Zapalenie mięśnia sercowego związane z bakteryjnym zapaleniem jelita rzadko opisuje się
w piśmiennictwie. Przebieg kliniczny choroby jest często skąpoobjawowy, a więc jej rzeczywista
częstość występowania może być zaniżona. W pracy przedstawiono przypadek zapalenia mięśnia
sercowego u 31-letniego mężczyzny z zakażeniem Salmonella enteritiditis. Możliwość
zapalenia mięśnia sercowego należy uwzględnić u każdego pacjenta z dolegliwościami sercowymi
występującymi w czasie zakażenia przewodu pokarmowego. (Folia Cardiologica Excerpta
2008; 3: 159-161

Franczuk, Paweł

Grodzicki, Krzysztof Rewiuk i Tomasz

Polish

Via Medica Journals

PRACA KAZUISTYCZNA — PRZEDRUKFolia Cardiologica Excerpta2008, tom 3, nr 3, 159–161Copyright © 2008 Via MedicaISSN 1896–2475159www.fce.viamedica.plAdres do korespondencji: Dr med. Paweł Franczuk, Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii, Collegium MedicumUniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Śniadeckich 10, 31–531 Kraków, tel. (0 12) 424 88 00; faks (0 12) 424 88 54,e-mail: franczuk@mp.plTłumaczenie: dr med. Piotr JędrusikZapalenie mięśnia sercowego związanez zakażeniem Salmonella enteritiditisPaweł Franczuk, Krzysztof Rewiuk i Tomasz GrodzickiKatedra Chorób Wewnętrznych i GerontologiiCollegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w KrakowiePrzedrukowano za zgodą z: Cardiology Journal 2007; 14: 589–591StreszczenieZapalenie mięśnia sercowego związane z bakteryjnym zapaleniem jelita rzadko opisuje sięw piśmiennictwie. Przebieg kliniczny choroby jest często skąpoobjawowy, a więc jej rzeczywistaczęstość występowania może być zaniżona. W pracy przedstawiono przypadek zapalenia mięś-nia sercowego u 31-letniego mężczyzny z zakażeniem Salmonella enteritiditis. Możliwośćzapalenia mięśnia sercowego należy uwzględnić u każdego pacjenta z dolegliwościami serco-wymi występującymi w czasie zakażenia przewodu pokarmowego. (Folia Cardiologica Excerpta2008; 3: 159–161)Słowa kluczowe: zapalanie mięśnia sercowego, zakażenie Salmonella enteritiditisWstępZapalenie mięśnia sercowego definiuje się kli-nicznie jako proces zapalny w miokardium. Z badańpośmiertnych wynika, że zapalenie mięśnia serco-wego jest jedną z głównych przyczyn niewyjaśnio-nych nagłych zgonów u młodych osób dorosłych(20% przypadków) [1]. Głównymi czynnikami etio-logicznymi zapalenia mięśnia sercowego w Europiesą wirusy, natomiast zakażenia bakteryjne są rzad-szymi przyczynami tej choroby. W niniejszej pracyprzedstawiono przypadek pacjenta z zapaleniemmięśnia sercowego, które wystąpiło wcześniew przebiegu zakażenia Salmonella enteritiditis.Opis przypadkuUprzednio zdrowy, 31-letni mężczyzna zostałprzyjęty do szpitala z powodu 5-godzinnego, umiar-kowanie nasilonego bólu w klatce piersiowej połą-czonego z dusznością, który wystąpił w godzinachporannych w dniu przyjęcia. Ból był samoistny, sta-ły, umiejscowiony za mostkiem i nie promieniował.Oprócz palenia tytoniu (10 papierosów dziennie)u pacjenta nie występowały inne czynniki ryzykachoroby wieńcowej. Dwa dni przed przyjęciem doszpitala u mężczyzny wystąpiły wodnista biegunka(bez domieszki krwi) i gorączka (38,5°C). Dwa dniprzed pojawieniem się biegunki pacjent zjadł pie-rogi w chińskiej restauracji. W badaniu przedmio-towym przy przyjęciu do szpitala ciśnienie tętniczewynosiło 140/85 mm Hg, częstość rytmu serca— 85 uderzeń na minutę, częstość oddechów— 14 na minutę, a temperatura ciała — 37°C.W badaniu serca nie stwierdzono nieprawidłowości(nie było słychać szmerów ani tarcia osierdzia).Badanie układu oddechowego, jamy brzusznej i ukła-du mięśniowo-szkieletowego także nie wykazało160Folia Cardiologica Excerpta 2008, tom 3, nr 3www.fce.viamedica.plnieprawidłowości. W badaniach laboratoryjnychstwierdzono zwiększoną aktywność kinazy kreaty-nowej (CK, creatinine kinase) do 407 j./l oraz masęfrakcji MB kinazy kreatynowej (CK-MB) do 54 mg/l(wartości prawidłowe: CK < 190 j./l, CK-MB << 23 mg/l), a także zwiększone stężenie troponiny I(5,19 mg/l przy normie < 0,1 mg/l). Liczba krwinekbiałych wynosiła 13 310 w mm3. W elektrokardio-gramie (EKG) stwierdzono częstość rytmu serca50 uderzeń na minutę, wysokie położenie punktu Jz uniesieniem odcinka ST (o 2 mm) w odprowadze-niach kończynowych i przedsercowych, dużą ampli-tudę załamków T w odprowadzeniach V2–V5 orazodstępy PQ i QT w granicach normy. Badanie echo-kardiograficzne wykazało obszary hipokinezy w ob-rębie ścian tylnej, dolnej i bocznej, a frakcja wyrzu-towa lewej komory (LVEF, left ventricular ejectionfraction) obliczona metodą Simpsona wynosiła 46%.Wstępnie rozpoznano ostre zapalenie mięśnia ser-cowego. Pacjenta przyjęto na oddział intensywnejopieki kardiologicznej w celu monitorowania. Bólw klatce piersiowej ustąpił w ciągu 2 godzin od przy-jęcia do szpitala. Z powodu zakaźnej biegunki roz-poczęto leczenie nifuroksazydem (4 × 200 mg do-ustnie) i ciprofloksacyną (2 × 500 mg doustnie).W posiewach kału wyhodowano Salmonella enteri-tiditis. Biegunka ustąpiła w 5. dniu hospitalizacjii w tym samym czasie zanotowano normalizację stę-żenia troponiny. W kontrolnym badaniu echokardio-graficznym stwierdzono prawidłową czynność skur-czową lewej komory (LVEF = 65%), a w EKGw dniu wypisu ze szpitala wykazano normalizację od-cinka ST, dwufazowe załamki T w odprowadzeniachI, II, III, aVF i V4 oraz ujemne załamki T w odpro-wadzeniach V5–V6.Na podstawie obrazu klinicznego i echokardio-graficznego oraz wyników badań dodatkowych osta-tecznie rozpoznano zakażenie Salmonella enteri-tiditis i związane z nim zapalenie mięśnia sercowe-go. Pacjenta wypisano ze szpitala w stabilnym stanieklinicznym po 8 dniach leczenia, a po roku obser-wacji mężczyzna czuł się dobrze.DyskusjaPonieważ przebieg kliniczny zapalenia mięśniasercowego jest często skąpoobjawowy, rzeczywistaczęstość występowania tej choroby może być zani-żona. Zapalenie mięśnia sercowego stwierdza sięjednak w 9% rutynowych badań pośmiertnych [1].Spektrum potencjalnych przyczyn obejmuje wirusy,bakterie, pierwotniaki, grzyby, pasożyty, a takżetoksyny i reakcje autoimmunologiczne. W Europiei Ameryce Północnej najczęstszą przyczyną zapaleniamięśnia sercowego są enterowirusy, natomiastw Ameryce Południowej częściej stwierdza się za-każenie Trypanosoma cruzi [2].Bakteryjne zakażenia przewodu pokarmowegorzadko wymienia się jako przyczynę zapalenia mię-śnia sercowego [3–9]. Objawy tego ostatniego mogąjednak zostać łatwo zamaskowane przez objawy zestrony przewodu pokarmowego. W badaniu obejmu-jącym 100 pacjentów z gorączką o bakteriologicz-nie lub serologicznie udokumentowanej etiologiijelitowej autorzy zidentyfikowali 7 przypadkówz klinicznymi cechami zapalenia mięśnia sercowe-go, ale aż 46 przypadków z nieprawidłowościamiw EKG mogącymi wskazywać na zapalenie mięśniasercowego [10]. Wydaje się, że patogenność innychbakterii z rodzaju Salmonella, poza pałeczkami durubrzusznego, jest ograniczona. Jednak w badaniu,które przeprowadzili Theler-Ballmer i wsp. [11],u 8 spośród 103 pacjentów z salmonelozą wystąpi-ły objawy kliniczne lub nieprawidłowości w EKGbądź innych badaniach dodatkowych, wskazujące nazapalenie mięśnia sercowego. Nie poznano dobrzepatofizjologii zapalenia mięśnia sercowego towarzy-szącego zakażeniom przewodu pokarmowego. Poten-cjalne mechanizmy obejmują bezpośrednią inwazjęmięśnia sercowego, wpływ toksyn oraz uszkodzeniemięśnia sercowego zależne od mechanizmów immu-nologicznych.W przedstawionym przypadku na podstawieobrazu klinicznego, elektrokardiograficznegoi echokardiograficznego oraz wyników innych ba-dań dodatkowych rozpoznano zakażenie Salmonellaenteritiditis i związane z nim zapalenie mięśnia ser-cowego. Wystąpienie bólu w klatce piersiowej,zaburzeń rytmu serca lub zastoinowej niewydolno-ści serca u młodych pacjentów bez choroby sercaw wywiadach, zwłaszcza w przypadku jednocześnieobecnego zakażenia, powinno budzić podejrzeniezapalenia mięśnia sercowego. U pacjenta opisane-go w niniejszej pracy ból w klatce piersiowej wy-stąpił w ciągu 2 dni od początku biegunki, podobniejak w przypadkach przytoczonych w piśmiennictwie,w których objawy ze strony serca pojawiały się po2 lub 3 dniach od pierwszych dolegliwości ze stro-ny przewodu pokarmowego [9], co przemawia zabezpośrednim zajęciem mięśnia sercowego przezbakterie. Przyczynową rolę Salmonella enteritiditisustalono na podstawie wyniku posiewu kału orazbraku innych potencjalnych patogenów w pozostałychbadaniach bakteriologicznych. Salmonella enteriti-ditis jest najczęstszą przyczyną zatruć pokarmo-wych w Polsce [12], zwłaszcza związanych ze spo-życiem surowych lub niedogotowanych jajek.W przedstawionym przypadku podejrzewanym161www.fce.viamedica.plPaweł Franczuk i wsp., Zapalenie mięśnia sercowego a Salmonella enteritiditisźródłem bakterii był posiłek spożyty w chińskiej re-stauracji.Nieprawidłowości w EKG, w tym przemijają-ce, ale uogólnione zmiany ST-T, są typowe dla za-palenia mięśnia sercowego, ale mogą wymagaćróżnicowania z ostrymi zespołami wieńcowymi, nie-kiedy nawet za pomocą koronarografii [2]. Wzrostaktywności CK i stężenia troponiny I obserwuje sięw przypadku uszkodzenia mięśnia sercowego z do-wolnej przyczyny, chociaż Smith i wsp. [13] stwier-dzili wzrost aktywności CK tylko u 5,7% pacjentów,a zwiększone stężenie troponiny I u 34% osóbz autoimmunologicznym zapaleniem mięśnia serco-wego. Nieprawidłowości w badaniu echokardiogra-ficznym, obejmujące globalną hipokinezę, są opisy-wane w zapaleniu mięśnia sercowego i mogą oneułatwiać różnicowanie z zawałem serca. Brak roz-strzeni lewej komory i całkowita normalizacja jejczynności, obserwowane u opisanego pacjenta, sącharakterystyczne dla piorunującego przebiegu za-palenia mięśnia sercowego, z małym ryzykiem pro-gresji do kardiomiopatii rozstrzeniowej, natomiastostre zapalenie mięśnia sercowego, które przebiegaz mniej nasilonymi zaburzeniami hemodynamiczny-mi, częściej prowadzi do trwałej rozstrzeni serca[14]. Całkowita normalizacja czynności serca poleczeniu przeciwbakteryjnym potwierdziła rozpo-znanie zapalenia mięśnia sercowego związanegoz zakażeniem Salmonella enteritiditis.W niektórych przypadkach rozpoznanie zapa-lenia mięśnia sercowego wymaga wykonania biop-sji endomiokardialnej. To inwazyjne badanie zale-ca się jednak tylko wtedy, gdy choroby nie możnazdiagnozować na podstawie obrazu klinicznego lubrutynowych badań biochemicznych. Ponadto, kry-teria z Dallas wykorzystywane do histologicznejoceny materiału pobranego podczas biopsji pro-wadzą prawdopodobnie do zaniżenia rzeczywistejczęstości występowania zapalenia mięśnia sercowe-go [1]. W niniejszym przypadku autorzy nie widzieliwskazań do wykonywania tego badania.Podsumowując, czasowa zbieżność z objawamize strony przewodu pokarmowego, niestwierdzenieinnej choroby mięśnia sercowego, przemijające nie-prawidłowości w badaniach laboratoryjnych, EKGi echokardiografii oraz ich szybkie i całkowite ustą-pienie po leczeniu antybiotykiem pozwoliły na roz-poznanie zapalenia mięśnia sercowego wywołane-go przez Salmonella enteritiditis.WnioskiZapalenie mięśnia sercowego może być powi-kłaniem procesu zakaźnego w jelitach. U pacjentówz bólem w klatce piersiowej w czasie występowa-nia biegunki należy przeprowadzić diagnostykęw kierunku zapalenia mięśnia sercowego. Ustaleniewłaściwego rozpoznania może wymagać wykonaniaEKG, oznaczenia enzymów sercowych, badaniaechokardiograficznego oraz rozważnego wykorzy-stania koronarografii.Piśmiennictwo1. Feldman A.M., McNamara D. Myocarditis. N. Engl. J. Med. 2000;342: 1388–1398.2. Braunwald E., Zipes D.P., Libby P. Heart disease. W.B.Saunders Company, Philadelphia 2001.3. Martinez-Martinez L., Mesa E., Rodriguez J.E. i wsp. Bacteri-emia associated with mycotic aneurysm of the transversal aorticarch and myocarditis caused by Salmonella enteritidis. Enferm.Infecc. Microbiol. Clin. 1989; 7: 97–99.4. Burt C.R., Proudfoot J.C., Roberts M., Horowitz R.H. Fatal myo-carditis secondary to Salmonella septicemia in a young adult.J. Emerg. Med. 1990; 8: 295–297.5. Oziol E., Bonal J., Chauveau E., Talard P., Carli P., Chagnon A.Acute myocarditis in non-typhoid Salmonella infection. Arch.Mal. Coeur. Vaiss. 1995; 8: 99–101.6. Neuwirth C., Francois C., Laurent N., Pechinot A. Myocarditisdue to Salmonella Virchow and sudden infant death. Lancet 1999;354: 1004.7. Wanby P., Olsen B. Myocarditis in a patient with Salmonella andCampylobacter enteritis. Scand. J. Infect. Dis. 2001; 33: 860–862.8. Cunningham C., Lee C.H. Myocarditis related to Campylobacterjejuni infection: a case report. BMC Infect. Dis. 2003; 17: 16.9. Hannu T., Mattila L., Rautelin H., Siitonen A., Leirisalo-Repo M.Three cases of cardiac complications associated with Campylo-bacter jejuni infection and review of the literature. Eur. J. Clin.Microbiol. Infect. Dis. 2005; 24: 619–622.10. Mohanan P.A., Pereira P., Raghuveer C.V. Myocarditis in entericfever. Indian. J. Med. Sci. 1995; 49: 28–31.11. Theler-Ballmer D., Noseda G., Reiner M., Keller H. Pericarditisand myocarditis in salmonellosis. Schweiz. Med. Wochenschr.1980; 110: 1394–1401.12. Mach T. Zatrucie pokarmowe. W: Szczeklik A. red. Chorobywewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków 2005: 850–851.13. Smith S.C., Ladenson J.H., Mason J.W., Jaffe A.S. Evaluation ofcardiac troponin I associated with myocarditis. Experimental andclinical correlates. Circulation 1997; 95: 163–168.14. Felker G.M., Boehmer J.P., Hruban R.H. i wsp. Echocardio-graphic findings in fulminant and acute myocarditis. J. Am. Coll.Cardiol. 2000; 36: 227–232.

Zapalenie mięśnia sercowego związane z zakażeniem Salmonella enteritiditis

https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/download/23815/19001

Zapalenie mięśnia sercowego związane z zakażeniem Salmonella enteritiditis

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Via Medica Journals