'Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi'
Abstract
İonia bölgesinde üretilen ticarî amphoralarının değerlendirildiği bu tez çalışmasında, söz konusu amphoralar tipolojik, kronolojik ve stilistik olarak incelenmiştir. Antik dünyada, ticarette taşıma kapları olarak kullanılan ticarî amphoralarda genellikle şarap, zeytinyağı ve salamura deniz mahsullerini taşınmıştır. Batı Anadolu kıyılarında, tüm arkaik dönem boyunca ticarî amphora üretimi gerçekleştirilmiştir. Klazomenai, Khios, Miletos, Samos ve Lesbos bölgenin önde gelen üretici merkezlerindendir. Özellikle son 25–30 yıl içinde İonia kentlerindeki kazılarda, yerel üretim amphoralara yönelik çalışmaların yapılması ve kil analizleri ticarî amphoraların lokalizasyonuna dönük yeni veriler sunmuştur. Bu yeni veriler ışığında Erythrai, Ephesos, Knidos ve Teos gibi İonia’nın diğer önemli merkezlerinde de ticari amphora üretiminin olduğu anlaşılmaktadır. İonia kentleri arasında, sadece Khios ve Klazomenai amphoraları üzerinde firnis boya ile yapılmış bezeme sisteminin kullanıldığı düşünülmekteydi. Son yıllarda Miletos kazısından gelen yeni veriler, Miletos’un İ.Ö. 7. yüzyıldan itibaren, arkaik dönem boyunca, firnis bezemeli ticarî amphora ürettiğini göstermiştir. İ.Ö. 7. yüzyıl 2. yarısında, Kuzey İonia’da Khios ve Klazomenai’nin önderliğinde, bölgesel ve ortak bir üretim sistemi oluşturulmuştur. İ.Ö. 7. yüzyılın son çeyreğinde, Kuzey İonia için var olan ortak form ve bezeme anlayışı kırılmaya başlamış, üretici merkezler kendi ürünlerinin daha rahat tanınmalarını sağlamak amacıyla kendilerine özgü formlar yaratmışlardır. İ.Ö. 6. yüzyılın 2. yarısında ticari amphora üretiminde büyük boyutlu bir artış yaşanmıştır. Üretilen amphoralar antik dünyanın dört bir yanına gönderilmiştir. İ.Ö. 499/94 yıllarında gerçekleşen İonia İhtilali İonia kentleri için oldukça yıkıcı sonuçlar doğurmuş ve ticari amphora üretimine ciddi bir sekte vurmuştur. Bu tarihten sonra, Pers baskısını çok fazla hissetmeyen Khios, Lesbos ve Thasos gibi ada devletlerinin piyasalardaki kontrolü tamamen ele geçirdikleri görülmektedir
