U radu je razmatran uticaj nesigumosti DMT-a na rezultate analiza u kojima se ova baza
podataka о prostoru koristi. Za primer je izabrana kvantitativna geomorfološka analiza,
odnosno izračunavanje primamih topografskih parametara, kao sto su nagib, aspekt i
zakrivljenost terena.
Topografski parametri kvantitativno oslikavaju teren i sami po sebi čine bazu podataka о
reljefu, koja je sastavni deo Topografskih informacionih sistema (TIS). Računanje vrednosti
topografskih parametara je posebno pogodno u DMT-u sa gridnom strukturom podataka.
Visine terena u DMT-u su atributi tačaka, koje su osnovni entitet ovih baza. Ovakva struktura
podataka DMT-a se naziva 2.5D GIS organizacijom podataka. S obzirom na tu činjenicu
analiza nesigumosti DMT-a tretirana je kao ocena atributske tačnosti podataka. Kao osnovna
mera tačnosti koristi se srednja kvadratna greška visina u DMT-u, dobijena na osnovu mreže
kontrolnih tačaka koje su hijerarhijski veće tačnosti u odnosu na visine u DMT-u. Veoma
važan podatak u analizi je i korelativna zavisnost grešaka visina u DMT-u, koja je sračunata
kovarijacionom analizom reziduuma visina DMT-a i visina kontrolne mreže tačaka.
Na test području "Zlatibor" za DMT dobijen digitalizacijom orohidrografskih oleata osnovne
državne karte R= 1:5000 sračunate su srednja kvadratna greška visina i korelaciona dužina
grešaka visina, i one iznose 1.3m i 110m, respektivno.
Ovi podaci korišćeni su u daljem postupku ocene nesigumosti DMT-a na test području
"Zlatibor". U radu su primenjene dve metode za ocenu kvaliteta DMT-a. Prva se zasniva na
Monte Karlo metodi stohastičkih simulacija polja grešaka sa srednjom kvadratnom greškom
visine i korelacionom dužinom kao ulaznim parametrima. Tako generisana polja grešaka, koja
su istih dimenzija i rezolucije kao polazni grid, dodaju se na njega. Na taj način se dobijaju
moguée realizacije DMT-a iz kojih se statističkom obradom dobijaju podaci о najverovatnijim
vrednostima topografskih parametara i njihovim standardnim greškama za svaku ćeliju grida.
U radu je pokazano da se sa relativno malim brojem generisanih simulacija (25) mogu dobiti
statistički pouzdani podaci.
Druga metoda je analitički postupak ocene nesigumosti DMT-a i zasniva se na Gausovom
zakonu о prenosu grešaka. Metoda se svodi na teorijsko izvođenje za greške funkcija
topografskih parametara. Praktičan problem koji nastaje uzimanjem u obzir korelisanosti
grešaka visina, prevaziđen je jednostavnim numeričkim rešenjem. Rezultati dobijeni na ovaj
način potvrđeni su poređenjem sa rezultatima dobijenim stohastičkim simulacijama.
Primenom standardnih statističkih postupaka potvrđen je visok stepen saglasnosti rezultata
dobijenih ovim metodama, i to za sve topografske paramétré.
U radu je posebno razmatran projektni pristup određivanja kontrolnih mreža tačaka u cilju
dobijanja pouzdanih rezultata koji su potrebni za ocenu kvaliteta DMT-a. Na jednom
klasičnom GIS upitu, kao što je analiza dogledanja terena, pokazano je kakav uticaj može
imati nesigumost DMT-a, i kako se taj uticaj može prikazati pomoću karata verovatnoéa, i u
drugim primenama DMT-a.
DMT sa gridnom strukturom podataka predstavlja pogodnu bazu za proračune kao sto su
geomorfometrijske analize. Međutim, njihov glavni nedostatak je ograničena mogućnost
nadogradnje u kvalitativnom smislu. Primenom kokriging geostatističke interpolatone
metode u radu je prikazano moguće rešenje ovoga problema sa zadovoljavajućim rezultatom.
Sa relativno malim brojem naknadno merendi tačaka na terenu (156 tačaka) srednja greška
visina u polaznom DMT-u je sa 1.3077? svedena na 1.22m.This work deals with the influence of DTM's uncertainty on the results of analysis where this
kind of spatial data base is used. Geomorphometric analysis, more exactly calculation of
primary topographic indices (parameters), like slope, aspect and curvature of the terrain, were
chosen as a case study. Topographic indices are quantitative characteristics of terrain and they
are also a data base of relief, which is a segment of Topographic Information System (TIS).
Estimation of the topographic indices is especially suitable with grid DTM's, called digital
elevation models (DEM). Terrain heights are attributes of points as basic entities in this kind
of spatial date bases. This kind of data structure is well known as 2.5D GIS data bases. In
respect to this, uncertainty assessment of DTM is treated as attribute accuracy estimation. A
standard deviation of height error is used as a basic accuracy measure, and it is obtained from
control network points which are more accurate than in DTM's heights. Very important
information in this kind of analysis is correlation dependence of height errors, obtained by
covariance analysis of DTM heights and residuums of control point.
For DTM obtained by digitalization of contours layer of Base State Map (S = 1:5000) at test
area "Zlatibor", standard deviation of height error and correlation distance were calculated to
be 1.30m and 110m, respectively.
These data have been used in the further procedure of uncertainty assessment of DTM's on the
same test area. Two methods for DTM quality assessment were used in this work. The first
one is based on the Monte Carlo method of stochastic simulations of error fields, with
standard deviation of height error and correlation distance as entry parameters. The error
fields, generated by this way, and which are of the same dimension and resolution as the
initial grid, were added to it. Thus, the possible realizations of DTM were obtained, and data
related to the most probable values of topographic parameters, as well as of their standard
errors for the each grid cell, were obtained by statistical data processing. It was shown in this
work that with relatively small number of generated simulations (25) statistically reliable data
could be acquired.
Second method is analytical approach of DTM uncertainty assessment is based on Gaussian
law of error propagation. This method is based on theoretical evaluation of error function of
topographic parameters. The problem which arises when correlation of heights errors is taken
into account could be solved by a simple numerical solution for this method of uncertainty
assessment. The results obtained by this way were verified by comparing them with the ones
obtained by stochastic simulations. The high level of agreement of the results obtained by
these two methods, for all topographic parameters, was confirmed by standard statistical
procedures
The project procedure for establishing the control networks, with the aim of getting reliable
results necessary for DTM quality assessment, was particularly examined in this work. The
influence of DTM uncertainty, as well as the method of its presentation (probability maps) in
the other DTM applications, were shown in a classical GIS query, such as a viewshed
analysis
