Tista’ tgħid li l-aqwa kaċċa li għandna Malta hi dik tas-summien u kull min għandu xkubetta ma joħlomx ħlief bil-passa ta’ Settembru u dik ta’ April. F’dan l-artiklu, l-awtur jagħtina ftit tagħrif dwar dan it-tajr.N/

Z., T.

OAR@UM

.IS-SUMMIEN 'rista' tgnid 1i 1-aqwa kacca li gilandna Malta hija dik tas-summien u kull min gllandu xkubetta rna joillomx nlief bil-passa ta' Settembru u dik ta' April. X'nafu fuq dan it-tajr ? Donnu s-summien jingabar fis-sajf fuq 1-artijiet watja u kbar tar-Russja tan-nalia t'isfel, tar-Rumenija, u tal-Ungerija. Hemm ibid, ifelles u jirgna sal-aliliar ta' Awwissu meta jasal biex ifittex artijiet shan fejn ig:liaddi s-sitt xhur 1-o:lira tas-sena, hejn Awwissu u Ottubm. L-ewwe1 ma janbat gnal -fuq il-ba:liar ta' gewwa (Mediterran) u jixtered max-xatt t'isfe1 mill-M.agnreb (Marokk) ~:~a 1-Egittu (Masar) u 1-Palestina. Billi din tajra smina (isimha mag:liha) u bnina, in-nies tag:limel gnaliha wisq u fis-suq iggib prezz tajjeb. Dan igib li kull min jista', jaqbad kemm jiflali u 1i ma kienx gliax xi gvenijiet gnamlu 1igijiet norox fuq il-qbid olixon tas-- summien kieku kien jigi zmien li din it-tajra tinqered. L-Egittu lden minn dejjem imfittex mis-summien, u mill-kotba mqaddsa rEzodu) nafu 1i meta 1-Lhud (lZrae1iti) liargu mill-jasar ta' 1-Egittu rna' Mose, meta waslu :fl-art ta' Sinai, gna1 zmien twi1, kienu jgllixu bil-qhid tas-summien li kien jitla' 1-art u jinqabad bl-idejn. F1-art ta' Sinai, is-summien jasal qtajja qtajja ta' minn ghoxrin sa tletin meta jkun gliadu qabad ibexbex. Meta jtir fuq il-baliar igliaddi fi1-glioli u ma jidhirx. Wara xi maltempata lioxna 1-vapuri jaraw il-baliar mizgliud bis-summien imwaqqa' bir-rili u bix-xita. Fl-Egittu u fis-Sinai: isir gbir bis-snili tas-summien sew bi xbieki kbar kemm bi xbieki ta' 1-idejn (terrielia). Ix-xbieki, kbar ma 1-glioxrin qasba u itwal, jintasbu fuq lasti mwalinla rna' 1-art, daqs mitejn qasba 1-gewwa mix-xtut. Biex xi summien ikun jista' jeh1es mix-xbiek il-ligi trid li bejn xibka u onra jkun hemm wisa' ta' nofs mil. 25 mil glian-nalia tal-Vant ta' Port Said tixbik rna jistax isir. Bnadijiet onra, :fl.-Africa, donnu ma hemmx ligijiet u kulliadd jaqbad kif irid u kenun jista'. Is-summien, kif gliedna, jasal fuq 1-art ikun gliadu d-dlam u bil-gliejja li jkollu fuqu jibqa' sejjer fuq ix-xbik mitluf 97 glial kollox u ma jintrafax kif gib u lali.aq. Ix-xebbieka jkunu hemm dejjem u malli jaraw it-tajr imxeblek ifittxu jaqbduh u. jdalililuh fi gwielaq twal u dojjoq biex is-summien ma jkunx jista~ jieqaf. fuq saqajh, gli.ax jekk isib il-wisa', isir bejniethom glied tal-mewt li jgib lisara kbira. F'dawn il-kannezzi s-sum-mien jinzamm zmien twil fid-dlam. Ikel u xorb ma jonqsuhx gli.ax, ukoll magli.luq, is-summien jiekol durra (milju kemm) ittieh. Lali.qu jzommu s-summien magliluq hekk zmien xahrejn sa rna tispicca 1-passa, u dejjem jasal1-Ewropa li.aj u jismen. In-nasba bix-xbiek il-kbir iddum dwar saglitejn kull jum gli.ax wara li titla' x-xemx is-summien jidher biss bil-wali.diet. Dawk li jonsbu bit-terrielia jibqgliu sejrin il-jum kollu gli.ax is-summien liafna minnu, jixtered fuk 1-art u jfittex jistali.ba u jistrieli wara xi xitla sfieqa jew xi blata. Il-gliarab xaktar ili.ejju gziez ta' li.axix u hagar, ftit bogliod mix-xatt, u wara li jliallu s-summien joqgliod imorru qaj1a-qajla u jgliattu il-gliarma bix-xibka, u s-summien li ma jkollux salina jew xewqa jtir jinqabad minnufih. Din m'hix sajda tal-gliagla goax is-summiena biex tistrien tibqa' mibruka s-signat stwh. Meta s-sajjieda jaraw li s-summien rn'hux tiela' aktar jigbor ku1liadd il-qabda tiegliu, ignabbu 1-igmla u jernulha lejn 1-ewwel stazzjon tal-vapur ta' 1-art. Hawn isibu x-xerrej lest bil-gagg·eg bis-saqaf tax-xoqqa biex it-tajr, li monlin dejjem biex jaqbez, ma jagnmilx lisara f'rasu. Meta jasal Port Said isib ix-xerrejja kbar li jsiefru s-summien lejn il-portijiet kbar ta' Marsilja ta' Uenwa ta' Venezja u ta' Ateni biex minn hemm jixtered mas-swieq tad-dinja. Hekk isir kummerc kbir gnax zewg summiniet li 1-Egittu jinbignu tliet carnijiet, jaslu biex igibu sixpens u xelin ukoll. Gnall-nabta ta' Frar u ta' Marzu s-summien jarga' glial min fejn kien telaq. Hemm ibid u jfelles gnal xognlu sa ma jarga' jagl'ifsu 1-bard u jitlttq gnas-snana tar-ramel ta' 1-Afrika. Fil-gzejjer tagnna jasal ftit minn dak is-surnmien li jkun sejjer lejn Tunes u Tripli fl-ahnar tas-sajf u jarga' lura gnall-bidu tar-rebbiegna. Il-kaccaturi tagnna jaq bad hom id-deni gnal-nabta ta' Settembru u t.a' April u gmigni qabel jansbu jnad-dfu 1-armi u jikkargaw 1-iskratec u monlihom biex jaraw x'rin hu. Il-kelba tqum fuq tagnha daqs sidha, donnha tifhem dak kollu li jingnad fil-nwienet tal-kafe-"bdiet ittarraf xi walida"-"Dal-gnodu s-sur Karm qabad zewg"-"tajjart wanda 98 mas-1;;ebh". U ma ssibx rahal li ma tarax imdendla f'xi tieqa il-gagga tas-summien li goal zmien twil tfakkar lil dawk kollha li gnandhom ic-curniena lesta wara 1-bieb tad-dar, bl-ehena qawwi, sejra dejjem 1-aktar mas-sebn "Taqq-ta-taqq"-"taqq-ta-taqq" taqq-ta-taqq''-"shabi fuq it-triq". Sett 1933 T, Z. 

Is-summien

https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/48572/1/Is-summien.pdf

Is-summien

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

OAR@UM