Nadmierne pocenie się jest częstym objawem u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową, prowadzącym do obniżenia jakości życia chorego.
Zalecane leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi oczekiwane efekty, a często wiąże się z występowaniem
objawów niepożądanych stosowanych leków. Metodą niefarmakologiczną zmniejszającą nadmierną
potliwość jest picie naparu z szałwii. Dotychczas nie wyjaśniono mechanizmu jej działania. W niniejszej
pracy przedstawiono przypadek chorej na zaawansowanego raka płuca, u której nadmierne pocenie się
skutecznie złagodzono, stosując napar z szałwii.Sweating is a frequent symptom in patients with malignant disease, which may significantly decrease
quality of life. Pharmacological treatment is not always successful and often leads to intolerable side effects.
Salvia seems to be a very attractive non-pharmacological treatment, even so its mechanism of action is
unknown. In this article we present a case of advanced lung cancer patient, whose sweating was successfully
reduced by drinking salvia infusion

Gajewska, Anna

Krajnik, Małgorzata

Polish

Sweating is a frequent symptom in patients with malignant disease, which may significantly decrease
quality of life. Pharmacological treatment is not always successful and often leads to intolerable side effects.
Salvia seems to be a very attractive non-pharmacological treatment, even so its mechanism of action is
unknown. In this article we present a case of advanced lung cancer patient, whose sweating was successfully
reduced by drinking salvia infusion.Nadmierne pocenie się jest częstym objawem u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową, prowadzącym do obniżenia jakości życia chorego.
Zalecane leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi oczekiwane efekty, a często wiąże się z występowaniem
objawów niepożądanych stosowanych leków. Metodą niefarmakologiczną zmniejszającą nadmierną
potliwość jest picie naparu z szałwii. Dotychczas nie wyjaśniono mechanizmu jej działania. W niniejszej
pracy przedstawiono przypadek chorej na zaawansowanego raka płuca, u której nadmierne pocenie się
skutecznie złagodzono, stosując napar z szałwii

Via Medica Journals

www.pmp.viamedica.pl 177Opis przypadkuAnna Gajewska1, Ma‡gorzata Krajnik21Hospicjum ks. J. Popie‡uszki w Bydgoszczy2Katedra i Zak‡ad Opieki Paliatywnej Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy,Uniwersytet Miko‡aja Kopernika w ToruniuSza‡wia w leczeniunadmiernej potliwociu pacjentki z zaawansowan„chorob„ nowotworow„Salvia for sweating in advanced cancer patientStreszczenieNadmierne pocenie siŒ jest czŒstym objawem u pacjentów z zaawansowan„ chorob„ nowotworow„, pro-wadz„cym do obni¿enia jakoci ¿ycia chorego.Zalecane leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi oczekiwane efekty, a czŒsto wi„¿e siŒ z wystŒpowa-niem objawów niepo¿„danych stosowanych leków. Metod„ niefarmakologiczn„ zmniejszaj„c„ nadmiern„potliwoæ jest picie naparu z sza‡wii. Dotychczas nie wyjaniono mechanizmu jej dzia‡ania. W niniejszejpracy przedstawiono przypadek chorej na zaawansowanego raka p‡uca, u której nadmierne pocenie siŒskutecznie z‡agodzono, stosuj„c napar z sza‡wii.S‡owa kluczowe: choroba nowotworowa, nadmierna potliwoæ, sza‡wiaAbstractSweating is a frequent symptom in patients with malignant disease, which may significantly decreasequality of life. Pharmacological treatment is not always successful and often leads to intolerable side effects.Salvia seems to be a very attractive non-pharmacological treatment, even so its mechanism of action isunknown. In this article we present a case of advanced lung cancer patient, whose sweating was success-fully reduced by drinking salvia infusion.Key words: malignant disease, sweating, salviaAdres do korespondencji: lek. Anna GajewskaHospicjum ks. J. Popie‡uszkiul. Szpitalna 19, 85826 Bydgoszcze-mail: agajewska@vp.plPolska Medycyna Paliatywna 2006, 5, 4, 177180Copyright ' Via Medica, ISSN 1644115XWstŒpCz‡owiek wydziela rednio 700900 ml potu nadobŒ; jeli potliwoæ jest nadmierna, objŒtoæ tamo¿e zwiŒkszaæ siŒ wielokrotnie, a w skrajnych sy-tuacjach nawet siŒgaæ kilkunastu litrów.Nadpotliwoæ (‡ac. hyperhidrosis) jest stanemnadmiernej aktywnoci gruczo‡ów potowych i mo¿eprzejawiaæ siŒ poceniem uogólnionym, asymetrycz-nym lub smakowym. Pocenie uogólnione, obejmu-j„ce skórŒ ca‡ego cia‡a, jest niezbŒdnym dla zdrowiamechanizmem w sytuacji wysokich temperatur oto-Polska Medycyna Paliatywna 2006, tom 5, nr 4www.pmp.viamedica.pl178czenia lub przegrzania organizmu (gor„czka, inten-sywny wysi‡ek fizyczny). Ponadto jego przyczyn„mog„ byæ zaburzenia termoregulacji albo czynnikiemocjonalne. Pocenie o pod‡o¿u psychicznym doty-czy najczŒciej d‡oni, stóp, pach, pachwin i twarzy,ale mo¿e tak¿e obejmowaæ skórŒ ca‡ego cia‡a. Poja-wia siŒ zazwyczaj napadowo pod wp‡ywem bod-ców emocjonalnych. Obserwuje siŒ je przede wszyst-kim u m‡odzie¿y, najczŒciej ustŒpuje po 25 roku¿ycia. Pocenie asymetryczne jest wynikiem zaburzeædotycz„cych uk‡adu autonomicznego, natomiast po-cenie smakowe zazwyczaj ma pod‡o¿e fizjologicznei pojawia siŒ na skórze nosa, czo‡a oraz na wargachpo zjedzeniu gor„cych lub pikantnych potraw.Nadmierna potliwoæ wystŒpuje u oko‡o 1428%pacjentów z zaawansowanymi chorobami nowotwo-rowymi. Mo¿e byæ objawem bardzo uci„¿liwym,znacznie obni¿aj„cym jakoæ ¿ycia pacjenta, szcze-gólnie gdy wi„¿e siŒ z koniecznoci„ czŒstej zmianyubrania albo problemami pielŒgnacyjnymi, przyspie-szeniem powstawania odle¿yn lub odwodnieniem.Nadmierne pocenie siŒ chorych na nowotworymo¿e byæ objawem paranowotworowym albo to-warzysz„cym innym wspó‡istniej„cym schorzeniomogólnoustrojowym (cukrzyca, nadczynnoæ tarczy-cy, choroby nerek), zespo‡om lŒkowym lub neuro-patiom autonomicznym. Pocenie mo¿e wynikaæz infekcji, przyjmowania leków (w tym morfiny i rod-ków psychotropowych), leczenia hormonalnego albotowarzyszyæ menopauzie [1]. W przypadku zabu-rzeæ ogólnoustrojowych gor„czka i pocenie siŒ naj-czŒciej wi„¿„ siŒ z dzia‡aniem na orodek termore-gulacji pirogenów (substancji wywo‡uj„cych gor„cz-kŒ) pochodzenia zewnŒtrznego i wewnŒtrznego. Pi-rogeny egzogenne to bakterie, wirusy, grzyby, tok-syny mikrobiologiczne (g‡ównie produkowane przezbakterie Gram-dodatnie), kompleksy antygenprze-ciwcia‡o oraz leki. Istnieje równie¿ du¿a grupa no-wotworów, które powoduj„ gor„czkŒ bez wtórne-go zaka¿enia w obrŒbie zmienionej tkanki, wytwa-rzaj„c samoistnie cytokiny pirogenne. Endogennepirogeny pochodz„ przede wszystkim z granulocy-tów wieloj„drzastych, monocytów i komórek Kup-fera uk‡adu siateczkowo-ródb‡onkowego.Uwa¿a siŒ, ¿e gor„czka jest objawem nieswo-istych reakcji ustroju na obecnoæ czynników tok-sycznych, immunologicznych lub infekcyjnych wy-twarzaj„cych pirogeny egzogenne. Na skutek ichdzia‡ania dochodzi do syntezy pirogenów w pobu-dzonych fagocytuj„cych leukocytach i monocytach.Te endogenne pirogeny dzia‡aj„ na receptory w po-bli¿u termowra¿liwych neuronów podwzgórza, coprowadzi do powstawania prostaglandyn, mono-amin i cAMP. Na drodze neurogennej z przedniegopoprzez tylne podwzgórze dochodzi do pobudzeniaorodka naczynioruchowego, a w efekcie do skur-czu naczyæ obwodowych. Celem tego procesu jestzmniejszenie utraty ciep‡a przez skórŒ. Jeli to niewystarcza, w tworzeniu dodatkowej iloci ciep‡abior„ udzia‡ dr¿enia miŒniowe odczuwane jakodreszcze. W ten sposób zwiŒksza siŒ temperaturacia‡a (gor„czki). Pocenie paranowotworowe czŒstowystŒpuje bez gor„czki. Uwa¿a siŒ, ¿e niekiedy do-chodzi do wydzielania przez nowotwór substancjiobni¿aj„cej próg regulacji temperatury cia‡a w pod-wzgórzu. Uwalniane przez nowotwór pirogeny po-woduj„ pocenie siŒ w celu przywrócenia ciep‡otycia‡a do wartoci progowej regulacji temperatury,obni¿onej przez chorobŒ. Ponadto wartoæ tŒ mog„obni¿aæ: hiperkapnia, odwodnienie i zmiany osmo-lalnoci osocza.W pracy omówiono przypadek chorej na zaawan-sowanego raka p‡uca, u której stosuj„c napar z sza‡-wii, skutecznie z‡agodzono nadmierne pocenie siŒoporne na farmakoterapiŒ.Opis przypadkuW kwietniu 2005 roku u 78-letniej kobiety wy-kryto guza p‡uca lewego, bez rozpoznania histopa-tologicznego. Ze wzglŒdu na rednio ciŒ¿ki stan pa-cjentki, znaczne os‡abienie i choroby towarzysz„ce(utrwalone migotanie przedsionków, nadcinienietŒtnicze, przewlek‡a obturacyjna choroba p‡uc) niezakwalifikowano jej do leczenia przyczynowegoi zalecono opiekŒ paliatywn„. W chwili objŒcia do-mow„ opiek„ hospicyjn„ (wrzesieæ 2005 r.) chorazg‡asza‡a ból prawej strony klatki piersiowej, sku-tecznie ‡agodzony dziŒki zastosowaniu paracetamo-lu, suchoæ w jamie ustnej oraz znaczne os‡abienie,z powodu którego z trudem porusza‡a siŒ po miesz-kaniu. Przypuszcza siŒ, ¿e dolegliwoci bólowe wy-nika‡y z obecnoci przerzutów w w„trobie, co wkrót-ce potwierdzono. Z powodu towarzysz„cych scho-rzeæ kardiologicznych pacjentka przyjmowa‡a amlo-dypinŒ oraz metoprolol. Po up‡ywie oko‡o 2 tygodnikobieta zaczŒ‡a skar¿yæ siŒ na dokuczliwe poty wy-stŒpuj„ce w ci„gu ca‡ego dnia i nasilaj„ce siŒ w nocy,zmuszaj„ce do kilkakrotnej zmiany ubrania. Ponie-wa¿ zwiŒkszy‡ siŒ ból prawej strony klatki piersio-wej, w‡„czono diklofenak w dawce 50 mg 3 ·  do-ustnie. Przejciowo ból ust„pi‡, natomiast nadalutrzymywa‡a siŒ potliwoæ. Z powodu suchoci jamyustnej zalecono odpowiedni„ pielŒgnacjŒ. Po kilkudniach pojawi‡y siŒ bóle brzucha, prawdopodobniebŒd„ce wynikiem napiŒcia torebki w„troby. Zaob-www.pmp.viamedica.pl 179Anna Gajewska, Ma‡gorzata Krajnik Sza‡wia w leczeniu nadmiernej potliwociserwowano tak¿e postŒpuj„ce os‡abienie oraz su-choæ w jamie ustnej. Temperatura cia‡a wynosi‡a36,536,8oC. Wyniki badaæ laboratoryjnych wyka-za‡y jedynie nieznaczne podwy¿szenie wartoci trans-aminaz, a w badaniu ultrasonograficznym jamybrzusznej zaobserwowano liczne przerzuty w w„-trobie.Poniewa¿ nadal wystŒpowa‡y dolegliwoci bólo-we, zastosowano tramadol, natomiast w zwi„zkuz potliwoci„ zalecono picie naparu z sza‡wii. Naparprzygotowywano, zalewaj„c 2 ‡y¿ki lici sza‡wii 12szklankami wrz„cej wody i podawano do wypicia100200 ml 23 ·  dziennie. Po 3 dniach chora za-uwa¿y‡a, ¿e potliwoæ zmniejszy‡a siŒ do stopnianiezaburzaj„cego codziennego funkcjonowania. Pokilku dniach pacjentka ze wzglŒdów smakowych zre-dukowa‡a iloæ wypijanego naparu do 100 ml raz nadobŒ, a nastŒpnie co 12 dni. Nie stwierdzono na-wrotu dokuczliwej potliwoci do koæca ¿ycia chorej.Pacjentka zmar‡a w styczniu 2006 roku.DyskusjaW leczeniu nadpotliwoci u chorych na nowo-twory nale¿y staraæ siŒ usun„æ jej przyczyny (infek-cja, leki) oraz wdro¿yæ postŒpowanie niefarmakolo-giczne. Oprócz zachowania w‡aciwej higieny pa-cjent powinien nosiæ ubrania i le¿eæ w pocieliz naturalnych w‡ókien, stosowaæ buty z naturalnejskóry, obni¿aæ temperaturŒ otoczenia, unikaæ ostrychprzypraw w posi‡kach oraz kawy, mocnej herbatyi alkoholu. Jeli nadpotliwoæ nie zmniejsza siŒ przyzastosowaniu powy¿szych rodków, czŒsto koniecz-ne jest rozpoczŒcie farmakoterapii. Preparatamipierwszego wyboru s„ leki przeciwgor„czkowe, ta-kie jak paracetamol oraz niesteroidowe leki prze-ciwzapalne [24], które hamuj„ cyklooksygenazŒkonstytutywn„ (COX-1), odpowiedzialn„ za syntezŒprostaglandyn spe‡niaj„cych funkcje fizjologicznew podwzgórzu, a tak¿e cyklooksygenazŒ induko-waln„ (COX-2), odpowiedzialn„ za syntezŒ prosta-glandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Praw-dopodobnie paracetamol blokuje syntezŒ prostaglan-dyn jedynie orodkowo. Do leków, które w bezpo-redni sposób wp‡ywaj„ na procesy termoregulacji,nale¿„ glikokortykoidy. Zmniejszaj„ one miejscow„odpowied zapaln„ prowadz„c„ do tworzenia siŒendogennego pirogenu oraz hamuj„ uwalnianie pro-staglandyn. Poniewa¿ wywo‡uje ona wiele dzia‡aæniepo¿„danych, rzadko stosuje siŒ je w leczeniu po-tliwoci.Kolejn„ metod„ leczenia nadpotliwoci jest po-dawanie rodków o dzia‡aniu przeciwmuskaryno-wym, na przyk‡ad amitryptyliny [24]. Lek ten mo¿ejednak powodowaæ suchoæ w jamie ustnej, zatrzy-manie moczu oraz wiele dzia‡aæ niepo¿„danych zestrony uk‡adu sercowo-naczyniowego (zaburzeniarytmu serca, tachykardia, zwiŒkszenie niewydolno-ci serca). Do innych leków o dzia‡aniu podobnymdo amytryptyliny, stosowanych w ‡agodzeniu potli-woci, nale¿y tiorydazyna [24]. Ma ona najsilniej-sze dzia‡anie przeciwhistaminowe i cholinolitycznesporód wszystkich neuroleptyków i charakteryzujesiŒ ponad 50-procentow„ skutecznoci„. Podawa-nie jej wi„¿e siŒ jednak ze znacznym ryzykiem wy-st„pienia zaburzeæ rytmu serca oraz sennoci„. Doinnych leków stosowanych w opornych przypadkachnadmiernej potliwoci nale¿„: olanzapina, leki b -ad-renolityczne (np. propranolol) oraz talidomid [25].Ten ostatni preparat prawdopodobnie ‡agodzi po-cenie siŒ poprzez hamowanie wytwarzania cytokinprozapalnych interleukiny-6 i czynników martwicynowotworu (TNF, tumor necrosis factor). Uwa¿a siŒ,¿e talidomid cechuje siŒ du¿„ skutecznoci„, ale mo¿eon wywo‡aæ nieodwracaln„ bolesn„ neuropatiŒ ob-wodow„.W opisanym w niniejszej pracy przypadku choraotrzymywa‡a ju¿ paracetamol i niesteroidowe lekiprzeciwzapalne z powodu dolegliwoci bólowych,jednak nie zaobserwowano ¿adnego wp‡ywu tychpreparatów na zmniejszenie pocenia siŒ. Ze wzglŒ-du na znaczne os‡abienie, istniej„c„ ju¿ suchoæw jamie ustnej oraz schorzenia kardiologiczne za-miast preparatów kolejnego rzutu w nadpotliwociw‡„czono sza‡wiŒ lekarsk„. Nalewka lub wyci„g p‡yn-ny z sza‡wii lekarskiej hamuje miŒdzy innymi wy-dzielanie potu, nadmiern„ laktacjŒ u karmi„cychmatek oraz pobudza korŒ nadnerczy. Dotychczasnie wyjaniono mechanizmu ‡agodzenia nadmiernejpotliwoci przez sza‡wiŒ, choæ sugeruje siŒ znacze-nie pobudzenia przez ni„ kory nadnerczy, a przez tostymulacjŒ wydzielania glikokortykoidów. W bada-niu klinicznym obejmuj„cym 30 kobiet w okresiemenopauzy sza‡wia znacznie ‡agodzi‡a objawy we-getatywne (poty nocne i uderzenia gor„ca), nie wp‡y-waj„c na stŒ¿enia estradiolu, prolaktyny oraz hor-monu luteinizuj„cego, folikulotropowego i tyreotro-powego. Autorzy badania sugerowali, ¿e sza‡wiaprawdopodobnie bezporednio wp‡ywa na uk‡ad do-paminergiczny. Nie stwierdzili oni ¿adnych dzia‡aæniepo¿„danych leczenia [7].Dotychczas nie przeprowadzono ¿adnych ba-daæ klinicznych z zastosowaniem sza‡wii u cho-rych na nowotwory. Opisany w niniejszej pracyprzypadek wskazuje, ¿e sza‡wia mo¿e skutecznie‡agodziæ pocenie siŒ towarzysz„ce zaawansowa-Polska Medycyna Paliatywna 2006, tom 5, nr 4www.pmp.viamedica.pl180nej chorobie nowotworowej, oporne na inne me-tody terapii.Pimiennictwo1. Viera A.J., Bond M.M., Yates S.W. Diagnosing night swe-ats. Family Phisican 2003: 1.2. Twycross R. Pocenie siŒ w zaawansowanej chorobie nowo-tworowej. Polska Medycyna Paliatywna 2004; 3: 179188.3. Danysz A. Kompendium farmakologii i farmakoterapii.Wyd. IV. Urban & Partner, Wroc‡aw 2002.4. Pharmindex. Kompedium 2003. Praca zbiorowa. MediMedia, Warszawa 2002.5. Hus M., Dmoszyæska A. Talidomid raz jeszcze. Nowe za-stosowanie kliniczne. Annales UMCS 1999; 54: 119126.6. Maleszka R. Praktyczne zastosowanie leków zio‡owychw dermatologii. PostŒpy Fitoterapii 2002; 9: 34.7. De Leo V., Lzetta D., Cazzavacca R., Morgante G. Tratta-mento dei disturbi neurovegetativi della donna in meno-pausa con un preparato fitoterapico. Minerva Ginecol.1998; 50: 207211.8. Dong-Sun L., Sang-Han L., Jae-Geun N., Soon-Duck H.Antibacterial activities of cryptotanshinone and dihy-drotanshinone I from a medicinal herb, Salvia miltiorr-hiza Bunge. Biosci. Biotechnol. Biochem. 1999; 63: 22362239.

Szałwia w leczeniu nadmiernej potliwości u pacjentki z zaawansowaną chorobą nowotworową

https://journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/download/29465/24222

Salvia for sweating in advanced cancer patient

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Via Medica Journals