Aslan, Hüryaşa

Yılmaz, Adnan

Türk Kütüphaneciliği

Turkish

Türk Kütüphaneciliği / Turkish Librarianship (Turkish Librarians’ Association)

Türk Kütüphaneciliği, 6, 1 (1992) 10-17Veri Tabanına Dayalı Türkçe Kütüphane Otomasyonu Yazılımı: KYBELESon yıllarda kütüphaneciliğimizin gündemindeki en önemli konu otomasyondur. Bunun nedeninin otomasyonun kütüphanelerimizin hızla değişen ve gelişen sorunlarının çözümüne sağlayacağı katkılar olduğu söylenebilir.Kütüphanelerin ve bilgi merkezlerinin işlemlerini ve hizmetlerini daha etkin, hızlı ve doğru bir biçimde gerçekleştirmek amacıyla söz konusu işlem ve hizmetlerde bilgisayar ve uzakiletişim teknolojisi başta olmak üzere bilgi teknolojisinin tüm ürünlerinden yararlanılması kütüphane otomasyonu olarak tanımlanabilir.Kütüphane otomasyonunu zorunlu kılan gerekçeler kısaca şöyle sıralanabilir:i) Bilginin öneminin anlaşılması,ii) Üretilen bilgiye olan bağımlılığın artışı,iii) Belge ve bilgilerin geometrik bir hızla artışı,iv) Bilgi kaynaklarının çeşitliliği,v) Kütüphanelerdeki yoğun emek gerektiren işlemler,vi) Rutin kütüphanecilik işlemleri,vii) Aynı işlemlerin farklı kütüphanelerde sürekli yinelenmesi,viii) Kütüphanecinin zamanının kısıtlı olması,ix) Bilgi hizmetlerinin hızla verilme gereksinimi,x) Bilgi yönetimi için gerekli teknolojilerin gelişmiş olması ve maliyetlerin giderek düşmesi.Yukarda sayılan gerekçelerle Anadolu Üniversitesi Merkez Kütüphanesi 'nin otomasyonu için Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından bir proje başlatılmıştır. Proje ile ilgili olarak yapılan ön çalışmalar, aşağıdaki gerekçelerle, yabancı dile dayalı olarak geliştirilmiş olan hazır kütüphane otomasyonu yazılımlarım verimli olarak kullanmanın mümkün olamayacağını ortaya koymuştur:i) Genelde diğer ülke kütüphanelerinde de olduğu gibi, Anadolu Üniversitesi Merkez Kütüphanecinde bulunan personel ve bilgi için kütüphaneye başvuruda bulunan kul­lanıcıların çoğu yeterli düzeyde yabancı dil bilmemektedir. Bu nedenle gerek prog­ramların kullanımında ve gerekse bunlarla ilgili kaynakların izlenmesinde sorunlar çıkacaktır.ii) Türkçe alfabede bulunan özel karakterler ve bunların alfabetik sıralamasının farklı olması, yazılımlardan elde edilecek listeler ve yapılacak sorgulamalarda sorunlara ne­den olacaktır.iii) Bu tür hazır yazılımlar ya DOBIS/LIBIS örneğinde olduğu gibi belirli bilgisayar sis­temleri ve sistem yazılımları gerektirmekte ya da OCLC örneğinde olduğu gibi bil­ginin güncelliğini korumak için CD-ROM sürücü, uluslararası bilgisayar ağlarına bağlantı gibi ek mali yükler getirmektedir. Üniversitedeki mevcut altyapı bunlara izin Veri Tabanına Dayalı Türkçe Kütüphane Otomasyonu Yazılınu: KYBELE IIvermemektedir.Yukarda sayılan gerekçeler nedeni ile, tamamen Türkçe'ye dayalı yeni bir yazılımın üniversitede geliştirilmesine karar verilmiştir. Yazılımın adı olarak da, kendisinden sonra doğacak benzer diğer yazılımlara öncülük etmesi dileğinden hareketle eski Anadolu ana tanrıçası KYBELE'nin adı seçilmiştir. Bu ad aynı zamanda Kütüphane Yönetim ve Belge Erişim sözcüklerinin bir kısaltmasıdır.Yazılım, Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi'nde bulunan IBM 438I bilgisayarında, VM/SP işletim sistemi altında, ve SQL/DS veri tabanı yönetim sistemine dayalı olarak geliştirilmektedir. Yazılımın tamamı kütüphanelerde yürütülmekte olan yönetim, sağlama, kataloglama, ödünç verme gibi hizmetlerin yürütülmesinde kullanılacak olan modüllerle, sisteme bilgi giriş/çıkışında, tabloların yaratılmasında v.b. kullanılacak olan yardımcı modüllerden oluşacaktır.Projenin ilk aşamasında, yazılımın tamamlanması çalışmalarına paralel olarak mevcut kaynakların girişinin ve sorgulanmasının sağlanması için kitap, tez ve makalelerin ilk kataloglama modülleri hazırlanmış ve az bir bilgi denetimi ile bilgi girişine haşlanması sağlanmıştır. Şu ana dek 7000'in üzerinde kitap başlığı, II60'ın üzerinde makale ve 350'nin üzerinde yayımlanmamış tezin tanımlayıcı kataloglaması yapılmıştır.Kataloglamada AACR2 ('Anglo-American Cataloging Rules 2')'nin Türkçe'ye uyarlanmış biçimi ve American Library of Congress önderliği ile geliştirilen MARC (Machine Readable Cataloging) standart alan kodlan kullanılmaktadır. Bu sayede bibliyografik bilgileri ayrıntılı olarak tanımlamak ve ileriki aşamalarda gerçekleşebilecek bilgi değişimi ve standartlaşma için gerekli temel hazırlanmış olmaktadır. MARC sistemi, bibliyografik künye bilgileri, kaynak dizinler (‘Authority Files') ve mevcut kopyalan (‘Holdings') bilgisayar ortamına standart alan ve alt alan kodlan kullanarak aktarmayı öngörür. Alan kodlan 3 haneli sayısal kodlardır, örneğin başlık bilgileri 245; LC sınıflama numaralan 050, basım bilgileri 250 v.b. kodu ile girilir. Bu alanlara girilen bilgiler aynca I karakterlik alfasayısal alt alan kodlan alır. Bu kodlar, alt »landa yer alan bilginin anlamım belirler, örneğin, başlık girişlerinde ‘a' kodu başlığın en kısa belirtilebilecek şeklini; ‘b' kodu başlığın geri kalan kısmını; ‘c' kodu kitabın yazar adı bilgilerini belirtir, örnek bir katalog fişi ve bunun MARC kodlan kullanılarak kataloglamaya hazırlanmış hali Şekil I a ve l.b ile verilmiştir.PN2062.S7713 Stanislavski, Konstantin.1988 [Rabotaaktera nad soboy. 1. bölüm. Türkçe]Bir aktör hazırlanıyor / Konstantin Staûi^ll^\^s^lâ ; Türkçesi Suat Taşer. — 1. bs. - Ankara : Dost, 1988.261 s.Rabota aktera nad soboy adlı yapıtın 1. bölümünün çevirisi. An actor prepares adlı İngilizcesinden Türkçeye çevrilmiş.1. Yöntem (Oyunculuk). I. K.a.Şekil l.a: örnek katalog fişiI2 Adnan Yılmaz, Hüryaşa Aslan008 9109I7sl988'—-tu....... ----(0X000^-u^ı^-d090 0-_aPN2062 _b.S77I3 I988I00 10_aStanislavski, Konstantin.240 l-_aRabota aktera nad soboy. _tl. bölüm. Türkçe245 l-_aBir aktör hazırlanıyor / _cKonstantin Stamslavttld ; Türkçesi Suat Taşer.250 -_al.-bs.260 0-_aAnkara : .bDost, _cl988.300 . --_a26I s.500 -aRobota aktera nad soboy adlı yapıtın I. bölümünün çevirisi.500 --_aAn actor prepares adlı İngilizcesinden Türkçeye çevrilmiş.650 I4_aYöntem (Oyunculuk).Şekil l.b: Katalog fişinde bulunan bilgilerin MARC sistemindeki ifadesiKataloglama işlemlerinde kullanılan ekran örnekleri Şekil.2-5’te verilmiştir.KYBELE Bilişim Sistemi - Kataloglama Servisi İşlemleriTez sıra numarası : 035 --_a 0000000280Yer numaaras :090 — _a t-90-506Tez yazan :100 10_ATopul Ayten.Tez başlığı, alt başlık, paralel başlık :245 1 -_aVergi uyuşmazlıklarında çözüm yollan ve Eskişehir uygulaması / _cAyten Topu!Basıldığı şehir, yer, yıl :260 O-_aEskişehlr : _bAnadolu Üniversitesi, _c!989.Fiziksel yapı kaydı :300 -_aVn, 185, XVI s.Tezin verildiği anabilim dalt :500 —_aMaliye Anahilim dalı.PF : !-Açıkla 3-İptal 5-Anahtar 6-özet 10-kşle 11-SatırŞekil 2 : Tez kataloglama panellerinden biriVeri Tabanına Dayalı Türkçe Kütüphane Otomasyonu Yazılımı: KYBELE I3KYBELE Bilişim Sistemi - Kataloglam Servisi İşlemleriMakale sıra numarası : 035 —_a 0000030297Makale yazan :100 10_aÖzmen, Ahmet.Makale başlığı, altbaşlık, şfaralel başlık :245 l-_aZaman serilerinde tutarlı kestirimler için i^t^tisüUksel yöntem uyarlaması ■ _bapplication of a statistical method for retiaUe forecasting ta time series / _cahmet Özrnen.Yayınlandığı süreli yayın :500 --_a Süreli yayın Kod no : 4(A.Ü.Fcn-Bdablyat Fakültesi DergisiCilt no : 1 Sayı : 1 Sayfa : [69J-80Diğer notlar :500 —_a Yayın yılı : 1988 Ayı : 11500 —_a Kay.sayısı : 7 Makale dili : 1PF : 1-Açıkla 3-İptal 5-Anahtar 6-özet 10-İşle 11-SatırŞekil 3 : Makale kataloglama panellerinden biriKYBELE Bti^m Sistemi - Kataloşgtama Serveti gemleriKataloglayan kaynak kodu : d Standart numaraEski/Yeni : E (E : Eski, Y Yeni)Kayıt türü : aDeğişmez uzunluklu alanlar 008 :Bilgi giriş tarihi 911104Yayım ülke kodu tu-Entellektüel düzey kodu -İçerik türü kodu —Konferans belirteci : 1Dizin belirteci : 0Roman belirteci : 0Dil kodu : turBibliyografik düzey : mYayım tarihi : s 1988 —Fizik^ıozellik açıklayıcı kod : a— Çogaltım türü kodu : -Kamu yayım belirteci : 0Anı kitabı belirteci : 0Ana giriş başlıkta belirteci : 0 Biyografi kodu : -Veri değişiklik belirteci : -Sınıflama numarası :090 0-_aDR741 .Ş36 _bT37 1987Ana giriş :111 20_aTarihi ve Kültürel Boyuttan İçerisinde Şanhurfa ve Gûney-Doğu Anadota ftojesi (GAp) Sempozyumu / (_dl987 : _cŞanlıurfa).PF: 1-Açıklama 3-İptal 5-Başlık 6-Dizi 7-Konu 8-Ortak 9-Demirbaş 10-İşleI4 Adnan Yılmaz, Hüryaşa AslanKYBELE BÜişim Sistemi - Kataloguma ^rv^ İ^emteriSınıflama no : 0-_aDR741 .Ş36 _bT37 1987Birömek başlık,başlık,altbaşlık,paralel b^llk :245 l-_aTarihi ve Kültürel Boyutları İçerisinde Şanlıurfa ve Güney-Doğu Anadolu Projesi (GAP) Sempozyumu / _chazıriayan Abdülkadir Karahan.Basım bilgileri :250Baskı bilgileri :260 0-_aİstanbul, _cl988 (İstanbul : N. Uycan).Fiziksel yapı:300 —_aXVI, 227 s., < 15> s. levha : _bresim.PF: 1-Açıklama 3-İptal 4-ISBN â-DLd 7-Konu 8-Ortak 'J-Demkbaş lO-İşte U-Satır ekte/sdBBŞekil 4 : Kitap kataloglama panellerine iki örnekKatalog : KitaplarNo Adet Arama komutu / Bulunan bilgiKYBELE Bilişim Sistemi - Sorgulama İşlemleriDizin : Konu BaşlığıKYBELE Kütüphane Bilişim Sistemine dahil : 7135Kataloglu kitap künye sayısıKataloglu süreli yayın sayısı : 269Kataloglu mahle sayısı : 1168Kataloglu tez sayısı : 380Açıklamaları görmek İçin PF1 tuşuna basınız.Arama ya da görüntüleme komutunu giriniz s kongreler—tarihPFl - Açıklama PF3 - Bitti PF7 - Geri PF8 - İleriGrup sayısı : 0Şekil 5.a : Sorgulama programına arama komutu veriliyorVeri Tahamna Dayalı Türkçe Kütüphane Otomasyonu Yazılımı: KYBELE 15KYBELE Bilişim Sistemi - Sorgulama İşlemleriKatalog : Kitaplar Dizin : Konu balığıNo Adet Arama komutu / Bulunan bilgi1 1 imalat saturyi~Avnıpa—Tarih—Kongreler.2 1 Şanlıurfa (Türidye)—Tarih—Kongıeler.3 1 Aile-Türidye—Tarih-Kongreler.4 1 Kamu ycnetimi—Tarih—Kongreler.5 10 Tü^^ye—Tarih—Kongreler.6 1 Türkiye-Tarih—Kurtuluş Savaşı, 1919-1923—Kongreler.7 1 TürM^ye—Tarih—Siyaset ve yönetim, 1919-1923—Kongreler.8 l Türikye--Tarih—1839-1878-K<nnpe!ler-9 1 Van (Türidye)-Tarih-Kongreler.Arama ya da görüntüleme komutunu giriniz «2Gnıp sayısı: 9PF1 - Açıklama PF3 - Bitti PF7 - Geri PF8 - İleriŞekil 5.b : Seçilen gruptald eserler isteniyorKYBELE Bilişim Sistemi - Sorgulama işlemleriKatalog : Kitaplar Dizin : Konu başlığıNo Kitap / Süreli yayın / Makale / Tez Bilgisi 1 DR741 .Ş36T37 1987TariW ve Kültürel Boyutları İçeristatk Şanhurfa ve Güney-Doğu Anathdu ftojesi (GAP) Sempozyumu (1987 : Şanlıurfa). 'Tarihi ve Küftüm! Boyudan ^risrnde Şanlıurfa ve Güney-Doğu Anatalu Pojesi (GAP) SempozyumuXVI. 227 s.. [15] s. levha : resim.Ayrıntılı bilgilerini görmek istediğiniz kaynağın sıra numarası : 1PF2 - Yazdtf PF3 - İnçsek ekim PF5 - Gö^f PF7 - Gert PF8 - İleriŞekil 5.c : Seçilen eserin ayrıntılı gösterimi isteniyor16 Adnan Yılmaz, Hüryaşa Aslan. KYBELE BiUşim Sitemi - Sormama gemleriKatalog : Kitaplar Dizin : Konu başlığı-----------------------------------------------------------------7554----------------------------------------------------------------  DR741.Ş36 Tarihi ve Kültürel Boyutları İçerisinde Şanlıurfa ve Güney-Doğu Anadolu Projesi (GAP) T37 Sempozyumu (1987 : Şanlıurfa).1987 ' Tarihi ve Kültürel Boyutları İçerisinde Şanlıurfa ve Güney-Doğu Anadolu Projesi (GAP) Sempozyumu / hazıriayan Abdülkadir Karihan. — ktanbul, 1<988 (Istanbul : N< Uycan). XVI, 227 s., [15] s. levha : resim.16-19 Kasım 1987'de Şanlıurfa'da düzenlenen sempozyuma sunulan bildiriler. Sırtta adı: Şanlıurfa ve GAP Sempozyumu.Kaynakçalan var.1. Şanlıurfa (Türidye)—Tarih—Kongreler. 2. Güneydoğu Anadolu Projesi (Türkiye)— Kongreler. L Karahan, Abdülkadü'. II. K.a.PF3 - önceki ekran PF7 - Geri PF8 - İleriŞekil 5.d : Katalog fişi görünümünde eser bilgileriKataloglanan eserlerin sorgulanması amacı ile bir sorgu dili geliştirilmiş ve bir ön sorgu­lama modülü hazırlanmıştır. Sorgu dili ilk aşamada aşağıdaki komutları içermektedir:i) KODLA komutu: Girişi yapılan bibliyografik künyelerde ve erişim uçlarında Türkçe özel karakterler bulunmaktadır. Bu karakterler için kullanılan ASCII ya da EBCDIC kodlar her firmada başkadır. Bu komutla Türkçe özel karakterlere karşılık gelen ASCII ya da EBCDIC karakterler tanımlanmakta ve sonuçların sorgulamayı yapan sistemde de rahatlıkla okunabilmesi sağlanmaktadır.ii) KATALOG komutu: Sorgulanacak katalogu seçmekte kullanılır. Dk aşamada Kitap, Makale ve Tez kataloglan kullanılabilmektedir. .iii) SEC komutu: Asıl bibliyografik künyelere erişmeden, belli bir konu, yazar adı, v.b.'nde kaç adet kataloglanmış eser olduğunu listelemekte kullanılır.iv) GÖSTER komutu: SEC komutu ile daha önceden numarası tesbit edilen bir konu başlığı, yazar adı, v.b. altında kataloglanmış eserlere hızlı biçimde ulaşmakta kulla­nılır.v) SORGU komutu: - (eşit) a ■ (Eşit değil) ! (ya da) & (ve) gibi işaretler ve dizin tanıtıcı kodlar kullanarak daha karmaşık sorgulamalar yapmakta kullanılır.vi) LIMIT komutu: Listelerde yer alacak bibliyografik künye adedini sınırlamak için kullanılır.vii) LİSTE komutu: Listelerde yer alacak bibliyografik künye bilgilerinin ayrıntı düzeyini belirtmekte kullanılır.viii) YENİLER komutu: Son 1 ay içinde kataloglaması yapılan eserleri listelemekte kulla­nılır.ix) AÇIKLAMA komutu: ' Yazılımın kullanımına ilişkin açıklamaları verir.x) KOLEKSİYON komutu:Halihazırda sistemde bulunan eserlere ait istatistik bilgileri verir.Halen kullanılmakta olan sorgulama modülü ile kataloglarda bulunan bilgilere, yazar adı Veri Tabanına Dayalı Türkçe Kütüphane Otomasyonu Yazılımı: KYBELE 17(‘Author’), başlık ('Title'), dizi kaydı (‘Series statement'), ISBN/ISSN ('International Standart Book/Serial Number'), sınıflama numarası, konu başlığı, tez danışmanı adı gibi erişim uçlarım tek tek ya da karma düzende kullanarak erişmek mümkündür.Türkiye Üniversiteler ve Araştırma Kurumlan Ağı'na bağlı olan üniversiteler, KYBELE AT TRANAVM2 adresine, yukarıda açıklanan komutlardan oluşan bir sorgu kütüğünü MAİL, SENDFILE ya da PUNCH komutları ile göndererek sorgulama yapabilmektedirler.Mevcut çalışmalara getirilen eleştiriler ışığında başlatılan ikinci aşama çalışmaları aşağıdaki adımlardan oluşacaktır:i) Kataloglamada kullanılan yazar adı, konu başlığı ve dizi kaydı bilgilerinin standar­dizasyonunu ve denetimini sağlamak amacı ile Kaynak Dizin Kütüğü (‘Authority File') yaratılacaktır.ii) Daha önceden girişi yapılmış olan tüm bibliyografik bilgilerin, bu kütükle ilişkisi kurulacak ve denetimi yapılacaktır.iii) Mevcut katalog kütüğü, süreli yayınlar, görsel-işitsel (‘Audio-Visual’) eserler, arşiv ve el yazması eserleri, bilgisayar kütükleri, teknik raporlar gibi eserleri de içine ala­cak şekilde geliştirilecektir.iv) Kataloglama dışında kalan diğer kütüphane birimlerine yönelik olarak sağlama (‘Acquisition’), dolaşım (‘Circulation’), danışma ve güncel bilgi duyurusu (Current Awareness’), süreli yayınlar, yönetim ve bakım modülleri hazırlanacaktırvi) Bilgi değişimine olanak verecek katalog yükleme ve yedekleme modülleri hazırla­nacaktır.vü) Sistemin tamamına ilişkin el kitapları ve gerekli diğer doküman hazırlanacaktırHazırlayanlar-Adnan Yılmaz, A.Ü. Küt. Dok. Dai. Bşk. Hüryaşa Aslan A.Ü. BAUM

Veri Tabanına Dayalı Türkçe Kütüphane Otomasyonu Yazılımı: KYBELE

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Türk Kütüphaneciliği / Turkish Librarianship (Turkish Librarians’ Association)

Directory of Open Access Journals

Directory of Open Access Journals