İnsanların kullanımları sonucunda oluşan ve endokrin sistemi bozan kimyasallar (EBk), omurgalılarda iç kaynaklı hormonların etkilerine benzer etkilerde bulunmakta ve endokrin sistemle karşılıklı etkileşime girebilmektedirler. EBk evsel atıkların karıştığı sularda, endüstriyel atıklarda ve çiftlik hayvanları yem artıklarında saptanmıştır. Bu atıklarla kirlenmiş olan sularda yaşayan balıkların üreme sistemlerinde bozukluklar olduğu görülmüştür. EBk’ın zararlı etkiler; ayrıca kurbağalarda, sürüngenlerde, kuşlarda, memelilerde ve insanlarda da kaydedilmiştir. Doğal östrojen 17?-östradiol (E2), balıkların karaciğerini, vitellogenin (Vtg) sentezlemesi için uyarır. Vitellogenin yumurtanın olgunlaşmasını sağlayan proteindir. 17?-ethinylestradiol (EE2), çok güçlü sentetik bir östrojendir ve tüm dünyada doğum kontrol tableti olarak kullanılmaktadır. Balıklarda 17?-ethinylestradiol, E2’ yi taklit ederek kandaki Vtg’in konsantrasyonunu artırır ve erkeklerin dişileşmesine neden olur. 17?-trenbolone (Tb) androjenik bir steroidtir ve büyük başlarda et verimini artırmak amacıyla kullanılmaktadır. Balıklarda Vtg konsantrasyonunu azalmasına neden olduğu ve dişileri erkekleştirdiği görülmüştür. Yakın bir gelecekte, dünyanın her yerinde EBk nedeniyle insanların ve doğal yaşamın üreme sistemlerinde ciddi problemler görülebilecektir.Endocrine disrupting chemicals (EDCs) are anthropogenic compounds that have similar properties as endogenous hormones in vertebrates and they are capable of interfering with the endocrine system. EDCs have been detected in sewage receiving effluents from industries and livestock feedlots. Fish living in the recipients contaminated with these EDCs are reported to have reproductive disabilities. The deleterious effects of EDCs have also been reported in amphibians, reptiles, aves, mammals and humans. The natural estrogen, 17β-estradiol (E2), stimulates the fish liver to synthesize vitellogenin (Vtg). Vtg is the protein that nourishes the maturation of eggs. 17α-ethinylestradiol (EE2) is a potent, synthetic estrogen used in oral contraceptive preparations. It mimics E2 leading to enhanced circulatory Vtg concentrations and male to female sex reversal in fish. 17β-trenbolone (Tb), an androgenic steroid, is used as growth promoter in beef cattle. It has been reported to cause declined Vtg concentrations and masculinization in fish. In the near future, many serious problems can be seen in human and wildlife reproduction systems because of EDCs
