Cel pracy: Zbadanie czasu trwania odstępu QT-c w poszczególnych 
okresach znieczulenia 
ogólnego u pacjentów bez zmian patologicznych w układzie krążenia oraz 
u pacjentów obciążonych kardiologicznie.
Materiał: Zabiegom operacyjnym na twarzoczaszce poddano 35 chorych 
z powodu zmian 
nowotworowych lub urazów. U 20 chorych nie wykazano zmian 
patologicznych w układzie 
krążenia. W grupie 15 chorych stwierdzono chorobę niedokrwienną serca 
lub nadciśnienie 
tętnicze.
Wyniki i wnioski: Wydłużenie odstępu QT-c podczas znieczulenia 
ogólnego zaobserwowano 
jedynie u pacjentów bez zmian patologicznych w układzie krążenia, 
natomiast u pacjentów 
obciążonych kardiologicznie znieczulenie ogólne nie wpływało na czas 
trwania tego odstępu. U 
pacjentów bez obciążeń kardiologicznych wydłużenie odstępu QT-c podczas 
znieczulenia ogólnego wystąpiło w okresie premedykacji, indukcji znieczulenia, 
intubacji dotchawiczej przez 
usta oraz wyprowadzania ze znieczulenia

Andres, Janusz

Macheta, Alicja

Muszyński, Tomasz

Podziorny, Henryk

Płazak, Wojciech

Tarczoń, Marcin

Polish

Via Medica Journals

31Adres do korespondencji: Lek. med. Wojciech P‡azakKatedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii CMUJul. Kopernika 17, 31501 KrakówNades‡ano: 10.08.1997 r. PrzyjŒto: 17.01.2000 r.Zmiany czasu trwaniaokresu repolaryzacji komór serca(odstŒpu QT-c)podczas znieczulenia ogólnegoWojciech P‡azak, Marcin Tarczoæ, Alicja Macheta,Tomasz Muszyæski, Henryk Podziorny, Janusz AndresKatedra Anestezjologii i Intensywnej TerapiiCollegium Medicum Uniwersytetu Jagielloæskiego w KrakowieChanges of the repolarisation period of heart ventricles (QT-c interval) duringgeneral anaesthesiaThe aim of the study: To examine changes in the repolarisation period of the heart ventri-cles during general anaesthesia in patients with and without pathological disorders in thecardiovascular system.Material and methods: Of 35 patients examined, who underwent surgical operations on thefacial cranium due to neoplasmic changes or trauma, 20 had no pathological disorders in thecardiovascular system and 15 had coronary artery disease or hypertension.Results and conclusions: Prolongation of the QT-c time was observed during generalanaesthesia in patients without cardiovascular disturbances. In contrast to that, patients witha history of cardiovascular disease did not show any changes in QT-c time during generalanaesthesia. In patients without cardiovascular disturbances prolongation of the QT-c periodwas observed during premedication, induction of general anaesthesia, orotracheal intubationand deduction of anaesthesia. (Folia Cardiol. 2000; 1: 3136)QT-c period, repolarisation period, general anaesthesiaWstŒpCzas trwania okresu repolaryzacji komór serca(odstŒpu QT-c) w EKG uwarunkowany jest wielomaczynnikami, miŒdzy innymi aktywnoci„ uk‡adu au-tonomicznego oraz stŒ¿eniem elektrolitów we krwi.Wyd‡u¿enie odstŒpu QT-c mo¿e prowadziæ do powsta-wania komorowych zaburzeæ rytmu serca typu torsa-de de pointes [13], jest tak¿e niezale¿nym czynnikiemryzyka wyst„pienia nag‡ego zgonu [48].Opisywane w literaturze wyd‡u¿enie czasu trwa-nia odstŒpu QT-c podczas znieczulenia ogólnego u pa-cjentów bez zaburzeæ sercowo-naczyniowych [911]sk‡oni‡o nas do obserwacji czasu trwania tego odstŒ-pu podczas znieczulenia ogólnego u chorych bez zmianpatologicznych w uk‡adzie kr„¿enia, w porównaniu dogrupy chorych obci„¿onych kardiologicznie.Celem pracy by‡a analiza czasu trwania odstŒ-pu QT-c w poszczególnych okresach znieczuleniaogólnego u pacjentów bez zmian patologicznychw uk‡adzie kr„¿enia oraz u pacjentów obci„¿onychkardiologicznie.Materia‡ i metodyBadaniem objŒto 35 chorych poddanych zabie-gom operacyjnym na twarzoczaszce z powodu zmian32Folia Cardiol. 2000, tom 7, nr 1nowotworowych lub urazów, przeprowadzonymw Klinice Chirurgii SzczŒkowo-Twarzowej CMUJw Krakowie. U 20 pacjentów (16 mŒ¿czyzn i 4 kobie-ty w wieku 4371 lat, rednio 54,2) nie wykazanozmian patologicznych w uk‡adzie kr„¿enia (brak cho-rób uk‡adu sercowo-naczyniowego w wywiadzie, ci-nienie krwi < 140/90 mm Hg, prawid‡owy zapisEKG). W grupie 15 chorych (12 mŒ¿czyzn i 3 kobie-ty w wieku 3875 lat, rednio 57,5) stwierdzono cho-robŒ niedokrwienn„ serca (8 chorych, w tym jedenchory 2 lata i jeden chory 3 lata po zawale serca)i nadcinienie tŒtnicze (7 chorych). Jedynie 6 cho-rych leczono w poradni kardiologicznej  przyjmo-wali oni diuretyki (2 chorych), nitraty (2 chorych),blokery enzymu konwertuj„cego angiotensynŒ(3 chorych), blokery receptorów b-adrenergicznych(2 chorych) oraz antagonistów wapnia (1 chory).W grupie chorych leczonych kardiologicznie czastrwania odstŒpu QT-c przed zabiegiem nie ró¿ni‡ siŒznamiennie od czasu trwania QT-c u chorych nie-leczonych. Ró¿nica wieku pomiŒdzy badanymi gru-pami pacjentów nie by‡a statystycznie.W tabeli 1 zestawiono okresy znieczulenia ogól-nego, podczas których dokonywano rejestracji zmo-dyfikowanego odprowadzenia przedsercowego V2EKG. Zapisy wykonano za pomoc„ aparatu firmy Cri-ticare Systems Inc. (Pulse Oximeter 504US/504USP).W grupie pacjentów bez obci„¿eæ kardiologicz-nych u 10 osób wykonano zabieg intubacji ustno-tchawiczej, a u pozosta‡ych 10  nosowo-tchawi-czej. Wród chorych obci„¿onych kardiologiczniewykonano 12 intubacji ustno-tchawiczych i 3 noso-wo-tchawicze.W czasie znieczulenia podtrzymuj„cego po-dawano mieszaninŒ podtlenku azotu (4 l/min)i tlenu (2 l/min),  fentanyl (0,1 mg co 30 min) orazpankuronium (1 mg co 3040 min). Czas trwaniazabiegów wynosi‡ rednio 2 h. Zapis EKG wyko-nywano wyjciowo dla ka¿dego z wymienionychokresów i co 1 min od kolejnego zapisu wyjcio-wego. Ka¿dy zapisany fragment obejmowa‡ oko-‡o 45 ewolucji serca, dokonywano w nim odczy-tu czasu trwania 3 odstŒpów RR oraz 3 odstŒpówQT, z dok‡adnoci„  – 2 ms. OdstŒp QT mierzo-no od pocz„tku za‡amka Q do punktu przeciŒciastycznej do ramienia zstŒpuj„cego za‡amka Tz lini„ izoelektryczn„. NastŒpnie obliczano red-ni czas trwania odstŒpów RR oraz QT dla danegofragmentu w celu zminimalizowania b‡Œdu odczy-tu z EKG. Pos‡uguj„c siŒ wzorem Bazetta, obli-czono wartoci skorygowanego czasu trwaniaodstŒpu QT-c, aby uniezale¿niæ jego d‡ugoæ odczŒstoci rytmu serca. Czas trwania odstŒpów RRw badaniach autorów pozwala na obliczenie d‡u-goci odstŒpu QT-c za pomoc„ tego wzoru bezznacz„cych deformacji. Pos‡uguj„c siŒ testem Stu-denta dla zmiennych zale¿nych, zbadano poziomró¿nic pomiŒdzy wartociami QT-c dla ka¿dej ba-danej minuty, wzglŒdem zapisu wyjciowego dlaodpowiedniego okresu.Tabela 1Okresy znieczulenia ogólnego, podczas których dokonywano zapisów EKG,oraz leki stosowane w tych okresachBadany okres Stosowane lekiPrzed premedykacj„20 min po premedykacji premedykacja: petydyna 75100 mgprometazyna 2550 mgPreoksygenacja 100-procentowy tlenWprowadzenie do znieczulenia atropina 0,5 mgfentanyl 0,1 mgpankuronium 1 mg (do prekuraryzacji)tiopental 5 mg/kgsuksametonium 1 mg/kgIntubacja dotchawicza przez usta lub przez nosPo zaintubowaniu fentanyl 0,2 mgpankuronium 45 mgWyprowadzenie ze znieczulenia atropina 0,5 mgneostygmina 12 mgnalokson 0,10,2 mgRozintubowanie33W. P‡azak i wsp., OdstŒp QT-c podczas znieczulenia ogólnegoWynikiZmiany czasu trwania odstŒpu QT-c w poszcze-gólnych okresach znieczulenia ogólnego w badanychgrupach chorych przedstawiono na rycinach 15.Do znamiennego statystycznie (p < 0,05) wy-d‡u¿enia odstŒpu QT-c dosz‡o u pacjentów bezzmian patologicznych w uk‡adzie kr„¿enia. Preme-dykacja powodowa‡a w tej grupie wyd‡u¿enie odstŒ-pu QT-c rednio o 26 ms  zaobserwowano jeu 79% pacjentów. W 2. minucie po podaniu atropi-ny, fentanylu i pankuronium do prekuraryzacjiwzrost czasu trwania odstŒpu QT-c wyst„pi‡ u 82%badanych (wyd‡u¿enie rednio o 11 ms). U wszyst-kich pacjentów bez obci„¿eæ kardiologicznych intu-bacja dotchawicza przez usta spowodowa‡a w 3.minucie od rozpoczŒcia zabiegu wyd‡u¿enie odstŒ-pu OT-c rednio o 19 ms. W pierwszej minucie popodaniu atropiny, prostygminy i naloksonu odstŒpQT-c uleg‡ wyd‡u¿eniu rednio o 17 ms, co zaobser-wowano u 78% pacjentów.U pacjentów bez obci„¿eæ kardiologicznychznamienne statystycznie skrócenie czasu trwaniaodstŒpu QT-c po podaniu fentanylu z pankuroniumpo intubacji zaobserwowano w 3. (rednio o 15 ms,u 80% badanych) i 5. (rednio o 20 ms, u 64% bada-nych) minucie po przyjŒciu tych leków.Na czas trwania odstŒpu QT-c wp‡ywu nie wy-wiera‡y: preoksygenacja, podanie tiopentalu i suk-sametonium, intubacja nosowo-tchawicza oraz roz-intubowanie chorych.Ryc. 1. Wp‡yw premedykacji (P) oraz preoksygenacji(PR) na czas trwania odstŒpu QT-c. Cyfry oznaczaj„czas w minutach od podania premedykacji oraz od po-cz„tku preoksygenacji. S‡upki ciemne  pacjenci bezobci„¿eæ kardiologicznych. S‡upki jasne  chorzy ob-ci„¿eni kardiologicznie.Fig. 1. Influence of premedication (P) and preoxygena-tion (PR) on QTc period. Numerals  time in minutesfrom premedication drugs administration and frompreoxygenation beginning. Dark columns  patientswithout cardiovascular disturbances. Light columns patients with heart disease.W przeciwieæstwie do pacjentów bez obci„¿eækardiologicznych, u chorych z zaburzeniami w uk‡a-dzie sercowo-naczyniowym nie stwierdzono zna-miennych statystycznie zmian czasu trwania odstŒ-pu QT-c w ¿adnym z badanych okresów znieczule-nia ogólnego.Ryc. 2. Wp‡yw do¿ylnego podania atropiny, fentanylui pankuronium (AFP) oraz tiopentalu i suksametonium(TS) na czas trwania odstŒpu QT-c. Cyfry oznaczaj„czas w minutach od podania leków. S‡upki ciemne pacjenci bez obci„¿eæ kardiologicznych. S‡upki jasne chorzy obci„¿eni kardiologicznie.Fig. 2. Influence of i.v. administration of atropine, fen-tanyl and pancuronium (AFP) and tiopental with suksa-methonium (TS) on QTc period. Numerals  time inminutes from drugs administration. Dark columns patients without cardiovascular disturbances. Light co-lumns  patients with heart disease.Ryc. 3. Wp‡yw intubacji ustno-tchawiczej (UT) oraz no-sowo-tchawiczej (NT) na czas trwania odstŒpu QT-c.Cyfry oznaczaj„ czas w minutach od pocz„tku zabieguintubowania. S‡upki ciemne  pacjenci bez obci„¿eækardiologicznych. S‡upki jasne  chorzy obci„¿eni kar-diologicznie.Fig. 3. Influence of orotracheal (UT) and nasotracheal(NT) intubation on QTc period. Numerals   time inminutes from intubation beginning. Dark columns patients without cardiovascular disturbances. Light co-lumns  patients with heart disease.34Folia Cardiol. 2000, tom 7, nr 1DyskusjaJak wynika z przedstawionych danych, do istot-nych statystycznie zmian czasu trwania odstŒpuQT-c podczas znieczulenia ogólnego dochodzi jedy-nie u pacjentów bez zmian chorobowych w uk‡adziekr„¿enia.Wyd‡u¿enie odstŒpu QT-c po premedykacji mo¿ebyæ zwi„zane z w‡aciwociami cholinolitycznymi pe-tydyny i prometazyny. Jak wykazano w literaturze,atropina, blokuj„c uk‡ad cholinergiczny, mo¿e powo-dowaæ wzrost czasu trwania odstŒpu QT-c [12]. Za-obserwowane w badaniach autorów wyd‡u¿enieodstŒpu QT-c po podaniu atropiny, fentanylu i pan-kuronium do prekuraryzacji jest efektem tego sa-mego mechanizmu dzia‡ania.W trakcie intubacji dochodzi do pobudzeniauk‡adu adrenergicznego, a tak¿e do podra¿nieniaga‡„zek nerwu b‡Œdnego, a wiŒc do stymulacji cho-linergicznej. Wzrost czasu trwania odstŒpu QT-cw czasie intubacji przez usta w  badaniach autorówmo¿e wiadczyæ o przewadze stymulacji adrener-gicznej, w literaturze jednak opisano zarówno wy-d‡u¿enie [10], jak i skrócenie [11] okresu repolary-zacji na skutek intubacji dotchawiczej. Mniejszywp‡yw intubacji nosowo-tchawiczej na czas trwaniaodstŒpu QT-c u badanych chorych mo¿e byæ zwi„-zany z trzema czynnikami: chorym przed intubacj„przez nos podawano tlen d‡u¿ej ni¿ chorym intubo-wanym przez usta, intubacjŒ przez nos wykonywa‡zawsze bardziej dowiadczony anestezjolog, a pobu-dzenie uk‡adu adrenergicznego w trakcie intubacjiprzez nos by‡o zrównowa¿one przez pobudzeniega‡„zek nerwu b‡Œdnego tylnej ciany gard‡a(równowaga uk‡adu autonomicznego zosta‡a wiŒczachowana).Wzrost czasu trwania okresu repolaryzacji ko-mór w okresie wyprowadzania ze znieczulenia móg‡byæ wywo‡any dzia‡aniem atropiny [12] i prostyg-miny [13].Zaobserwowane przez autorów skrócenie od-stŒpu QT-c po podaniu fentanylu z pankuronium pookresie intubacji zwi„zane jest prawdopodobniez obni¿eniem wartoci QT-c (która wzros‡a w cza-sie intubacji) do poziomu poprzedzaj„cego zabieg.Wród 80% pacjentów, u których zaobserwowanoskrócenie odstŒpu QT-c w 3. minucie po intubacji,czas trwania tego odstŒpu bezporednio po intuba-cji by‡ wiŒkszy (412 ms) ni¿ u chorych, u których niezaobserwowano skrócenia odstŒpu QT-c (343 ms).Analogiczne wyniki otrzymano w 5. minucie po in-tubacji  skrócenie odstŒpu QT-c nast„pi‡o u cho-rych, u których odstŒp ten wyd‡u¿y‡ siŒ w czasieintubacji (rednio do 398 ms). U pacjentów reagu-j„cych na intubacjŒ mniejszym wyd‡u¿eniem odstŒ-pu QT-c (383 ms po jej wykonaniu) okres repolary-zacji nie uleg‡ skróceniu. Wyjanienie osobniczejzmiennoci czasu trwania odstŒpu QT-c podczasintubacji wymaga dalszych badaæ.Interesuj„c„ obserwacj„ jest brak wp‡ywu znie-czulenia ogólnego na czas trwania okresu repolary-zacji komór serca u chorych z zaburzeniami serco-Ryc. 4. Zmiany czasu trwania odstŒpu QT-c po podaniufentanylu i pankuronium (FP) po intubacji. Cyfry ozna-czaj„ czas w minutach od podania leków. S‡upki ciem-ne  pacjenci bez obci„¿eæ kardiologicznych. S‡upkijasne  chorzy obci„¿eni kardiologicznie.Fig. 4. Changes of QTc time after fentanyl and pancu-ronium (FP) administration after intubation. Numerals time in minutes from drugs administration. Dark co-lumns  patients without cardiovascular disturbances.Light columns  patients with heart disease.Ryc. 5. Wp‡yw okresu wybudzania (WYB) oraz rozintu-bowania (RO) na czas trwania odstŒpu QT-c. Cyfryoznaczaj„ czas w minutach od pocz„tku okresu wybu-dzania oraz od momentu rozintubowania. S‡upki ciem-ne  pacjenci bez obci„¿eæ kardiologicznych. S‡upkijasne  chorzy obci„¿eni kardiologicznie.Fig. 5. Influence of deduction of anaesthesia (WYB)and extubation (RO) on QTc period. Numerals  timein minutes from anaesthesia deduction beginning andfrom extubation. Dark columns  patients without car-diovascular disturbances. Light columns  patientswith heart disease.35W. P‡azak i wsp., OdstŒp QT-c podczas znieczulenia ogólnegowo-naczyniowymi. Efekt  ten mo¿e byæ uwarunko-wany dysfunkcj„ regulacji autonomicznej serca w tejgrupie chorych. Odmienne wyniki otrzymali Lisch-ke i wsp. [11], którzy poddali obserwacji grupŒ pa-cjentów z chorob„ niedokrwienn„ serca podczaszabiegu wszczepiania pomostów aortalno-wieæco-wych. Opisali oni wyd‡u¿enie odstŒpu QT-c po po-daniu fentanylu z wekuronium oraz jego skróceniew czasie intubacji dotchawiczej. Przyczyn„ zró¿ni-cowanego zachowania siŒ odstŒpu QT-c w tych ba-daniach mo¿e byæ specyfika monitorowanej grupy(w badaniach Lischke i wsp. 10% chorych z wyjcio-wym QT-c > 440 ms, a wiŒc powy¿ej normy), a tak-¿e zrezygnowanie z podawania atropiny w okresiewprowadzania do znieczulenia.Wnioski1. Wyd‡u¿enie odstŒpu QT-c podczas znieczule-nia ogólnego zaobserwowano u pacjentów bezzmian patologicznych w uk‡adzie kr„¿enia, na-tomiast u pacjentów obci„¿onych kardiologicz-nie znieczulenie ogólne nie wp‡ywa‡o na czastrwania tego odstŒpu.2. U pacjentów bez obci„¿eæ kardiologicznych wy-d‡u¿enie odstŒpu QT-c podczas znieczuleniaogólnego wyst„pi‡o w okresie premedykacji,indukcji znieczulenia, intubacji dotchawiczejprzez usta oraz wyprowadzania ze znieczule-nia.StreszczenieOdstŒp QT-c podczas znieczulenia ogólnegoCel pracy: Zbadanie czasu trwania odstŒpu QT-c w poszczególnych okresach znieczuleniaogólnego u pacjentów bez zmian patologicznych w uk‡adzie kr„¿enia oraz u pacjentów obci„¿o-nych kardiologicznie.Materia‡: Zabiegom operacyjnym na twarzoczaszce poddano 35 chorych z powodu zmiannowotworowych lub urazów. U 20 chorych nie wykazano zmian patologicznych w uk‡adziekr„¿enia. W grupie 15 chorych stwierdzono chorobŒ niedokrwienn„ serca lub nadcinienietŒtnicze.Wyniki i wnioski: Wyd‡u¿enie odstŒpu QT-c podczas znieczulenia ogólnego zaobserwowanojedynie u pacjentów bez zmian patologicznych w uk‡adzie kr„¿enia, natomiast u pacjentówobci„¿onych kardiologicznie znieczulenie ogólne nie wp‡ywa‡o na czas trwania tego odstŒpu. Upacjentów bez obci„¿eæ kardiologicznych wyd‡u¿enie odstŒpu QT-c podczas znieczulenia ogól-nego wyst„pi‡o w okresie premedykacji, indukcji znieczulenia, intubacji dotchawiczej przezusta oraz wyprowadzania ze znieczulenia. (Folia Cardiol. 2000; 1: 3136)odstŒp QT-c, okres repolaryzacji, znieczulenie ogólnePimiennictwo1. D„browska B. O zagadkach i zagro¿eniach okresurepolaryzacji komór. Kardiol. Pol. 1993; 39: 289295.2. Dessertenne F. La tachycardie ventriculaire a deuxfoyers opposes variables. Arch. des Mal. Coeur Vais-seaux 1966; 59: 263268.3. Jervell A., Lange-Nielsen F. Congenital deaf mutism,functional heart disease with prolongation of the QTinterval, and sudden death. Am. Heart J. 1957; 54:5963.4. Algra A., Tijssen J.G.P., Roelandt J.R.T.C. QT-c pro-longation measured by standard 12-lead electrocar-diography is an independent risk factor for suddendeath due to cardiac arrest. Circulation 1991; 83:18881894.5. Schouten E.G., Dekker J.M., Meppelink P. QT inter-val prolongation predicts cardiovascular mortality inan apparently healthy population. Circulation 1991;84: 15161525.6. Boudoulas H., Sohn Y.H., ONeill W. The QT-QS2syndrome: a new mortality risk indicator in coro-nary artery disease. Am. J. Cardiol. 1982; 50:12291235.36Folia Cardiol. 2000, tom 7, nr 17. Pietrzyk E., Sadowski Z., Szwed H. Wartoæ prog-nostyczna wskanika QT-QS2 w ocenie wystŒpowa-nia nag‡ych zgonów w chorobie wieæcowej. Kardiol.Pol. 1990; 33: 240249.8. Gill J.S., Baszko A., Xia R., Ward D.E., Camm A.J.Dynamics of the QT interval in patients with exer-cise-induced ventricular tachycardia in normal andabnormal hearts. Am. Heart J. 1993; 126: 13571363.9. Saarnivaara L., Hiller A., Oikkonen M. QT interval, heartrate and arterial pressures using propofol, thiopentoneor methohexitone for induction of anesthesia in chil-dren. Acta Anaesthesiol. Scand. 1993; 37: 419423.10. Lindgren L., Yli Hankala A., Randell T., Kirvela M.,Scheinin M., Neuvonen P.J. Haemodynamic and cat-echolamine responses to induction of anaesthesia andtracheal intubation: comparison between propofoland thiopentone. Br. J. Anaesth. 1993; 70: 306310.11. Lischke V., Wilke H.J., Probst S., Behne M., KesslerP. Prolongation of the QT interval during induction ofanesthesia in patients with coronary artery disease.Acta Anaesthesiol. Scand. 1994; 38: 144148.12. Galatius J.S., Clemmensen P.M., Pietersen A.H.,Nielsen H.V. Diagnostik af langt QT-syndrom medventrikulaer takykardi ved hjaelp af atropininjektion.Ugeskr. Laeger 1994; 156: 657658.13. Cavaliere F., Martinelli L., Rossi M., Zamparelli R.,Gennari A., Schiavello R. Efficacia della neostigminaa basse dosi nel trattamento della tachicardia sinus-ale negli interventi di bypass aortocoronarico. Min-erva Anestesiol. 1993; 59: 361365.

Zmiany czasu trwania okresu repolaryzacji komór serca (odstępu QT-c) podczas znieczulenia ogólnego

https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/download/24801/19863

Zmiany czasu trwania okresu repolaryzacji komór serca (odstępu QT-c) podczas znieczulenia ogólnego

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Via Medica Journals