., Sorensen T.I., Hanis C. i wsp.: An adoption studyof human obesity. N. Engl. J. Med. 1986; 314: 193–198.7. Guilleminault Ch., Partinen M., Hollman K. i wsp.: Familial ag-gregates in obstructive sleep apnea syndrome. Chest 1995; 107:1545–1551.8. Mathur R., Douglas N.J.: Family studies in patients with the sleepapnea-hypopnea syndrome. Ann. Intern. Med. 1995; 122: 174–178.9. Redline S., Tosteson T.D., Tishler P.V. i wsp.: Studies in thegenetics of obstructive sleep apnea. Am. Rev. Respir. Dis. 1992;145: 440–444.10. Redline S., Tishler P.V.: Familial influences on sleep apnea.W: Saunders N.A., Sulivan C.E. (red.): Sleep and breathing. Wyd. 2.Marcel Dekker, New York 1994: 363–377.11. Palmer L.J., Buxbaum S.G., Larkin E. i wsp.: A whole-genomescan for obstructive sleep apnea and obesity. Am. J. Human Ge-netics 2003; 72: 340–350.12. Pillar G., Lavie P.: Assesment of the role of inheritance in sleepapnea syndrome. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 1995; 151: 688––691.13. Lugaresi E., Cirignotta F., Gererdi R., Montagna P.: Snoringand sleep apnea: natural history of heavy snorers disease.W: Guilleminault C., Partinen M.: Obstructive sleep apnea:clinical research and treatment. Raven Press, New York 1990:25–36.14. Bielicki P., Przybyłowski T., Droszcz W. i wsp.: Rodzinnewystępowanie dolegliwości charakterystycznych dla obturacyj-nego bezdechu podczas snu. Pneumonol. Alergol. Pol. 2006; 74:59–62.15. Dauvilliers Y., Maret S., Mehdi T.: Genetics of normal and patho-logical sleep in humans. Sleep Medicine Reviews 2005; 9: 91––100.16. Palmer L.J., Buxbaum S.G., Larkin E. i wsp.: A whole genomescan for obstructive sleep apnea and obesity. Am. J. Hum. Genet.2003; 72: 340–350.17. Yoshizawa T., Akashiba T., Kurashina K. i wsp.: Genetics andobstructive sleep apnea syndrome: a study of human leukocyteantigen (HLA) typing. Intern. Med. 1993; 32: 94–97.18. Kadotani H., Kadotani T., Young T. i wsp.: Association betweenapolipoprotein E epsilon4 and sleep disordered breathing inadults. JAMA 2001; 285: 2888–2890.19. Foley D.J, Masaki K., White L., Redline S. Realtionship betweenapolipoprotein E epsilon4 and sleep-disordered breathing at dif-ferent ages. JAMA 2001; 286: 1447–1448.20. Lavie L., Lotan R., Hochberg I. i wsp.: Haptoglobin polymorphismis a risk factor for cardiovascular disease in patients with obstruc-tive sleep apnea syndrome. Sleep 2003; 26: 592–595.

Rodzinne występowanie obturacyjnego bezdechu podczas snu

https://journals.viamedica.pl/advances_in_respiratory_medicine/article/download/27937/22751

The familial occurence of obstructive sleep apnea syndrome

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Via Medica Journals