Nederlandse imker reisde met bijen naar Spanje, circa 2200 km. De citrusvruchten waren prima drachtplanten zodat de honingopbrengst goed was. Elf aandachtspunten zijn genoemd over de lering die uit deze ervaring te halen val

Meijberg, O.

Dutch

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System

Een Spaans bijenavontuur 
E. Meijberg, Odoornerveen 
Wij komen al een aantal jaren in Spanje. Wij wo- 
nen dan in het huis van een goede vriend van mij. 
Dat huis is gelegen bij het plaatsje La Nucia, onge- 
veer 10 km ten noorden van Benidorm. 
Vaak komen wij daar in februari en dan is het 
meestal mooi weer. Om 'ons huis' is een mooie tuin, 
met palmen, uitbundig bloeiende amandelbomen en 
andere bloeiende planten. Alhoewel we in de 
omgeving nog nooit bijenstanden hebben ontdekt, 
is het altijd een lust om naar de bloembezoekende 
bijen te  kijken. Vaak bekroop me dan een eniguins 
precies dezelfde regels gelden als hier. Ik moest me 
dus maar bij de Nederlandse autoriteiten melden. 
Daarna belde ik de heer Van Schuppen van de 
Veterinaire Dienst. Deze legde me uit, dat er we1 sinds 
1 januari open grenzen zijn, maar dat dit Europese 
besluit nog niet in de diverse landen in de nationale 
wetgeving is opgenomen, waardoor er een onduide- 
lijke situatie is ontstaan; hij verwees me naar de RW in 
Assen. Daar wisten ze het ook niet, maar zij zouden mij 
's middags terugbellen. Dat was op woensdag 
19 januari en ik had gepland om donderdags te 
vertrekken. Maar ik bleef moed houden. 's Middags 67 
weemoedig gevoel als ik aan mijn bijen dacht, die in 
het winterse Nederland in de tros zaten en maar 
moesten zien of ze het er levend van af zouden 
brengen. Vaak bekroop me de gedachte hoe fijn het 
zou zijn als mijn bijtjes daar onder de palmen in 
Spanje zouden staan. Die gedachte kwam steeds 
vaker bij me op en liet me niet meer 10s. Toen ik dan 
ook de Belgische overbuurman Cor in de eerste 
helft van januari belde en deze mij vertelde, dat op 
dat moment de amandelen reeds bloeiden vanwege 
het langdurige mooie weer dat ze daar hadden, 
stond ineens m'n besluit vast! Ik ga daar naar toe 
met de bijen en we1 op zo kort mogelijke termijn. Ik 
had echter geen idee hoe deze reis af zou lopen. 
Het was toen half januari, koud en ruw weer. De 
bijen waren er al een hele tijd niet meer uit 
geweest. Zouden ze de reis we1 overleven? Ik 
herinnerde me, dat in het Groentje eens een artikel 
' had gestaan, dat ook in de winter zonder schade 
I aan de volken kon worden gereisd. 
De afstand is ongeveer 2200 km en zonder 
aanhanger doen we er ongeveer 24 uur over, om 
beurten rijdend en slapend. Met een kar met bijen 
zouden we er zeker langer over doen, ik schatte 
ongeveer 30 uur. Ik maakte me wat zorgen over de 
temperatuur in Zuid-Frankrijk. Zou het overdag niet te 
warm zijn om te reizen? Ik besloot een dag te rusten in 
Chateaurenard, een klein stadje ongeveer 10 km ten 
zuidwesten van Avignon. Daar heb ik kennissen, 
waarvan er Ben tuinder is en voldoende ruimte heeft 
om de bijen een dag te laten vliegen. De volgende 
hobbel die ik moest nemen, waren de begeleidende 
papieren. Ik belde eerst de Spaanse Landbouwraad. 
Deze stelde, dat Spanje in de EG zit en dat daar dus 
Nederlandse bijenvolken op de Spaanse citrusdracht. 
kreeg ik bericht, dat men een reisdocument in het 
Engels had, maar dat men een aantal Spaanse 
vertalingen van bijenziekten in het document zou 
opnemen. Men kon mij echter niet garanderen dat dit 
formulier overal geaccepteerd zou worden. De volgen- 
de ochtend kwam een veterinair van de betrokken 
dienst met het bewuste formulier. Gelukkig kent hij mij 
en mijn wijze van bijenhouden en ziektebestrijden 
goed. Na nog enige gegevens, 0.a. de kastnummers, 
op het formulier te hebben vermeld, kon ik de 
voorrijkosten en de tijdbesteding betalen en was dus 
klaar voor de reis. Op 20 januari om 23.00 uur waren 
we bepakt en bezakt. Op het karretje stonden acht 
bijenvolken op twee Spaarkastbroedkamers en twintig 
Simplexramen en bovendien zestien honingkamers, 
acht koninginneroosters, acht reisramen: en nog dertig 
reserveramen. In de auto de bijensluier, enig 
gereedschap en alle materialen om raampjes schoon 
te maken, te bedraden en van kunstraat te voorzien. 
We vertrokken, zonder enig idee te hebben hoe het 
maandblad voor imken maart 1995 
R E I Z E N  I N  E U R O P A  
allemaal zou aflopen. 's Nachts in de Ardennen vroor 
het flink, het was glad en we kwamen de ene na de 
andere strooiwagen tegen. In de vroege ochtend 
waren we in Luxemburg, tanken en weer verder. 
Tussen Metz en Nancy werd het licht. Het was redelijk 
weer voor de tijd van het jaar. Aan de lading bijen 
vernamen we niets verontrustends. Voor Lyon en 
daarna waren grote stukken overstroomd door de 
overvloedige regenval en de ijsschotsen hingen in de 
takken van struiken en bomen. Om ongeveer 17.00 uur 
kwamen we aan in ons eente reisdoel: Chateaurenard. 
Op mijn vraag aan onze gastheer, de tuinder, wat we 
ons van de temperaturen moesten voorstellen, bleek 
mijn zorg voor hoge temperaturen voorbarig te zijn 
geweest. Het zou die nacht ongeveer vijf graden 
vriezen en overdag zou het 10 a 12 graden worden. 
68 We besloten de bijen op de kar te laten en deze op de 
- meest schaduwrijke plaats bij het huis te parkeren. 
's Morgens was alles wit, het had flink gevroren. Maar 
intussen waren er reeds afspraken gemaakt bij andere 
vrienden om te dineren. Aangezien het diner 'heilig' is 
in Zuid-Frankrijk kon daar niet aan getornd worden. 
's Middags in het stadje was het prachtig weer. Na het 
diner gingen we lekker in ons overhemd in de zon 
zitten en er vlogen bijen! Ik schatte dat het ongeveer 
15 graden was en maakte me toenemend zorgen over 
mogelijk warmlopen van mijn bijen. Om 16.00 uur 
waren we daar. We hoorden een rustig zoemen, niets 
alarmerends. Er was in ieder geval nog leven. Gauw de 
kar achter de auto en op weg naar het einddoel. Op 
zondag 23 januari om ongeveer 05.00 uur stonden we 
voor de deur van 'ons huis'. Alles was donker, iederen 
sliep. We hadden geen pottenkijken en dat vonden 
we goed. Om zeven uur stond alles op z'n plaats, 
waren de bedden opgemaakt en konden we gaan 
slapen. Aan niets was te merken, dat er een vrachtje 
bijen was aangekomen. Ik vergat nog te melden, dat 
bij geen enkele grensovergang de autoriteiten ook 
maar de geringste aandacht voor ons hadden. We 
hebben de papieren nergens-nodig gehad. Tegen de 
middag stonden we op en onze eerste gang was naar 
de tuin. Het was prachtig weer, in de lucht woedde, 
aan het geluid te horen, een complete bijenoorlog. 
Het klonk alsof er we1 tien zwermen tegelijk in de lucht 
waren. Complete reinigingsvlucht, met alle gevolgen 
van dien. Ik was dankbaar, dat de naaste buren niet 
buiten waren. De bijen kwamen ook volop met stuif- 
meel binnen. de volgende dagen genoten we van de 
bijenvlucht; deze begon omstreeks 09.00 uur, rond de 
middag was het uit de wind en in de zon boven de 
30°C en om ongeveer 16.00 uur begon de Lrlucht weer 
te lwen. Op 28 januari keek ik de volken m. Er waren 
zeven Buckfastvolken, waarvan kBn Weaverkoningin 
van 1990 en zes van de teeltgroep Ameland. Ook was 
er Ben bastaard. Ik was zeer nieuwsgierig, wntL fqd 
geen idee hoe groot de volken zouden zijn. ~esult&t: 
het kleinste volk had zeven ramen bezet en het 
grootste, de bastaard, twaalf. Alle volken hadden 
volop eitjes en larven, mrrar drie votken (de bastaard, 5 
de Weaver en een Ametander) hadden reeds geslote~n I, 
broed. Deze hebben dus voor het vertrek reds  een ' , 
broednestje gehad, ondanks het slechte najaar en dek : '; 
slechte winter. Ik haalde uit alle kasten drie a vier vollr .< 
ramen wintervoer en plaatste kunstraat terug. Ik legde 
de koninginneroosten en ieder volk kreeg boven het .- a 
rooster twee honingkamen met overwegend , . 
kunstraat. Ik had er natuurlijk gem idee van hsjlB d& . 
\ 
allemaal uit zou pakken. Op 29 januari vertrokken ; 
weer naar Nederland; donderdag 17 februwi m , 
,! 
schooltijd vertrok ik weer naar Spanje. Mijn gdach-tegl- . 
waren steeds bij de bijen in Spanje geweest en ik zag ' 
a1 blanke honingkamerraten vol honing. In Nederland I 
was het nog niet anders dan slecht weer geweest en 
' 4 de negen achtergeblwen volken stonden er maar 3 
triest bij. Op vrijdag 18 februari om ongeveer 22.00 
uur kwamen we aan, en mijn eente gang was met de . 
zaklantaarn naar de bijen. Van achtec wen lichten, en -' 
een zekere vorm van teleurstelkng maakte zich van m& I 
meester. Ik was kennelijk te optimistisch geweest! Op ./ ,i 
23 februari keek ik de volken na. Resultaat: het - .- 
grootste volk had zestien ramen bezet, het kleinste L. , 
.4 tien. De bastaard had het grootste aantal mmen met 
. 
broed, n.1. negen bij een bezetting van veertien r a m  ',? 
Alle volken hadden de kunstraat, die ik En de ,, 
broedkamers had gehangen keurig uitgebouwd en trr 
alle volken was gesloten en uitlopend darrebroed 
c 
aanwezig. In drie volken, waaronder de bastard, F~ 
waren speeldopjes aanwenig. Bij geen van de volken . . --; 
waren de bijen door het rooster gegaan, we1 was het, .- ,: 
broednest behoorlijk verhoningd en waren volle ram= -2.1 
met stuifrneel aanwezig. Ik haalde weer van alle volkm' , ; 
drie a vier ramen met honing, wintervoer en stuifmeel , 
af en hing er kunstraat vow terug. De amandelborneta A 
waren praktisch uitgebloeid. rnaar de sinaasappel- , c 7  
bloesem stonden op openspringen. Er rijn daar 
behoorlijk wat citrusboomgaarden in de buurt. Op , 
27 februari waren we weer thuis, de kinderen moe- =, 
weer naar school. Nederland was nog net ro  triest 91s 1 j 
voor we weggingen. Het zag er voor de . . .'I ? 
achtergebleven bijen niet best uit. Dinsdag 5 april, .. 
, * 
vertrokken we weer naar Spanje om de bijen op ~e = . 
halen. In Nededand hadden we geen dag behoorlijk - s  --:) 
. . 
- .  
, L 
weerg&&. r . - .  .)a::'., -. ( _ I  -. .. -1 
Op 6 april 's rrvends'iwaren we weer op de pla* , , i 
m& voor imken maart 1995 
R E I Z E N  IN E U R O P A  
. . . - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
van bestemming. Mijn eerste gang, u raadt het al, was bevoegd was om een gezondheidsverklaring en een 
naar de bijen in de tuin. Lichten aan de achterkant transportvergunning af te geven voor de terugreis van 
lukte niet. Ze waren niet van de plank te krijgen. Aan de volken. Zij hield kantoor ongeveer 15 km ten 
de voorkant ontdekte ik in het licht van de zaklantaarn noorden van Benidorm. Afgesproken was dat ze onze 
behwrlijke baardvorming. Ik ging met een stand eerst zou komen bezoeken. Zij arriveerde voor 
opgewonden gevoel slapen. De volgende morgen was Spaanse begrippen redelijk op tijd en keek met 
de vlucht al vroeg op gang. De bijen vlogen weer als verbazing hoe ik, onbeschermd de dekplanken 
gekken, het begint eentonig te worden. Meest licht openmaakte en haar volle ramen met honing liet zien. 
stuifmeel, ik vermoedde dat het van de citrus was. Op haar vraag vertelde ik haar, dater op dat moment 
Twee kasten waren behoorlijk lichter dan de andere, zo'n 20 B 30 kg oogstbare honing per volk in zat. Zij 
waaronder de bastaard. Ik vermoedde, dat daar iets antwoordde, dat Spaanse imkers met hun mare 
mis mee zou zijn. Die dag gingen we lekker uitrusten kasten door de bergen zeulden en dan op een 
en van de zon genieten. Ik had echter buiten de waard jaaropbrengst van gemiddeld 15 kg per volk per jaar 
gerekend. Om * 13.00 uur trof een bekend geluid mijn konden rekenen. Ook dat de Spaanse bijen zeer 
oor. Ik zei tegen mijn broer: 'lk denk, dat er een zwerm steeklustig zijn. In ieder geval, bijen die in zo'n korte 
afkomt.' En, ja hoor, nr. 11 zwermde. Hij ging voor het tijd zoveel honing verzamelden moesten we1 gezond 
huis aan een amandelboom hangen en werd in een zijn. Zij had we1 onderzocht of er in de wijde omgeving 69 
kartonnen doos geschept. Ik vermoedde en later bleek bijenziekten voorkwamen. Zij zou de papieren vast I 
dat juist te zijn, dat het een zingende voorzwerm was. klaarmaken en de volgende ochtend om 09.00 uur 
Alle koninginnen waren geknipt. 's Avonds de doppen zouden we deze van haar kantoor kunnen halen. Om 
gebroken en de eerste jonge moeren van 1994 liepen goed tien uur was re  present en moest nog aan het 
over m'n handen. De zwerm werd terug in de kast invullen beginnen. In rap Spaans legde ze aan Cor uit 
geslagen. Dit alles gebeurde op 8 april. Op 9 april heb welke problemen haar hadden opgehouden, maar we 
ik de volken nagezien. Resultaat: een volk (de zouden nu gauw klaar zijn! Om * 11.00 uur was het zo 
bastaard) was kaalgezwermd en had geen honing ver. Ik had inmiddels een inschatting gemaakt, dat dit 
boven het rooster. Er waren nog acht ramen bijen zeer veel peseta's zou gaan kosten! Maar dat vie1 erg 
over, waarvan ik de doppen gebroken heb. Later in mee. Voor 1586 peseta's (ongeveer f 30,-) was ik klaar, 
Nederland was er een jonge moer aan de leg en is het te betalen bij een bepaalde bank, want ze mocht zelf 
volk voor bestuiving van paprika's ingezet. Van een geen geld aannemen. Telefoontjes naar Zuid-Frankrijk 
ander volk was blijkbaar een zingende voorzwerm hadden inmiddels duidelijk gemaakt, dat beide 
vertrokken. Doppen gebroken en ook van dit volk bekende families niet aanwezig waren, dus moest de 
(Buckfast) was later in Nederland een jonge moer aan terugreis in Ben keer worden afgelegd. Ik maakte me 
de leg, maar zo steeklustig, dat het volk nauwelijks te er zorgen over om met deze mare volken overdag 
behandelen was. Waarschijnlijk waren er Spaanse door Zuid-Frankrijk te rijden, want de temperatuur was 
ridders in het spel geweest. Ook dit volk had inmiddels we1 gestegen. Ik legde de reisramen klaar en 
nauwelijks honing boven het rooster. De andere zes op donderdag 14 april om 22.00 uur konden we de 
(twee broedkamen en twee honingkamers) zaten van volken dichtmaken. We deden dat met kletsnat 
onder tot boven vol met bijen, het broednest totaal gemaakt schuimplastic, hetgeen mij erg goed bevalt. 
verhoningd en gevuld met veel stuifmeel. De Om middernacht konden we vertrekken en om 08.00 
honingkamen beide uitgebouwd en vol honing, van uur stonden we bij de grenspost in de Pyreneeen. 
Ben volk (nr. 31) nog niet geheel verzegeld. Alle volken Enkele wagens v66r ons werden op papieren 
zaten vol moerdoppen in verschillende stadia van gecontroleerd, maar wij konden zo doorrijden. Een 
ontwikkeling. De moeren waren alle nog aanwezig, dus paar bakken waren door het stevig vastbinden wat 
alle doppen gebroken. Kortom een weelde van verschoven, maar we besloten door te rijden, 
honing, stuifmeel en broed, maar ook een compleet aangezien slechts enkele bijen opvlogen. In Zuid- 
gebrek aan ruimte. Ik had geen reservemateriaal Frankrijk was het mooi zonnig weer, maar wanneer we 
meegenomen en was dus blij, dat ik van de twee stopten om te tanken hoorden we niets alarmerends. 
eerdergenoemde volken de honingkamers kon Zonder verdere moeilijkheden, op een lekke band van 
afnemen en op andere volken kon zetten. De bijen het karretje na 's nachts om 03.00 uur bij Eindhoven, 
vlogen als gekken en ook die vier bakken werden kwamen we zaterdagochtend 16 april om 06.00 uur 
binnen de korste keren volgesleept. lnmiddels waren thuis en om 08.00 uur stonden de bijen weer op de 
we er achtergekomen welke Spaanse veterinair thuisstand. Bij het openen van de kasten kwam er 
maandblad voor imkers rnaart lWS 
R E I Z E N  I N  E U R O P A  
........................................................................................................................................................................................................................... 
geen bij naar buiten, het was koud en guur weer. 
Er lagen slechts enkele dode bijen in het karretje 
wanwege lekkende kasten. Later bleek, dat er een 
complete broedstop was opgetreden. De honing- 
kamen haalde ik met behulp van een uitlaatbord van 
de volken en ik gaf ze een lege honingkamer terug. 
Daarmee werd enige tijd later naar het fruit gereisd en 
70 de zes volken, die niet gezwermd hadden haalden 
- daar in de paar vliegdagen, die er tijdens die periode 
waren, nog een bak honing, terwijl de bijen die in 
Nederland achtergebleven waren moeite hadden om 
in leven te blijven. 
Bij deze opbrengsten is geen rekening gehouden 
met het wegnernen van + 15 kg voer/honing/stuifrneeI 
per volk in Spanje. In de herfst zijn ze met gemiddeld 
5 kg suiker per volk opgevoerd. 
Wat kunnen we uit dit verhaal leren? 
Je kunt in de winter zonder problemen een verre reis 
met de bijen maken. 
Aangezien je met mare volken terugreist, kan dat 
problemen geven, omdat dan overdag mogelijk de 
temperatuur hoger is. 
Met een klein transportmiddel is het een probleern 
om voldoende materiaal mee te nemen, aangezien 
het ook allemaal mee terug moet. 
Je moet in een gebied staan met opeenvolgende 
drachten. De eerste dracht is nodig om de volken op 
sterkte te krijgen. 
Als je niet in de buurt bent, kun je niet regelmatig 
naar behoefte ruimte geven. Tijdens de eente 
ontwikkeling van het broednest brengen de bijen 
veel honing en stuifmeel rond het broednest, onder 
het rooster. Later leidt dit al snel tot ruimtegebrek. 
Dit moet tijdig worden gecorrigeerd (+ vier weken 
na plaatsing). 
In het bovenstaande geval waren de bijen eind 
februari gereed voor de hoofddracht, citrus. Twee 
honingkamers bleek absoluut onvoldoende te zijn. 
Toen ik half april vertrok was alles verhoningd, was er 
gebrek aan ruimte en de citrus zou nog zeker 
twee a drie weken bloeien. Analyserend denk ik, dat 
, er minstens drie honingkamers op moeten staan en 
........................................................................ ............. .......... -.*. .. ....,$&, >..., 
 ,* 
.. -@andblad voor imkers maart 1995 ' -  . ' r I 
. .  , . . . .  
dat je eind maart er heen moet om te slingeren; 1 
anger en honing kunnen dan weer rnee terug. L ; , , 
weet nog niet wat dit voor transportpapiere 
Eind april, begin mei kunnen de volken dan 
zijn weer zwaar. Met klein transport moet er dan a m  , b  
de Franse kant van de Pyreneeen overdag worden . 
gerust en de bijenkasten geopend worden. Met 
g rwt  transport moet je denken aan e n  koelwagen 
In Nederland kunnen ze 'op volle oorlogssterkte' 
naar het fruit of andere voorjaarsdracht. S: 
Bovenstaande is alleen mogelijk met goede L. 
zwermtrage koninginnen. ,* 
Tussen Benidorm en Castello de b Plana tigt meer : 
dan 200 km citrusboorngaard langs de snelweg, m a  '' 
Valencia als middelpunt van het gebied. Ik weet 
(nog) niet of in dat hele gebied klimaat en afwisseliq '-- 
van dracht aan bovengenoemde criteria voldoen. Ik ' ' 
denk echter, dat een reis met een grotere eenheM A -; 
(vrachtwagenf mogelijk moet zijn. Er moet dan echw .I 
van te voren door een groepje een redelijk I . -  4 professionele organisatie worden opgezet. Wan~lAia?$F 
je alle nevenaspecten meetelt zou di zek  
economisch aantrekkeiijk kunnen zijn. i. 
De gewonnen honing was van bijzonder g y d e  
kwaliteit (vastestofgehalte 83 B 84 %) en lanjjlz-,, .: 
kristalliserend. Na roeren wordt een practrtige ." 
honingpasta verkregen. De smaak wordt door - ... n - 
praktisch iedereen bijzonder lekker gevonden. 
Analyse van de honing door de hear Kerkvliet - g 
leverde het volgende resultaat op: aantal 
stuifmeelkorrels per 10 gram: 5755; 
honingdauwelementen per 10 gram: 340; stuifmwl. - '.',. 
in % citrus 16, cistus 12*, wilg 1 1, .# 5 
onbekend/vervormd 12, ranonkelfamilie $1, .=. 
paardekastanje 5, spirea 5, campanula 5, eik 7, 
vergeetmenietje, paarclebloem, zonneroosje, % . - 
i; composieten, prunus of amandelen, echte acacia. +: 
' z 
. - 
. '" 
I .  
I . I ,  


Een Spaans bijenavontuur

https://library.wur.nl/ojs/index.php/bijenhouden/article/download/11220/10723

Een Spaans bijenavontuur

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System