Verslag van een symposium ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Vereniging tot bevordering der Bijenteelt in Nederland (VBBN

Rynja, H.

Dutch

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System

De toekomst van 
Heyta Rynja 
Onder deze titel werd op zaterdag 25 oktober 
1997 in Wageningen een symposium gehouden, 
georganiseerd door de 100-jarige VBBN. De 
- uitnodiging was gericht aan de imker en anderen 
'die zich natuurbeheerder weet en die de toekomst 
van planten en insekten ter harte gaat' en dat 
waren er velen. De grote zaal van het WICC- 
gebouw was letterlijk to t  de nok toe gevuld. 
100 jaar is een prima tijd om terug te  kijken, maar 
ook een goede reden om vooruit te  kijken, naar de 
omgeving, de buitenwereld. De drie sprekers waren 
daarop dan ook geselecteerd. Geen imkers, wel 
deskundigen op een vakgebied van waaruit ze hun 
licht kunnen laten schijnen op de toekomst van de 
bijenhouderij. Het symposium werd ingeleid door 
de dagvoonitter en discussieleider dr. Pieter 
Oomen, medewerker van de Plantenziektekundige 
Dienst in Wageningen. 
Het imago van de bijenhouderij 
De eerste lezing werd gehouden door professor Cees 
van Woerkum, hoofd afdeling Voorlichtingskunde van 
de Landbouwuniversiteit Wageningen. Hij behandelde 
het imago van de bijenhouderij. 
Onder een imago verstaan we een geheel aan 
betekenissen waarmee we een persoon of organisatie 
omschrijven. Het imago bepaalt de sfeer hoe we met 
iets omgaan. Het leidt ons op een directe manier naar 
dingen toe, of stoot juist af. Daarbij baseren we ons 
op van alles en nog wat. Soms op eigen ervaringen, 
maar heel vaak op geleerde informatie. Iedereen vindt 
wolven griezelige beesten, maar weinigen van ons 
zullen werkelijke ervaring hebben met wolven. 
Hetzelfde geldt voor slangen en ratten. En voor veel 
de bijenhouderij 
mensen geldt dat ook voor bijen. 
Wat is het imago van de bijenhouderij? Imkers worden 
vooral gezien als eenlingen. Dat imkers een vereniging 
vormen zal goeddeels onbekend zijn. Bijenhouders 
zijn individualisten. Ze houden geen competitie 'snelst 
vliegende bij' of een kampioenschap honingslingeren. 
Een imkersvereniging is geen club van actievoerders, 
hun activiteiten voltrekken zich in het verborgene. Het 
is een maatschappelijk zeer stabiel, maar onopvallend 
sub-cultuurtje. De vogelbescherming of de vlinder- 
stichting verdedigen een schone zaak, imkers verde- 
digen eigenlijk niets. Ze houden bijen. Daar krijg je 
geen flitsende beelden bij. Bedaardheid is een beeld 3 
dat opkomt bij 'imker' en het imago 'bedaardheid' m 
past bij het archetype van de 'beheerder'. Er zijn twee 
manieren om met de natuur om te gaan: beheersen of 
beheren. Imkers doen wel iéts aan beheersen in de 
vorm van veredeling, maar passen geen biotechno- 
logie toe. Anders was de angel er allang uitgekruist! 
Het publiek denkt aan bijenhouders als een wat 
bedaagde vereniging, een beetje nostalgisch, bezig 
met een intrigerend insektenvolkje, op een vriende- 
lijke positieve manier. Maar een beetje veraf. Het zou 
relatief weinigen direct opvallen als er ineens geen 
bijen meer werden gehouden. De houding van het 
publiek kan omschreven worden als 'welwillend 
onverschillig'. 
Wat is er aan te doen? 
Imkers moeten een beetje uit de oude-ambachten 
sfeer komen. Het korfvlechten hoeft niet helemaal 
overboord gegooid te worden, maar er moet een 
accentverschuiving optreden. Open Dagen zijn 
bijvoorbeeld een goede mogelijkheid om het publiek 
in aanraking te brengen met imkers en bijen. 
Alle aandacht is gericht op 'het imago van de bijenhouderij' verk 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
:laad door Prof. Van Woerkum. Foto's: M. Boerjan 
.........................................................................................................  
maandblad voor imkers januari 1998 
S Y M P O S I U M  
..................... .. ............................................................................................................................................................................................... 
Er moet wat meer aansluiting komen met de bewe- monsters, genomen van een dijk waar koeien grazen, 
ging van ecologisch natuurbeheer. De bij past bij de onder invloed van stromend water binnen een uur uit 
moderne natuurontwikkeling. Een goed contact met elkaar vielen. Grondmonsters van een bloemrijke 
natuurorganisaties is daarvoor heel belangrijk. Dan onbegraasde dijk bleven vele uren intact. 
zou wel het concurrentieprobleem honingbij en in het Ook zitten er in de ondergrond vaak levenskrachtige 
wild levende bijen opgelost moeten worden. Daarvoor zaden van tientallen jaren geleden. Daar kan men 
moeten de imkers anders gaan denken: niet meer gebruik van maken voor natuurherstel. Bermen van 
denken in termen van honing, maar aan natuur- snelwegen moeten regelmatig afgeplagd worden om 
ontwikkeling en biodiversiteit. Natuurorganisaties zijn te voorkomen dat de grond en begroeiing boven het 
voor de beeldvorming van het publiek heel belangrijk. wegdek uitsteekt, in verband met waterafvoer. Op 
Helemaal aan de andere kant zou ook de relatie met advies van prof. Zonderwijk is in Overijssel een keer 
de economie, de tuinbouw voorop, meer accent dieper geplagd dan gebruikelijk. Daardoor kwam een 
moeten krijgen. Bijen passen in een moderne bena- oude grondlaag boven waarin zich zaden bevonden 
dering van de landbouw, waar biologische gewas- van een steenanjersoort die van nature in die streek 
bescherming eveneens met stip staat genoteerd. voorkwam, maar al jaren was 'uitgestorven'. 
De ingang richting scholen is ook belangrijk, maar Belangrijk is om bij natuurherstel door middel van 
4 moet niet te eenzijdig benaderd worden. Jongeren zaad altijd zaden van verschillende herkomst te 
I zijn weinig milieuvriendelijker geworden, hoewel de gebruiken. Planten passen zich heel snel aan 
laatste tientallen jaren op scholen enorm veel heersende omstandigheden aan, zoals klimaat en 
aandacht aan 'milieu' wordt besteed. Dat kan juist grondsoort. Daarom moeten inheemse zaadmengsels 
averechts werken. De bijenteelt moet niet een te sterk gebruikt worden, waarbij zaden uit verschillende 
opgelegd educatief sfeertje meekrijgen. biotopen gemengd worden om de kans te vergroten 
En vergeet de media niet: imkers hebben geen dat een voor een bepaald gebied aangepaste soort 
spektakel te bieden, maar kunnen wel met aanwezig is. 
aansprekende thema's naar buiten komen. En dan niet Waterleidingbedrijven kopen grond op om vervuiling 
alleen radio en tv, juist ook huis-aan-huisblaadjes. Het van grondwater tegen te gaan. Deze puur natuur- 
publiek is wel ge.interesseerd in de natuur, maar weet gebieden zijn over het algemeen gesloten voor 
te weinig van bijen. publiek. Een goede mogelijkheid voor imkers om hier 
Voor een actueel imago-beleid moet de bij wat volken te plaatsen, zoals bijvoorbeeld in Drenthe al 
flitsender vleugeltjes krijgen. Imkers krijgen een goed gebeurt. 
gevoel als ze ze zien vliegen. Nu het publiek nog. Voor imkers betekent deze natuurontwikkeling dat er 
geleidelijk een nieuwe dracht ontstaat. Dat betekent 
Imkers en Natuurontwikkeling wel dat de imker met verantwoordelijkheidsgevoel 
De tweede inleiding werd gehouden door professor volken moet plaatsen. De bijen mogen de andere 
Piet Zonderwijk. Hij is emeritus hoogleraar in de insekten niet verdringen. 
'onkruidkunde'. Hij geeft al ruim 20 jaar adviezen aan 
Rijkswaterstaat en heeft daar vele dogma's Duurzame gewasbescherming 
doorbroken. De derde lezing werd verzorgd door professor Louise 
Lintvormige landschapselementen vormen een nieuwe Vet, hoogleraar aan de vakgroep Entomologie van de 
natuurontwikkeling. Spoordijken, wegbermen en Landbouwuniversiteit Wageningen. De agrarische 
waterlopen zijn belangrijke onderdelen van de sector is klaar voor een andere vorm van gewas- 
'ecologische hoofdstructuur' en vormen corridors waar bescherming, aldus de inleidster. De nadelen van 
insekten en andere dieren gebruik van kunnen maken chemische bestrijdingsmiddelen zijn alom bekend. 
om hun leefgebied te vergroten. Belangrijk is dat in Toekomstige gewasbescherming zal verregaand 
die lintvormige elementen gebruik wordt gemaakt van gebaseerd moeten worden op het voorkomen van 
de reeds aanwezige natuur. Behoud en herstel van ziekten, plagen en onkruiden, o.a. door een ruimere 
verschraalde grond is daarbij heel belangrijk. inzet van resistente gewassen en het bevorderen van 
Aan de hand van dia's maakt de inleider duidelijk wat biologische bestrijding door predatoren en parasieten. 
hij bedoelt. Als dit doorgaat breken er goede tijden aan voor 
Door verschraling van de grond ontstaan bloemrijke nuttige insekten. 
gebieden die een stevige zode kunnen vormen. Insektenplagen ontstaan vaak door het gebruik van 
Proeven in een stroomtunnel wezen uit dat grond- chemische middelen. Natuurlijke vijanden en niet- 
maandblad voor imkers januari 1998 
SYMPOSIUM 
plaaginsekten worden gedood en een nieuwe plaag 
steekt de kop op. Stoppen met spuiten betekent 
dikwijls een afname van het aantal plagen doordat de 
natuurlijke bestrijding weer op gang komt. Negatieve 
effecten van bestrijdingsmiddelen op bijen worden in 
Nederland al geruime tijd betrokken bij het 
toelatingsbeleid van chemische bestrijdingsmiddelen. 
Duurzame gewasbescherming vraagt om drastische 
veranderingen van de huidige landbouwpraktijk, zoals 
ruimere inzet van resistente rassen, meng- en stroken- 
teelt, ruimere vruchtwisseling, preventief inzetten van 
biologische bestrijdingsmiddelen en het inbouwen van 
schuilplaatsen en voedselbronnen voor natuurlijke 
vijanden. 
Als bijvoorbeeld stroken kool- en aardappelplanten 
elkaar afwisselen blijkt dat de coloradokever zodanig 
te verwarren, dat hij de aardappelplanten niet meer 
kan vinden. 
Onderzoek van de laatste jaren heeft aangetoond dat 
planten zelf een rol spelen in het zoekproces van 
natuurlijke vijanden. Wanneer ze last hebben van 
insektenvraat zenden planten bepaalde geurstoffen uit 
waar de natuurlijke vijand, bijvoorbeeld een sluipwesp, 
door wordt aangetrokken. Kunstmatig beschadigde 
planten produceren deze stoffen niet. De plant roept 
als het ware zelf de hulp in van een natuurlijke vijand. 
Tot nu toe hebben plantenveredelaan echter weinig 
aandacht geschonken aan het effect van de plant op 
het aantrekken van vijanden van hun vijanden. 
Deze groene hulpkreten zijn sterk afhankelijk van de 
groeiomstandigheden en conditie van de plant. 
Parasieten kunnen echter leren welke stoffen de 
aanwezigheid van gastheren verraden. Het leerproces 
is te vergelijken met het leren van bloemeneigen- 
schappen door bijen als zij daar belonende nectar in 
vinden. De beloning bij parasieten is het vinden van 
een gastheer. Op hetzelfde moment worden geuren, 
kleuren en vormen van het voedsel van de gastheer 
en de omgeving aangeleerd. Een sluipwesp die 
parasiteert op rupsen van koolwitjes, leert op welke 
koolsoort ze haar gastheer heeft gevonden, en 
verkiest dan voortaan bijvoorbeeld rode kool boven 
spruitjes. 
Het is heel belangrijk dat er voldoende voedsel- 
aanbod voor de natuurlijke vijanden aanwezig is. 
Hongerige parasieten zijn niet geïnteresseerd in 
plaaginsekten maar richten zich op voedsel. Indien dit 
voedsel niet in het gewas aanwezig is trekken de 
parasieten weg of sterven. 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -.  . . . . . . . . . . 
Onderzoek richt zich dan ook op het behouden van 
een diverse natuurlijke flora of gebruik te maken van 
tussenplant of ondergroei van bepaalde bloeiende 
plantensoorten, zoals in de wijnteelt in Zwitserland 
bijvoorbeeld al gebeurt. 
Wat goed is voor natuurlijke vijanden is ook goed voor 
bijen. Imkers, met hun liefde voor en kennis van 
insekten kunnen een stimulerende rol spelen bij de 
omschakeling van traditioneel naar duurzaam denken 
bij boeren en tuinders, bij de overgang van bestrijden 
naar voorkomen. En uiteraard kunnen imkers zelf 
meedoen door geen chemische middelen meer te 
gebruiken voor de bestrijding van de varroamijt. 
Onderzoek in het laboratorium van Entomologie van 
de Landbouwuniversiteit Wageningen heeft laten zien 
dat een milieuvriendelijke, duurzame bestrijding 
mogelijk is. Het is allemaal een kwestie van kiezen. 
Het jubileumboek 
Het symposium werd afgesloten met het aanbieden 
van het jubileumboek '100 jaar imkeren' aan de 
burgemeester van Wageningen de heer Sala omdat 
Wageningen sinds 1905, dus twee en negentig jaar 
lang onze gastheer is geweest. 
De voorzitter bedankt de sponsors van het 
Burgemeester Jaap Sala van Wageningen neemt het eerste 
exemplaar van het jubileumboek 'Honderd jaar imkeren' door 
dr. W. Top in ontvangst. Foto: M. Boejan. 
symposium: de Uyttenbogaart-Eliassen Stichting, de 
gemeente Wageningen en de provincie Gelderland 
voor hun bijdragen. 
Na afloop van het symposium was er een 
gezamenlijke lunch waarna deelnemers nog de Open 
Dag van het Bijenhuis konden bezoeken. 
maandblad voor imkers januari 1998 


De toekomst van de bijenhouderij

https://library.wur.nl/ojs/index.php/bijenhouden/article/download/11348/10851

De toekomst van de bijenhouderij

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System