Szturmowicz, Monika

Polish

Via Medica Journals

www.pneumonologia.viamedica.plARTYKUŁ REDAKCYJNY167Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Monika Szturmowicz, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26, 01–138 Warszawa, tel.: 22 431 21 54,faks: 22 431 24 14 e-mail: monika.szturmowicz@gmail.comPraca wpłynęła do Redakcji: 07.02.2011 r.Copyright © 2011 Via MedicaISSN 0867–7077Monika SzturmowiczKlinika Chorób Wewnętrznych Klatki Piersiowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w WarszawieKierownik: prof. dr hab. n. med. A. TorbickiNawracające zapalenie osierdzia — implikacje diagnostycznei terapeutyczneReccurent pericarditis — diagnostic and therapeutic implicationsPneumonol. Alergol. Pol. 2011; 79, 3: 167–169Wysiękowe zapalenie osierdzia stanowi przy-czynę 5% hospitalizacji na oddziałach pomocydoraźnej, w większości przypadków z powodubólu w klatce piersiowej [1]. Z problemem tymspotykają się zarówno specjaliści dziedzin zabie-gowych, jak i zachowawczych, w tym równieżpulmonolodzy.Wśród przyczyn wysiękowego zapalenia osier-dzia wymieniane są przede wszystkim: choroby no-wotworowe, zakażenia, choroby układowe tkankiłącznej i inne schorzenia autoimmunologiczne,urazy oraz czynniki jatrogenne [2–4].Tsang i wsp. [5], analizując populację chorychz Mayo Clinic hospitalizowanych na oddziałach za-chowawczych i zabiegowych i poddanych perikar-diocentezie w latach 1979–2000, stwierdzili domi-nujący udział nowotworowego, pooperacyjnegoi pozabiegowego zapalenia osierdzia. Autorzy wy-kazali zwiększenie częstości pozabiegowego i po-operacyjnego zapalenia osierdzia w latach 90.w porównaniu z latami 80. Cornily i wsp. [6] badaliprzyczyny tamponady serca u chorych z oddzia-łów zachowawczych leczonych w latach 1991––2005 w Szpitalu Uniwersyteckim w Brest. W 65%przypadków stwierdzili etiologię nowotworową,w 10% — wirusową, w 3% — jatrogenną, związanąz krwawieniem do jamy osierdzia w przebiegu sto-sowania leczenia przeciwkrzepliwego.Jednym z problemów dotyczących chorychz zapaleniem osierdzia są nawroty choroby. W ma-teriale Tsang i wsp. [5] prawdopodobieństwo na-wrotu było największe w grupie chorych, u którychnie stosowano drenażu osierdzia po zabiegu peri-kardiocentezy, w przypadku nowotworowej etio-logii wysięku oraz przy dużej objętości płynu, prze-kraczającej 400 ml.W krajach rozwijających się przyczyną nawro-tów wysięku osierdziowego może być gruźlica.Shahbaz i Fatimi [7] stwierdzili gruźlicze zapale-nie osierdzia u 50% chorych z nawracającym pły-nem w worku osierdziowym, hospitalizowanychw latach 1994–2001 w Karachi (Pakistan). Z uwa-gi na różnorodną symptomatologię gruźliczego za-palenia osierdzia (postać wysiękowa, nawracającawysiękowa, wysiękowo-zaciskająca, zaciskająca)istotne jest, aby podejrzewać tę przyczynę zapale-nia osierdzia u każdego chorego pochodzącegoz regionu geograficznego o dużej zapadalności nagruźlicę (Afryka Subsaharyjska i region południo-wo-wschodniej Azji i Pacyfiku) [7, 8]. Na obsza-rach tych gruźlica często współistnieje z zakaże-niem wirusem HIV, co utrudnia kontrolę zachoro-wań i leczenie [9]. Gruźlicze zapalenie osierdziajest także prawdopodobną przyczyną nawracające-go wysięku u chorych pozostających w immuno-supresji [4].W krajach rozwiniętych coraz większy odse-tek chorych z nawracającym zapaleniem osierdziastanowią przypadki o etiologii autoimmunologicz-nej [10]. Dotyczy to pacjentów z chorobami ukła-Pneumonologia i Alergologia Polska 2011, tom 79, nr 3, strony 167–169168 www.pneumonologia.viamedica.plsiękowego zapalenia osierdzia. W 2010 roku bada-nie POstpericardiotomy PEricarditis (POPE) udoku-mentowało nieskuteczność niesteroidowego lekuprzeciwzapalnego (diklofenak) w zapobieganiu na-wrotom pooperacyjnego zapalenia osierdzia [20].Trwają badania dotyczące oceny skuteczności kol-chicyny w skojarzeniu ze steroidami w tej grupiechorych [21].Przeprowadzone badania zmodyfikowałypraktykę kliniczną, jednak nie opracowano jeszczenowych standardów leczenia nawracającego wy-siękowego zapalenia osierdzia [22]. Podkreśla się,że kortykosteroidy nie powinny być stosowane jakoleki pierwszego rzutu, chyba że ustalono jedno-znacznie tło autoimmunologiczne zapalenia osier-dzia [23].Lazaros i wsp. [13] zaproponowali algorytmleczenia kolejnych nawrotów idiopatycznego za-palenia osierdzia: pierwszy nawrót — niesteroido-we leki przeciwzapalne w maksymalnej dawcei kolchicyna, drugi nawrót — kortykosteroid w ni-skiej dawce i kolchicyna, trzeci nawrót — kortyko-steroid w dawce efektywnej, kolchicyna i nieste-roidowy lek przeciwzapalny, czwarty nawrót — lekimmunosupresyjny. Optymalnym niesteroidowymlekiem przeciwzapalnym, rekomendowanymw wytycznych z 2004 roku, pozostaje ibuprofen, któ-ry wykazuje stosunkowo mało nasilone działanianiepożądane oraz nie upośledza przepływu przeznaczynia wieńcowe [4]. Spośród leków immuno-supresyjnych najczęściej stosowana jest azatiopry-na. Picco i wsp. [24] opisali 3 przypadki nawraca-jącego idiopatycznego zapalenia osierdzia u dzie-ci, skutecznie leczonego antagonistą receptora dlainterleukiny-1b — anakinrą.Jakkolwiek doświadczenia ostatnich lat wniosływiele do diagnostyki i leczenia nawracającego zapa-lenia osierdzia, to w praktyce klinicznej ciągle spo-tykamy przypadki, które sprawiają trudności diagno-styczne i terapeutyczne. Problemy te ilustruje pracaBilskiej i wsp. [25], opublikowana w aktualnym nu-merze „Pneumonologii i Alergologii Polskiej”.Piśmiennictwo1. Tomkowski W., Kuca P. Choroby osierdzia. W: Szczeklik A.(red.). Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na 2010 rok. Medy-cyna Praktyczna, Kraków 2010: 340–349.2. Lestuzzi C. Neoplastic pericardial disease: old and currentstrategies for diagnosis and management. World J. Cardiol.2010; 2: 270–279.3. Pawlak-Cieślik A., Szturmowicz M., Fijałkowska A. i wsp. Oce-na przydatności różnych metod diagnostycznych dla roz-poznawania zajęcia osierdzia przez proces nowotworowy. Pol.Arch. Med. Wewn. 2006; 115: 37–44.4. Maish B., Seferovic P.M., Ristic A. i wsp. Guidelines on thediagnosis and management of pericardial diseases. Executivesummary. Eur. Heart J. 2004; 25: 587–610.5. Tsang T.S.M., Enriquez-Sarano M., Freeman W.K. i wsp. Con-secutive 1127 therapeutic echocardiographically guided peri-dowymi tkanki łącznej (reumatoidalnym zapale-niem stawów, toczniem rumieniowatym układo-wym, zespołem Sjögrena, twardziną układową) [4],seronegatywnymi zapaleniami stawów [11], auto-immunologicznymi chorobami zapalnymi jelit[12], zespołem po kardiotomii [4].Jednak w większości przypadków nawracają-cego zapalenia osierdzia nie udaje się ustalić przy-czyny i traktowane są one jako idiopatyczne. Wy-niki badań z ostatnich lat przemawiają za tym, żeczęść przypadków nawracającego idiopatycznegozapalenia osierdzia ma również tło autoimmuno-logiczne [13–15]. Reakcja immunologiczna możebyć wyzwalana przez zakażenie (z reguły wiruso-we), jednak z czasem nabiera charakteru autono-micznego. Argumentem przemawiającym za tą teząjest obecność u wielu chorych z nawracającym za-paleniem osierdzia podwyższonego stężenia cyto-kin prozapalnych (interleukiny-6, -8, czynnikamartwicy guza [TNF-a, tumor necrosis factor a])w płynie osierdziowym oraz autoprzeciwciał w su-rowicy [13]. Caforio i wsp. wykazali obecność prze-ciwciał przeciwsercowych w surowicy u 50% ba-danych chorych z nawracającym zapaleniem osier-dzia, 3% chorych z niezapalnymi chorobami ser-ca i 1% zdrowych ochotników [14]. Imazio i wsp.stwierdzili u większości chorych z nawracającymzapaleniem osierdzia obecność przeciwciał prze-ciwjądrowych w surowicy, w niskim mianie nie-przekraczającym na ogół 1:160, bez innych cechsugerujących chorobę układową [15].Możliwe też, że w patogenezie nawrotów idio-patycznego zapalenia osierdzia odgrywają rolę pre-dyspozycje genetyczne. Świadczą o tym międzyinnymi: częstsze występowanie nawrotów przyokreślonych układach antygenów zgodności tkan-kowej, 10-procentowy udział przypadków rodzin-nego nawracającego zapalenia osierdzia oraz rzad-kie schorzenia genetyczne przebiegające z groma-dzeniem płynu w worku osierdziowym [13, 16, 17].Kontrowersje dotyczą również sposobu lecze-nia nawracającego idiopatycznego zapalenia osier-dzia. Wobec braku aktualnych wytycznych, istot-ne są doświadczenia wynikające z badań przepro-wadzonych na stosunkowo dużych grupach cho-rych. Badanie COlchicine for REcurrent pericardi-tis (CORE) [18], którego wyniki opublikowanow 2005 roku, wykazało, że dołączenie kolchicynydo standardowego leczenia przeciwzapalnego(kwas acetylosalicylowy), w istotny sposób zredu-kowało częstość nawrotów wysiękowego zapaleniaosierdzia, przy braku istotnych objawów ubocz-nych. W 2008 roku Imazio i wsp. [19] wykazaliprzewagę małej dawki prednizonu (0,1–0,5 mg/kg)nad dużą (1 mg/kg) w zapobieganiu nawrotom wy-Monika Szturmowicz, Nawracające zapalenie osierdzia169www.pneumonologia.viamedica.plcardiocentheses: clinical profile, practice patterns, and out-comes spanning 21 years. Mayo Clin. Proc. 2002; 77: 429––436.6. Cornily J.C., Pennec P.Y., Castellant P. i wsp. Cardiac tampona-de in medical patients: a 10-year follow up survey. Cardiology2008; 111: 197–201.7. Shahbaz Sarwar C.M., Fatimi S. Characteristics of recurrentpericardial effusions. Singapore Med. J. 2007; 48: 725–728.8. Reuter H., Burgess L.J., Doubell A.F. Epidemiology of pericar-dial effusions at a large academic hospital in South Africa.Epidemiol. Infect. 2005; 133: 393–399.9. Mayosi B.M., Wiysonge C.S., Ntsekhe M. i wsp. Clinical chara-cteristics and initial management of patients with tuberculouspericarditis in the HIV era: the Investigation of the Manage-ment of Pericarditis in Africa (IMPI Africa) registry. BMC In-fect. Dis. 2006; 6: 2–9.10. Cantarini L., Imazio M., Brizi M.G. i wsp. Role of autoimmunityand autoinflammation in the pathogenesis of idiopathic recur-rent pericarditis. Clin. Rev. Allergy Immunol. 2010; DOI:10.1007/s12016–010–8219–x.11. Rozin A.P., Hasin T., Toledano K., Guralnik L., Balbir-GurmanA. Seronegative polyarthritis as severe systemic disease. Neth.J. Med. 2010; 68: 236–241.12. Abu-Hijleh M., Evans S., Aswad B. Pleuropericarditis in a pa-tient with inflammatory bowel disease: a case presentation andreview of the literature. Lung 2010; 188: 505–510.13. Lazaros G., Vlachopoulos C., Stefanadis C. Idiopathic recurrentpericarditis: searching for Ariadne’s Thread. Hellenic J. Cardi-ol. 2009; 50: 345–351.14. Caforio A.L., Brucato A., Doria A. i wsp. Anti-heart and anti-intercalated disk autoantibodies: evidence for autoimmunity inidiopathic recurrent acute pericarditis. Heart 2010; 96: 779––784.15. Imazio M., Brucato A., Doria A. i wsp. Antinuclear antibodiesin recurrent idiopathic pericarditis: prevalence and clinical sig-nificance. Int. J. Cardiol. 2009; 136: 289–293.16. Cantarini L., Lucherini O.M., Baldari C.T., Laghi Pasini F.,Galeazzi M. Familial clustering of recurrent pericarditis maydisclose tumor necrosis factor receptor-associated periodic syn-drome. Clin. Exp. Rheumatol. 2010; 28: 405–407.17. Cantarini L., Lucherini O.M., Cimaz R. i wsp. Idiopathic recur-rent pericarditis refractory to colchicine treatment can revealtumor necrosis factor receptor-associated periodic syndrome.Int. J. Immunopathol. Pharmacol. 2009; 22: 1051–1058.18. Imazio M., Bobbio M., Cecchi E. i wsp. Colchicine as first-choice therapy for recurrent pericarditis. Results of the CORE(COlchicine for REcurrent pericarditis) Trial. Arch. Intern. Med.2005; 165: 1987–1991.19. Imazio M., Brucato A. Cumetti D. i wsp. Corticosteroids forrecurrent pericarditis: high versus low doses: a nonrandomizedobservation. Circulation 2008; 118: 667–671.20. Meurin P., Tabet J.Y., Thabut G. i wsp. Nonsteroidal anti-in-flammatory drug treatment for postoperative pericardial effusion.A multicenter randomized, double-blind trial. Ann. Intern. Med.2010; 152: 137–143.21. Imazio M. Asymptomatic postoperative pericardial effusions:against the routine use of anti-inflammatory drug therapy. Ann.Intern. Med. 2010; 152: 186–187.22. Lotrionte M., Biondi-Zoccai G., Imazio M. i wsp. Interventionalcollaborative systematic review of controlled clinical trials onpharmacologic treatments for acute pericarditis and its recur-rences. Am. Heart J. 2010; 160: 662–670.23. Shabetai R. Corticosteroids for recurrent pericarditis: on the roadto evidence-based medicine. Circulation 2008; 118: 612–613.24. Picco P., Brisca G., Traverso F., Loy A., Gattorno M. Successfultreatment of idiopathic recurrent pericarditis in children withinterleukin-1b receptor antagonist (Anakinra). Arthritis Rheum.2009; 60: 264–268.25. Bilska A., Wilińska E., Szturmowicz M. i wsp. Nawracającewysiękowe zapalenie osierdzia w przebiegu choroby Stillau dorosłych — opis dwóch przypadków. Pneumonol. Alergol.Pol. 2011; 79: 215–221.

Reccurent pericarditis - diagnostic and therapeutic implications

https://journals.viamedica.pl/advances_in_respiratory_medicine/article/download/27653/22372

Reccurent pericarditis - diagnostic and therapeutic implications

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Via Medica Journals