In april 2012 maakte het Kinderrechtencollectief de meest recente NGO-rapportage
over de naleving van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK)
door Nederland openbaar.1 In juni 2012 werd daar een Jongerenrapportage aan toegevoegd.
Deze bijdrage zal beide rapporten kort bespreken

Arts, K. (Karin)

Arts, Karin

EUR Research Repository

InleidingDe rapporten vormen de opmaat voor de vol-gende – al weer vierde – ronde, waarin het VN-Kinderrechtencomité de stand van zaken metbetrekking tot kinderrechten in Nederland zalbeoordelen. Dit zal gebeuren aan de hand vaneen door de Nederlandse overheid opgestelderapportage, alsmede de inbreng van maatschap-pelijke organisaties. Hoewel het VN-Kinder -rechtencomité al in 2009 de inleverdatum vast-stelde op 6 maart 2012,2 is de overheidsrappor-tage op het moment van het schrijven van dezebijdrage (begin juli 2012) nog niet beschikbaar.Een samenwerkingsverband van Nederlandseniet-gouvernementele organisaties (NGO’s) ende Nederlandse Jongerenraad, beiden onder devlag van het Kinderrechtencollectief, is er welin geslaagd tijdig solide rapporten af te leveren.Door de jaren heen heeft zowel de Nederland-se NGO-rapportage als de Jongerenrapportagezich positief ontwikkeld in kwaliteit en omvang.Ook het gewicht van de NGO-rapportage werdversterkt, vooral door de groei van het aantalorganisaties dat het document ondersteunt. Wa -ren dat er in 1997 nog 19, in 2012 was hun aan-tal opgelopen tot meer dan 80.3 De opstellersvan de Jongerenrapportage verbeterden gaande-weg hun methodologie en maakten die ookbeter inzichtelijk in het rapport. Van zelf spre -kend maken deze aspecten de inhoud van derapportages interessanter en overtuigender. Bei -de rapportages trekken hun eigen lijnen en vor-men geen reacties op een overheidsrapportage.Zodra bekend zal zijn wanneer het VN-Kinder -rechtencomité een zogenaamde ‘pre-session’zal organiseren, zullen beide rapporten geactua-liseerd worden. Een pre-session is een hoorzit-ting in Genève die het Kinderrechtencomitégebruikt om alle NGO’s en VN-organisaties diegerapporteerd hebben over de kinderrechtensi-tuatie in een bepaald land, in staat te stellenextra informatie aan te leveren en met hen vangedachten te wisselen over de prioritering vanonderwerpen voor de dialoog tussen het comitéen de overheid.De Vierde IVRK NGO-Rapportage(2012)De vierde IVRK NGO-rapportage bestrijkt deperiode 2008-2012. In de inleiding wordt bena-drukt dat het leven van kinderen in Nederland‘over het algemeen goed’4 is, en wordt uitge-legd dat de rapportage vooral de situatie be -spreekt van kinderen met wie het niet goed gaat.Ook worden ontwikkelingen en omstandighe-VNFORUM 2012/2 21Kinderrechten in Nederlandonder de Loep: NGO’s en JongerenRapporteren aan de VNdoor Karin Arts*In april 2012 maakte het Kinderrechtencollectief de meest recente NGO-rapportageover de naleving van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK)door Nederland openbaar.1 In juni 2012 werd daar een Jongerenrapportage aan toege-voegd. Deze bijdrage zal beide rapporten kort bespreken.den die het klimaat voor kinderrechten inNederland mede bepalen, kort aangestipt, zoalsde beperkte en dan vooral negatieve aandachtvoor kinderen in het regeerakkoord van septem-ber 2010, de drastische bezuinigingsmaatrege-len die de afgelopen tijd ingezet dan wel aan-gekondigd zijn, de afschaffing van de specialeMinister voor Jeugd en Gezin (in 2010), de aan-stelling van een Kinderombudsman (in april2011), het grotendeels wegvallen van de aan-dacht voor kinderrechten in het buitenlandsbeleid en ontwikkelingssamenwerking, en denieuwe (negatief-kritische) wind die onder hetkabinet-Rutte is gaan waaien ten opzichte vaninternationaal recht, inclusief mensenrechten.Dat laatste geldt volgens het Kinderrechten -collectief vooral op het terrein van immigratie-recht:‘Daar waar nieuw nationaal beleid op juridi-sche grenzen stuit, zal Nederland zich bin-nen de Europese Unie of in ander verbandinzetten voor wijziging van de desbetreffen-de verdragen, richtlijnen of afspraken. Deverwachting is dat bescherming van kinde-ren uit kwetsbare groepen, zoals illegalekinderen, hierdoor zal verminderen.’5Veel van deze aspecten komen in detailhoofd-stukken van de NGO-rapportage nader aan deorde. Die hoofdstukken gaan onder meer overgezinssituatie en alternatieve zorg; kinderen meteen beperking; elementaire gezondheidszorg enarmoede; onderwijs, openbare ruimte en vrijetijd; speciale beschermingsmaatregelen (kinder-mishandeling, jeugdstrafrecht, migratierecht,kin derarbeid); internationale samenwerking;kinderhandel, kinderprostitutie en -pornografie;en kinderen in gewapende conflicten.Op twee belangrijke algemene kritiekpuntenvan het VN-Kinderrechtencomité uit het verle-den heeft de Nederlandse overheid inmiddelspositieve actie ondernomen. Dat betreft de aleerder genoemde benoeming van een Kinder -ombudsman en de oprichting van een nationaalmensenrechteninstituut. Op een aantal anderevan die kritiekpunten uit het verleden is noggeen positieve respons gekomen. Zo houdt deregering stug vol dat er geen redenen zijn devoorbehouden in te trekken die Nederlandmaakte bij het recht van kinderen op socialezekerheid, het toepassen van volwassenenstraf-recht op kinderen van 16 jaar en ouder, en hetrecht op juridische bijstand (IVRK-artikelen 26,37(c) en 40). Ook schort het volgens het Kin -der rechtencollectief nog steeds aan de dataver-zameling over kinderen in Nederland en aan debereidheid de meest recente data te delen metmaatschappelijke organisaties: ‘Soms moetenngo’s gebruikmaken van administratieve proce-dures op basis van de Wet openbaarheid vanbestuur om de meest actuele cijfers van de over-heid te verkrijgen.’6 En, er ‘zijn in Nederlandweinig precieze cijfers beschikbaar over hetaantal minderjarigen met een beperking’.7 Ookmaakt de overheid volgens het Kinderrechten -collectief nog steeds veel te weinig werk vankinder- en mensenrechteneducatie in Neder -land.Opvallend is daarnaast dat het Kinderrechten -collectief een aantal keren constateert dat eronder relevante professionals in Nederland eenduidelijk gebrek is aan kennis van het IVRK,zoals onder rechters en medische en anderezorgverleners. Ook is er gebrek aan algemenerekind-specifieke expertise binnen bijvoorbeeldde IND en de Nederlandse politie. Onder meerin procedures voor het verkrijgen van een ver-blijfstitel voor Nederland, het jeugdstrafrecht ende aanpak van kinderhandel en kindersekstoe-risme levert dit problemen op. Volgens hetKinderrechtencollectief is er ook een brederprobleem ‘dat het VN-Kinderrechtenverdragonder beleidsmakers, het grote publiek en kin-deren onvoldoende bekend is’.8De NGO-rapportage schets een verontrustendbeeld, bijvoorbeeld wat betreft de jeugdzorg inNederland, het probleem van kindermishande-ling (dat in 2010 een kleine 119.000 kinderenoverkwam, een stijging van maar liefst 10% tenopzichte van 2007) en het bestaan van maar22 VNFORUM 2012/2liefst 9.000 zwerfjongeren.9 Ook biedt de rap-portage inzicht in ernstige tekortkomingen in deaandacht en zorg voor kinderen met lichamelij-ke en/of geestelijk beperkingen en voor kinde-ren die in aanraking komen met het strafrecht.Zo hebben, wat dat laatste betreft, kinderenonder de 12 (de leeftijdsgrens voor strafrechte-lijke aansprakelijkheid) geen wettelijk recht opeen advocaat, zijn de toegestane termijnen voorverblijf van kinderen in een politiecel relatieflang (9 of 16 dagen en 15 uur, vergeleken met24 uur in een aantal andere Europese landen),komt het nog steeds voor dat kinderen samenmet volwassenen worden opgesloten en wordenmaar 62% van de strafzaken van kinderen bin-nen de wettelijke termijn van 6 maanden afge-sloten middels een vonnis.10 Ontwikkelingenrondom het afdoen van verzoeken tot gezinsher-eniging vragen ook om analyse en verklaring.Het afwijzingspercentage voor in Nederlandingediende aanvragen is opgelopen van 44% in2008 tot 97% in de eerste helft van 2011. Voorop Nederlandse ambassades en consulaten inge-diende aanvragen steeg het afwijzingspercenta-ge van 11% in 2008 naar 81% in de eerste helftvan 2011.11Naast zaken rondom kinderrechten in Neder -land schenkt de NGO-rapportage zeer terechtook aandacht aan de IVRK-verplichtingen voorNederland om via internationale samenwerkingwaar mogelijk kinderrechten elders op dewereld te bevorderen. Volgens het VN-Kinder -rechtencomité houdt dit onder meer in dat ont-wikkelde landen zoals Nederland zich aan de0,7%-norm12 voor ontwikkelingssamenwerkingzouden moeten houden en dat armoedebestrij-ding en technische samenwerking vooral of, tenminste ook, expliciet op kinderen gericht zou-den moeten zijn. Beide aspecten staan thanszeer onder druk en Nederland is zijn voortrek-kersrol in deze aan het verliezen, zo niet al gro-tendeels kwijt.Een terugkerend thema door de gehele NGO-rapportage heen, is de te verwachten negatieveinvloed van al besloten of nog te verwachtenbezuinigingen vanwege de financieel-economi-sche crisis en de daarmee gepaard gaande oplo-pende begrotingstekorten. Voorbeelden dieexpliciet benoemd worden zijn onder meer deeffecten op de uitvoering van taken doorgemeenten, bijvoorbeeld op het terrein vanjeugdzorg en armoedebestrijding; wachtlijstenvoor jeugdzorg en speciaal onderwijs; eendaling van kinderparticipatie door kortingen opkinder- en jongerenorganisaties; duurdere kin-deropvang; minder investering in kindvriende-lijke openbare ruimte; minder mogelijkhedenom deel te nemen aan culturele activiteitenen/of vorming; en minder alternatieven voorbuitengerechtelijke afdoening van strafzaken endetentie.13Elk hoofdstuk in de NGO-rapportage eindigtzeer overzichtelijk met een lijst van aanbevelin-gen. De rapportage als geheel sluit af met eenoverzicht van de mate waarin de aanbevelingenter verbetering van de kinderrechten inNederland, die het VN-Kinderrechtencomité in2009 aan de Nederlandse overheid deed, zijnopgevolgd. Het rapportcijfer dat de Nederlandseoverheid in dit opzicht van het Kinder rechten -collectief krijgt, kan hoogstens matig genoemdworden: 10 keer scoorde zij ‘goed’, 44 keer‘matig’ en 16 keer ‘slecht’.De Derde IVRK-Jongeren -rapportage (2012)Deze rapportage bestaat uit twee delen. Het eer-ste deel is gebaseerd op een representatievesteekproef, die een door 746 jongeren ingevuldevragenlijst opleverde. Het materiaal uit dezeenquête biedt goed inzicht in de mate waarinjongeren bekend zijn (of liever gezegd onbe-kend zijn) met het VN-Kinderrechtenverdrag enwelke kinderrechten volgens hen belangrijk zijnen/of in de praktijk bevochten moeten worden.Slechts twee op de tien ondervraagde Neder -landse jongeren (19%) gaf aan, gehoord te heb-ben van het IVRK, en meer dan de helft (55%)zegt nooit voorlichting over kinderrechten ge -had te hebben.14 In de Jongerenrapportages uitVNFORUM 2012/2 2324 VNFORUM 2012/22002 en 2007 kwamen hogere cijfers uit de bus.Toen gaven respectievelijk 62% en 30% van dejongeren aan, van het IVRK gehoord tehebben.15 Hoewel deze cijfers niet één-op-éénmet elkaar vergeleken kunnen worden, omdatde toegepaste methodiek in de voorbereidingvan de rapportage van 2002 anders was dan in2007 en 2012, is de gesuggereerde daling weldegelijk zorgelijk.De top 5 van belangrijkste kinderrechten vol-gens de Nederlandse jongeren bestaat uit hetrecht op bescherming tegen geweld (20%); hetrecht op gelijke behandeling (13%); het recht oponderwijs (12%); het recht op gezond eten endrinken (12%); en ex aequo het recht op zorg enliefde en het recht op gezondheidszorg (beide10%). Het recht op eigen geloof scoorde daar-entegen 0%, terwijl hulp aan vluchtelingkinde-ren, gehandicapte kinderen of kinderen die inaanraking komen met politie of gevangenissen,maar 1% scoorden.16 Opvallend is verder dat deondervraagde Nederlandse jongeren het rechtop informatie met stip als minst belangrijke kin-derrecht nomineren, wellicht omdat dit als van-zelfsprekend wordt ervaren. De vraag overwelke rechten er aan kinderrechten zoudenmoeten worden toegevoegd, werd nauwelijksbeantwoord: 61% van de ondervraagde Neder -landse jongeren moest wel eens opkomen vooreen kinderrecht. Voor een kwart van hen gingdit over het uitspreken van een eigen mening,voor 18% over gelijke behandeling van alle kin-deren, voor 15% over privacy en voor de restover 13 andere onderwerpen, die elk 10% ofmin der vertegenwoordigen. Meisjes kwamenge middeld vaker op voor gelijke behandeling.De oudere kinderen (vanaf 15 jaar) zochten re -la tief vaker bescherming tegen geweld. Jongenskwamen gemiddeld vaker op voor het recht oponderwijs. Een kwart van de ondervraagde jon-geren weet dat Nederland een Kinder ombuds -man heeft.17Het tweede deel van de Jongerenrapportage isgebaseerd op gesprekken met 71 jongeren inkwetsbare posities, variërend van jongeren diein jeugdzorginstellingen, justitiële jeugdinrich-tingen of asielzoekerscentra verblijven, zwerf-en dak- en thuisloze jongeren, jongeren met eenbeperking, tot jongeren die opgroeien in armoe-de en jonge moeders. Dat leverde een aanspre-kende set van citaten en praktijkvoorbeeldenop, die allerlei aspecten van de kinderrechten-problematiek op een heel concrete manier illus-treren. Een klein voorbeeld zijn de woorden vaneen jongen van 21, die het volgende deelde overzijn jeugdzorgperiode:‘Die wisselende hulpverleners zijn echt erg.Ik heb in zoveel instellingen gewoond enmisschien wel meer dan 100 van die men-sen in mijn leven gezien. Het moeilijkste isdat je niet meer weet wie je wel moet gelo-ven en wie je wel moet vertrouwen en wieer echt iets voor je kan doen. Iedereen zegtelke keer tegen me: ik ga je helpen. Op eengegeven moment merk je dat je niet gehol-pen wordt, dus dan vraag je jezelf echt af,wie kan me eigenlijk nog helpen? Want hoega jij als hulpverlener dan bewijzen dat jijme verder gaat helpen.’18Tot slotDe hier besproken IVRK-rapportages biedeneen sterke basis voor het VN-Kinderrechten -comité om zijn werk te doen in het bevragen enbeoordelen van de Nederlandse overheid en zijnactiviteiten op het terrein van kinderrechten.Hoewel ontwikkeld voor een ander doel, name-lijk primair voor binnenlands gebruik in plaatsvan het informeren van het VN-Kinder rechten -comité, verschaffen ook het onlangs verschenenJaarbericht Kinderrechten van Defence forChildren Nederland en UNICEF Nederland ende Kinderrechtenmonitor van de Kinder om -buds man daartoe nuttige informatie.19 De publi-catie van deze vier documenten in grofwegdezelfde periode in 2012 roept wellicht wel devraag op of er niet (nog) meer coördinatie ensamenwerking op dit front mogelijk zoudenzijn. Desalniettemin kunnen alle hier besprokenrapportages, behalve dat zij het werk van hetVNFORUM 2012/2 25VN-Kinderrechtencomité informeren, ook zo -wel de Nederlandse overheid als betrokkenNeder landse maatschappelijke actoren richtingbieden bij het stellen van prioriteiten. Hopelijkzal dit in de toekomst leiden tot (nog) meer aan-dacht voor de problematiek van kinderrechtenin Nederland en (nog) concretere inspanningenom de situatie te verbeteren.* Karin Arts is hoogleraar internationaal recht en ontwik-keling aan het International Institute of Social Studies(ISS) te Den Haag. Het ISS is onderdeel van de ErasmusUniversiteit Rotterdam.Noten1 De auteur heeft als onafhankelijk deskundige in de voor-bereiding van deze rapportage op verzoek commentaargeleverd op de hoofdstukken 1 en 6, over kinderrechtenen maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland, eninternationale samenwerking.2 VN-Kinderrechtencomité, ‘Concluding Observations:The Netherlands’, UN doc. CRC/C/NLD/CO/3, 27 maart2009, para. 85.3 Zie Kinderrechtencollectief, Kinderrechten als Spiegelvan de Nederlandse Samenleving, Amsterdam, maart1997; en Kinderrechtencollectief, Kinderrechten inNederland 2008-2012: De vierde NGO-rapportage aanhet VN-Kinderrechtencomité, 2012 (http://www.defenceforchildren.nl/images/68/1760.pdf).4 Ibid., blz. 11.5 Ibid.6 Ibid., blz. 16.7 Ibid., blz. 27.8 Ibid., blz. 81.9 Ibid., blz. 43 en 36.10 Ibid., blz. 49-50.11 Ibid., blz. 55.12 Ibid., blz. 67. Dit houdt in dat 0,7% van het bruto natio-naal product van Nederland beschikbaar gesteld zou moe-ten worden voor internationale samenwerking.13 Ibid., blz. 16, 17, 20 en 27, 35, 41, 42 en 48-51.14 Kinderrechtencollectief en Nationale Jongerenraad,Jongeren-Rapportage over Kinderrechten in Nederland2012, Utrecht, juni 2012. Ibid., blz. 6-7.15 Ibid., blz. 18.16 Ibid., respectievelijk op blz. 9 en 10.17 Ibid., blz. 13.18 Ibid., blz. 36-37.19 Defence for Children Nederland en UNICEF Nederland,Jaarbericht Kinderrechten 2012, 26 juni 2012(http://www.defenceforchildren.nl/images/20/1888.pdf);Kinderombudsman, Universiteit Leiden en Sociaal enCultureel Planbureau, Kinderrechtenmonitor 2012, DenHaag, 15 mei 2012 (http://www.dekinderombudsman.nl/ul/cms/fck-uploaded/documents/0515-Kinderrechtenmonitor2012web.pdf).VN en Nederlands asielbeleidDe VN-Mensenrechtenraad heeft op donderdag31 mei 2012 kritiek geuit op het Nederlandseasielbeleid. Zo zou Nederland geen illegalen meermoeten opsluiten als die het land niet vrijwillig ver-laten en ook zouden kinderen van asielzoekersmeer rechten moeten krijgen. De mensenrechten-situatie van alle VN-lidstaten wordt elke vier jaarbesproken. In 2008 was Nederland voor het eerstaan de beurt. In Genève verdedigde MinisterLiesbeth Spies van Binnenlandse Zaken het Ne -der landse vreemdelingenbeleid door er onderandere op te wijzen dat vreemdelingendetentieeen uiterste sanctie is, die niet zomaar wordtingezet.Bron: internet, www.gelderlander.nl, 31 mei 2012Dronesdoden VS slecht voorinternationaal rechtDe manier waarop de Amerikanen drones inzettenom terrorismeverdachten te doden in onder meerPakistan en Jemen is zeer schadelijk voor hetinternationale recht. Vijftig jaar onderhandelen ensamenwerken wordt op deze manier tenietgedaan. Volgens Christof Heyns, speciale VN-rapporteur op het gebied van buitengerechtelijkeen arbitraire executies, kan het optreden van deVerenigde Staten ertoe leiden dat ook andere lan-den zich niet meer aan internationale verdragenop het gebied van de mensenrechten houden.Heyns zei dat op een internationale conferentieover drones in Genève.Bron: internet, www.bnr.nl, 25 juni 2012enten • Signalementen • Signalementen • Signa

Kinderrechten in Nederland onder de Loep: NGO’s en Jongeren Rapporteren aan de VN

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

EUR Research Repository

EUR Research Repository

Erasmus University Digital Repository