Obacz, Piotr

Łaski, Piotr

Studia Iuridica Lublinensia

Polish

University of Maria Curie-Skłodowska (UMCS): Scientific e-Journals / Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej: e-czasopisma naukowe

Studia Iuridica Lublinensia vol. XXVII, 2, 2018DOI: 10.17951/sil.2018.27.2.187RecenzjePiotr ŁaskiUniwersytet SzczecińskiGrupa Polska ILApiotr.laski@wpiaus.plPiotr ObaczUniwersytet Jagielloński w KrakowiePolskie Towarzystwo Nauk Politycznych (Oddział w Krakowie)piotr.obacz@uj.edu.plBrygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), Ius cogens – soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, Kraków 2017, ss. 479Wieloautorską monografię pod redakcją dr hab. Brygidy Kuźniak i dr Mileny Ingelevič-Citak z Zakładu Prawa Międzynarodowego Publicznego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego można uznać za istotne wydarzenie. Naukowe walory omawianego wydawnictwa korespondują z rangą tej publikacji. Opracowanie dedykowane jest prof. nadzw. dr. hab. iur. h.c. Kazimierzowi Lanko-szowi, stanowiąc uhonorowanie imponującego dorobku naukowego, organizacyj-nego i dydaktycznego tego znakomitego krakowskiego prawnika internacjonali-sty. Profesor Kazimierz Lankosz jest cenionym ekspertem, wytrwałym badaczem zagadnień międzynarodowoprawnych, inspirującym nauczycielem i kimś, o kim bez wahania można powiedzieć: magnetic personality. Autor wielu różnorodnych publikacji naukowych i ekspertyz; promotor kilkudziesięciu doktorów nauk praw-nych, uhonorowany nagrodą Pro Arte Docendi Uniwersytetu Jagiellońskiego; naukowiec związany z Uniwersytetem Jagiellońskim i Uniwersytetem Ekonomicz-nym w Krakowie, profesor wizytujący na uniwersytetach w Niemczech, Holandii, Grecji, Stanach Zjednoczonych i Chinach; członek zwyczajny Institut de Droit International w Genewie, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych i Rotary Club w Krakowie; nagrodzony tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Johannesa Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 04/08/2020 20:25:44UMCS188 Piotr Łaski, Piotr ObaczGutenberga w Moguncji oraz polskimi i niemieckimi odznaczeniami państwowymi. Jako chwalebne należy zatem ocenić to, iż omawiana publikacja, będąca jednocze-śnie księgą jubileuszową, prezentuje wysoki poziom merytoryczny.Twórcy monografii podjęli się omówienia tematu aktualnego i mającego zasadnicze znaczenie zarówno dla prawa międzynarodowego publicznego jako specjalności naukowej, jak i dla samego prawa międzynarodowego publicznego. Warto zwrócić uwagę, iż dokonano tego w sposób inspirujący dla czytelnika, a to dzięki przemyślanemu rozkładowi treści i dynamicznemu ujęciu przedmiotowej problematyki, a także poprzez dotrzymanie należytej staranności warsztatowej oraz zgodności z kryteriami naukowości nauk społecznych i naczelnych zasad nauk prawnych. Co ważne, praca stanowi istotny krok w kierunku teoretycznej systematyzacji przedmiotowych zagadnień, co z kolei otwiera nowe pola badaw-cze i dostarcza użytecznych instrumentów dla kolejnych badań z zakresu prawa międzynarodowego publicznego.Tytuł monografii wyraża zamysł przedstawienia specyfiki, dynamiki i kierun-ków rozwoju współczesnego prawa narodów. Międzynarodowoprawne normy bezwzględnie obowiązujące i normy „miękkiego prawa” nadają współczesnemu ius gentium swoisty charakter – par excellence określają formalne punkty granicz-ne tego uniwersum, jakim jest współczesne prawo międzynarodowe publiczne, i jednocześnie angażują badaczy na całym świecie w gorące dyskusje. W książce określono i omówiono rozległe spektrum zagadnień związanych z tytułowym pro-blematem. Jego doniosłość określają, analizowane przez autorów, dwa fakty empi-ryczne, dwa fenomeny międzynarodowoprawne: funkcjonowanie systemu prawa międzynarodowego publicznego i przynależnych do niego norm ius cogens z jednej strony, z drugiej zaś wpływ norm soft law na działania aktorów międzynarodowych i system prawa międzynarodowego publicznego. Tematycznym zwornikiem tych analiz są wzajemne relacje norm obu rodzajów oraz to, jak relacje te oddziałują na kształt prawa międzynarodowego publicznego. Natura współczesnego świata, charakter dzisiejszej polityki i relacji międzynarodowych oraz wynikające z nich wyzwania dla prawa międzynarodowego publicznego pozwalają orzec, iż normy peremptoryjne i normy „miękkiego prawa” współistnieją obecnie na zasadzie swoistej komplementarności. To, co zachodzi na ich styku oraz to, jak oddziałują one na system prawa międzynarodowego publicznego, to zagadnienia fascynujące i zasługujące na pogłębione badania.Strukturę opracowania podzielono na część ogólną („Rozważania ogólne”) i szczegółową („Refleksje szczegółowe”). Pierwsza zawiera wprowadzenie w pro-blematykę książki i ma charakter wykładu teoretycznych podstaw badań nad „dwo-ma biegunami prawa międzynarodowego publicznego”. Druga natomiast zawiera egzemplifikację norm bezwzględnie obowiązujących w prawie międzynarodowym publicznym oraz przykłady norm „miękkiego prawa”, a także ukazuje wzajem-ne oddziaływania ius cogens i soft law na przykładzie praktyki różnorodnych Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 04/08/2020 20:25:44UMCS189Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), …podmiotów społeczności międzynarodowej sensu largo. Uzupełniająco dodano również niewielki dział Silva rerum. Dzięki takiemu podziałowi struktury i odpo-wiadającemu mu rozłożeniu treści narracja opisowo-teoretyczna równoważy się z analityczno-empiryczną, rozważaniom teoretycznym towarzyszą egzemplifikacje i studia przypadków. Wymiar teoretyczny i praktyczny współgrają ze sobą, co czyni to opracowanie atrakcyjnym naukowo i wartościowym poznawczo. Należy przy tym zgodzić się z redaktorami monografii, iż „przedstawiona tematyka należy do najciekawszych we współczesnym prawie międzynarodowym publicznym”, zaś „obszar nie w pełni opisanych i wyjaśnionych zagadnień jest tutaj relatywnie duży” (s. 7) – trzeba zatem w tym miejscu prześledzić podjęte przez autorów kwestie i zasygnalizowane problemy badawcze.W pierwszej części książki autorzy dokonują wprowadzenia w podjętą w niej problematykę. Rozpoczynając od zagadnień metodologicznych dotyczących ba-dań międzynarodowoprawnych, ukazują następnie charakter związku ius cogens i soft law, by w dalszej kolejności opisać funkcje i znaczenie norm obu rodzajów w prawie międzynarodowym publicznym oraz określić ich wpływ na nie. J. Menkes (s. 27–47) przekonuje, iż ius cogens i „miękkie prawo” wywierają istotny wpływ na stosunki społeczne i prawne oraz relacje międzynarodowe, a także „kształ-tują” rzeczywistość międzynarodową. W ocenie autora jako szczególnie ważne jawią się zwłaszcza podobieństwa między ius cogens i soft law „w zakresie ich zewnętrznej legitymizacji aksjologicznej” (s. 46–47). Obserwacje te zachęcają do pogłębionych badań empirycznych, ale i zwracają uwagę na metodologicz-ne wyzwania stojące przed badaczami prawa międzynarodowego publicznego. Z kolei M. Stępień (s. 49–55), wskazując na epistemologiczny charakter związku ius cogens i soft law, opisuje, jak może przebiegać poznanie tych dwóch ściśle powiązanych ze sobą „biegunów” prawa międzynarodowego. Autor ujmuje bo-wiem soft law jako akty komunikacji aktorów międzynarodowych, dzięki którym można zrozumieć ius cogens (s. 53), i konkluduje, że ius cogens i soft law „razem tworzą bardziej funkcjonalny układ niż każdy z nich z osobna” (s. 55). S.M. Gro-chalski (s. 59–69) omawia genezę, istotę i cechy norm peremptoryjnych. Autor wyraża przekonanie, iż znaczenie tych norm wyznacza przede wszystkim to, że chronią „wartości szczególne dla całej społeczności międzynarodowej” (s. 69). M. Matusiak-Frącczak (s. 71–78) poszukuje odpowiedzi na pytanie o to, czy ius cogens jest potrzebne prawu międzynarodowemu, uwzględniając przy tym jego współczesne uwarunkowania. Autorka pokazuje w artykule nierzadko problema-tyczny status norm peremptoryjnych i niektóre praktyczne problemy wynikające z tego faktu. Kolejny autor, J. Barcik (s. 81–89), śledzi mechanizmy „twardnienia” prawa międzynarodowego (zob. zwłaszcza s. 86–88), ukazując wyzwania, jakie coraz częściej towarzyszą temu procesowi (s. 88–89), i jednocześnie podkreślając, iż „miękkie prawo” już dziś zaczyna mieć kluczowe znaczenie dla kształtu prawa międzynarodowego publicznego.Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 04/08/2020 20:25:44UMCS190 Piotr Łaski, Piotr ObaczNa drugą część książki składają się wydzielone ze względu na przedmiot: arty-kuły poświęcone ius cogens (8), artykuły na temat soft law (10), teksty omawiające sposoby współistnienia norm peremptoryjnych i „miękkiego prawa” (9) oraz prze-jawy „twardnienia” prawa (3), jak również dwa artykuły wpisujące się w formułę silva rerum. Zainteresowania autorów są rozległe, analizie poddano liczne, różno-rodne i aktualne przypadki, przy czym łącznie wszystkie omówienia komponują się w całościowe ujęcie problematyki relacji ius cogens i soft law. Ze względu na dużą liczbę artykułów, niech wolno będzie odnieść się jedynie do kilku, licząc przy tym na zrozumienie pozostałych autorów, jak i czytelników. N. Cwikinskaja (s. 103–110) rozważa problem, czy prawo narodów do samostanowienia należy postrzegać bezwzględnie jako normę ius cogens – autorka skłonna jest twierdzić, iż zasadne jest klasyfikowanie tego prawa jako zobowiązania erga omnes, nieko-niecznie wynikającego z nom peremptoryjnych (s. 110). B. Krzan (s. 131–138) porusza problem sądownictwa międzynarodowego z perspektywy wyzwań stoją-cych przed państwami Afryki, uwzględniając „peremptoryjny charakter zbrodni międzynarodowych” (s. 131). Autor opowiada się za „postulatem wspierania przez społeczność międzynarodową państw regionalizacji międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości, gdyż nie można jej traktować jako negacji uniwersalnego między-narodowego prawa karnego” (s. 137). D. Kabat-Rudnicka analizuje funkcjonowanie norm „miękkiego prawa” w ramach polityk Unii Europejskiej (s. 175–182) i zwraca wyraźną uwagę na to, iż „wszędzie tam, gdzie pojawia się konieczność wspólne-go uregulowania, lecz brakuje podstawy prawnej, możliwym rozwiązaniem jest sięganie po instrumenty prawa miękkiego, które nie mają charakteru wiążącego, lecz które mogą mieć skutki praktyczne” (s. 182). B. Kuźniak i P. Turek podejmują próbę definicyjnego dookreślenia soft law i odgraniczenia go od quasi-soft law, posługując się przy tym przykładem działalności Rady Konsultacyjnej Prokurato-rów Europejskich (s. 229–238). Autorzy formułują zręby teorii soft law, wyszcze-gólniając i omawiając na przykładach różne przejawy lub kategorie „miękkiego prawa”, m.in. pre-soft law, post-soft law, para-soft law. Mierząc się z problematyką hierarchii aktów prawa międzynarodowego publicznego, w odniesieniu do soft law dwoje badaczy przekonuje, iż „w odniesieniu do przynajmniej niektórych funk-cjonujących w obrocie międzynarodowym aktów prawnie niewiążących możliwe jest dokonanie ich hierarchizacji” (s. 238). A. Przyborowska-Klimczak odnosi się do kwestii o zasadniczym znaczeniu, jaką jest „rola aktów konferencji międzyna-rodowych w procesie tworzenia prawa międzynarodowego” (s. 257–265). Autorka zwraca uwagę na to, że akty te służą nie tylko prezentowaniu stanowisk państw, lecz przede wszystkim „ustanawiają podstawy współpracy państw i określają jej ramy” (s. 264). Odnotowuje również wzrost roli konferencji międzynarodowych i znaczenia ich aktów w kontekście tworzenia, a jednocześnie „zmiękczania” prawa międzynarodowego publicznego, m.in. z powodu „dążenia uczestników stosunków międzynarodowych do uproszczenia niektórych procedur decyzyjnych, odfor-Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 04/08/2020 20:25:44UMCS191Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), …malizowania procesów regulowania współpracy międzynarodowej i uzyskania akceptacji proponowanych rozwiązań przez jak największą liczbę uczestników tych stosunków” (s. 264). E. Karska omawia i ocenia siłę oddziaływania norm „twardego” i „miękkiego” prawa na regulację kontrowersyjnego zjawiska, jakim jest prywatyzacja wojny (s. 327–340). Analizując szeroki kontekst tego zjawiska, zwraca uwagę, iż nastraja ono „wyjątkowo pesymistycznie do kwestii przyszłości regulacji prawnomiędzynarodowych dotyczących prywatyzacji wojny” (s. 340). Badaczka podkreśla przy tym, iż choć mechanizmy soft law nie rozwiązują wielu problemów związanych z prywatyzacją wojny, to obecnie trudno szukać efek-tywnych rozwiązań w przestrzeni norm ius cogens. Część merytoryczną książki zamykają artykuły M. Marcinko (z zakresu prawa humanitarnego, s. 427–435) oraz L. Łukaszuka (artykuł porównawczy na temat prawa morza i prawa kosmicznego, s. 413–425) – znakomitego prawnika, nauczyciela, byłego sędziego Trybunału Konstytucyjnego, zmarłego w październiku 2017 r.Na kartach kolejnych artykułów autorzy zrekonstruowali siatkę kategorialną i pojęciową. Omówili także metodologiczny aspekt badań nad relacjami ius cogens i soft law. Nawiasem mówiąc, to ostatnie można uznać za ważny impuls do jeszcze mocniejszego akcentowania kwestii metodologicznych w prawniczych tekstach naukowych z zakresu prawa międzynarodowego publicznego oraz rozwijania ich w refleksji prawników internacjonalistów. Zagadnienia metodologiczne są nie tylko ciekawe, ale po prostu bardzo ważne. Sprawą o zasadniczym znaczeniu jest bowiem wykazanie, jak się dochodzi do wiedzy: jakie są kryteria identyfikacji interesujących badacza przypadków, jakie są kryteria analizy, interpretacji i oceny określonych zjawisk, czy i przez jaką koncepcję teoretyczną są „filtrowane” spostrzeżenia ba-dacza i jego ustalenia, jakie są podstawy uprawniające do pewnych predykcji itd. Co się jednak tyczy przedmiotu książki, autorzy podjęli się trudnego zadania, polegającego na przekroczeniu niejednoznaczności soft law i pewnej wiary w sa-modzielną efektywność ius cogens, aby określić kierunki wzajemnych oddziaływań norm obu rodzajów i ich wpływu na współczesny kształt prawa międzynarodowego publicznego. Mnogość i różnorodność przejawów relacji „miękkiego prawa” i norm peremptoryjnych nakazuje badaczom podejść do przedmiotu analizy ze starannie dobranymi metodami badawczymi i jednocześnie z pewną otwartością niezbędną do identyfikacji i analizy mało rozpoznanych zjawisk.Warto odnotować, iż autorzy: poruszają takie kwestie, jak np. problem zobo-wiązań państw czy status różnorodnych norm międzynarodowoprawnych; anali-zują działania MTK, UE, EUG i innych organizacji międzynarodowych; badają różnorodne instrumenty i przejawy aktywności międzynarodowej – a to wszystko w kontekście współistnienia ius cogens i soft law na gruncie prawa międzynaro-dowego publicznego. Wykorzystana przez badaczy literatura jest obszerna i re-prezentatywna (na końcu publikacji wyszczególniono blisko 800 najważniejszych pozycji wykorzystanych przez autorów).Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 04/08/2020 20:25:44UMCS192 Piotr Łaski, Piotr ObaczNa potrzeby przygotowania monografii zgromadzono badaczy o często bardzo rozbieżnych poglądach naukowych. Mimo to finalny efekt prac cechuje spójność oraz komplementarność zaprezentowanych ujęć tytułowej problematyki. Opraco-wanie jest solidne pod względem teoretycznym, a wybrane przez badaczy przypad-ki zostały dobrze przeanalizowane. Autorzy ustrzegli się filozoficznej spekulacji oraz rekonstrukcji dawno już odtworzonych idei polityczno-prawnych. Publikacja stanowi reprezentatywne omówienie przedmiotowych zagadnień i jest zarazem profesjonalnym wykładem współczesnej polskiej myśli naukowej i badań z zakresu prawa międzynarodowego publicznego, będąc przy tym godną formą uhonorowania Profesora Kazimierza Lankosza (należy dodać, iż księga jubileuszowa jest opatrzo-na Tabula Gratulatoria, podpisaną przez 182 badaczy). Jest to opracowanie, które będzie użyteczne zarówno dla badaczy skupionych na rozważaniach teoretycznych, jak i tych zorientowanych empirycznie.Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 04/08/2020 20:25:44UMCSPowered by TCPDF (www.tcpdf.org)

Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), Ius cogens – soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, Kraków 2017, ss. 479

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w

Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), Ius cogens – soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, Kraków 2017, pp. 479

Jagiellonian Univeristy Repository

Studia Iuridica Lublinensia vol. XXVII, 2, 2018DOI: 10.17951/sil.2018.27.2.187RecenzjePiotr ŁaskiUniwersytet SzczecińskiGrupa Polska ILApiotr.laski@wpiaus.plPiotr ObaczUniwersytet Jagielloński w KrakowiePolskie Towarzystwo Nauk Politycznych (Oddział w Krakowie)piotr.obacz@uj.edu.plBrygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), Ius cogens – soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, Kraków 2017, ss. 479Wieloautorską monografię pod redakcją dr hab. Brygidy Kuźniak i dr Mileny Ingelevič-Citak z Zakładu Prawa Międzynarodowego Publicznego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego można uznać za istotne wydarzenie. Naukowe walory omawianego wydawnictwa korespondują z rangą tej publikacji. Opracowanie dedykowane jest prof. nadzw. dr. hab. iur. h.c. Kazimierzowi Lanko-szowi, stanowiąc uhonorowanie imponującego dorobku naukowego, organizacyj-nego i dydaktycznego tego znakomitego krakowskiego prawnika internacjonali-sty. Profesor Kazimierz Lankosz jest cenionym ekspertem, wytrwałym badaczem zagadnień międzynarodowoprawnych, inspirującym nauczycielem i kimś, o kim bez wahania można powiedzieć: magnetic personality. Autor wielu różnorodnych publikacji naukowych i ekspertyz; promotor kilkudziesięciu doktorów nauk praw-nych, uhonorowany nagrodą Pro Arte Docendi Uniwersytetu Jagiellońskiego; naukowiec związany z Uniwersytetem Jagiellońskim i Uniwersytetem Ekonomicz-nym w Krakowie, profesor wizytujący na uniwersytetach w Niemczech, Holandii, Grecji, Stanach Zjednoczonych i Chinach; członek zwyczajny Institut de Droit International w Genewie, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych i Rotary Club w Krakowie; nagrodzony tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Johannesa Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 14/11/2019 13:49:52UMCS188 Piotr Łaski, Piotr ObaczGutenberga w Moguncji oraz polskimi i niemieckimi odznaczeniami państwowymi. Jako chwalebne należy zatem ocenić to, iż omawiana publikacja, będąca jednocze-śnie księgą jubileuszową, prezentuje wysoki poziom merytoryczny.Twórcy monografii podjęli się omówienia tematu aktualnego i mającego zasadnicze znaczenie zarówno dla prawa międzynarodowego publicznego jako specjalności naukowej, jak i dla samego prawa międzynarodowego publicznego. Warto zwrócić uwagę, iż dokonano tego w sposób inspirujący dla czytelnika, a to dzięki przemyślanemu rozkładowi treści i dynamicznemu ujęciu przedmiotowej problematyki, a także poprzez dotrzymanie należytej staranności warsztatowej oraz zgodności z kryteriami naukowości nauk społecznych i naczelnych zasad nauk prawnych. Co ważne, praca stanowi istotny krok w kierunku teoretycznej systematyzacji przedmiotowych zagadnień, co z kolei otwiera nowe pola badaw-cze i dostarcza użytecznych instrumentów dla kolejnych badań z zakresu prawa międzynarodowego publicznego.Tytuł monografii wyraża zamysł przedstawienia specyfiki, dynamiki i kierun-ków rozwoju współczesnego prawa narodów. Międzynarodowoprawne normy bezwzględnie obowiązujące i normy „miękkiego prawa” nadają współczesnemu ius gentium swoisty charakter – par excellence określają formalne punkty granicz-ne tego uniwersum, jakim jest współczesne prawo międzynarodowe publiczne, i jednocześnie angażują badaczy na całym świecie w gorące dyskusje. W książce określono i omówiono rozległe spektrum zagadnień związanych z tytułowym pro-blematem. Jego doniosłość określają, analizowane przez autorów, dwa fakty empi-ryczne, dwa fenomeny międzynarodowoprawne: funkcjonowanie systemu prawa międzynarodowego publicznego i przynależnych do niego norm ius cogens z jednej strony, z drugiej zaś wpływ norm soft law na działania aktorów międzynarodowych i system prawa międzynarodowego publicznego. Tematycznym zwornikiem tych analiz są wzajemne relacje norm obu rodzajów oraz to, jak relacje te oddziałują na kształt prawa międzynarodowego publicznego. Natura współczesnego świata, charakter dzisiejszej polityki i relacji międzynarodowych oraz wynikające z nich wyzwania dla prawa międzynarodowego publicznego pozwalają orzec, iż normy peremptoryjne i normy „miękkiego prawa” współistnieją obecnie na zasadzie swoistej komplementarności. To, co zachodzi na ich styku oraz to, jak oddziałują one na system prawa międzynarodowego publicznego, to zagadnienia fascynujące i zasługujące na pogłębione badania.Strukturę opracowania podzielono na część ogólną („Rozważania ogólne”) i szczegółową („Refleksje szczegółowe”). Pierwsza zawiera wprowadzenie w pro-blematykę książki i ma charakter wykładu teoretycznych podstaw badań nad „dwo-ma biegunami prawa międzynarodowego publicznego”. Druga natomiast zawiera egzemplifikację norm bezwzględnie obowiązujących w prawie międzynarodowym publicznym oraz przykłady norm „miękkiego prawa”, a także ukazuje wzajem-ne oddziaływania ius cogens i soft law na przykładzie praktyki różnorodnych Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 14/11/2019 13:49:52UMCS189Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), …podmiotów społeczności międzynarodowej sensu largo. Uzupełniająco dodano również niewielki dział Silva rerum. Dzięki takiemu podziałowi struktury i odpo-wiadającemu mu rozłożeniu treści narracja opisowo-teoretyczna równoważy się z analityczno-empiryczną, rozważaniom teoretycznym towarzyszą egzemplifikacje i studia przypadków. Wymiar teoretyczny i praktyczny współgrają ze sobą, co czyni to opracowanie atrakcyjnym naukowo i wartościowym poznawczo. Należy przy tym zgodzić się z redaktorami monografii, iż „przedstawiona tematyka należy do najciekawszych we współczesnym prawie międzynarodowym publicznym”, zaś „obszar nie w pełni opisanych i wyjaśnionych zagadnień jest tutaj relatywnie duży” (s. 7) – trzeba zatem w tym miejscu prześledzić podjęte przez autorów kwestie i zasygnalizowane problemy badawcze.W pierwszej części książki autorzy dokonują wprowadzenia w podjętą w niej problematykę. Rozpoczynając od zagadnień metodologicznych dotyczących ba-dań międzynarodowoprawnych, ukazują następnie charakter związku ius cogens i soft law, by w dalszej kolejności opisać funkcje i znaczenie norm obu rodzajów w prawie międzynarodowym publicznym oraz określić ich wpływ na nie. J. Menkes (s. 27–47) przekonuje, iż ius cogens i „miękkie prawo” wywierają istotny wpływ na stosunki społeczne i prawne oraz relacje międzynarodowe, a także „kształ-tują” rzeczywistość międzynarodową. W ocenie autora jako szczególnie ważne jawią się zwłaszcza podobieństwa między ius cogens i soft law „w zakresie ich zewnętrznej legitymizacji aksjologicznej” (s. 46–47). Obserwacje te zachęcają do pogłębionych badań empirycznych, ale i zwracają uwagę na metodologicz-ne wyzwania stojące przed badaczami prawa międzynarodowego publicznego. Z kolei M. Stępień (s. 49–55), wskazując na epistemologiczny charakter związku ius cogens i soft law, opisuje, jak może przebiegać poznanie tych dwóch ściśle powiązanych ze sobą „biegunów” prawa międzynarodowego. Autor ujmuje bo-wiem soft law jako akty komunikacji aktorów międzynarodowych, dzięki którym można zrozumieć ius cogens (s. 53), i konkluduje, że ius cogens i soft law „razem tworzą bardziej funkcjonalny układ niż każdy z nich z osobna” (s. 55). S.M. Gro-chalski (s. 59–69) omawia genezę, istotę i cechy norm peremptoryjnych. Autor wyraża przekonanie, iż znaczenie tych norm wyznacza przede wszystkim to, że chronią „wartości szczególne dla całej społeczności międzynarodowej” (s. 69). M. Matusiak-Frącczak (s. 71–78) poszukuje odpowiedzi na pytanie o to, czy ius cogens jest potrzebne prawu międzynarodowemu, uwzględniając przy tym jego współczesne uwarunkowania. Autorka pokazuje w artykule nierzadko problema-tyczny status norm peremptoryjnych i niektóre praktyczne problemy wynikające z tego faktu. Kolejny autor, J. Barcik (s. 81–89), śledzi mechanizmy „twardnienia” prawa międzynarodowego (zob. zwłaszcza s. 86–88), ukazując wyzwania, jakie coraz częściej towarzyszą temu procesowi (s. 88–89), i jednocześnie podkreślając, iż „miękkie prawo” już dziś zaczyna mieć kluczowe znaczenie dla kształtu prawa międzynarodowego publicznego.Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 14/11/2019 13:49:52UMCS190 Piotr Łaski, Piotr ObaczNa drugą część książki składają się wydzielone ze względu na przedmiot: arty-kuły poświęcone ius cogens (8), artykuły na temat soft law (10), teksty omawiające sposoby współistnienia norm peremptoryjnych i „miękkiego prawa” (9) oraz prze-jawy „twardnienia” prawa (3), jak również dwa artykuły wpisujące się w formułę silva rerum. Zainteresowania autorów są rozległe, analizie poddano liczne, różno-rodne i aktualne przypadki, przy czym łącznie wszystkie omówienia komponują się w całościowe ujęcie problematyki relacji ius cogens i soft law. Ze względu na dużą liczbę artykułów, niech wolno będzie odnieść się jedynie do kilku, licząc przy tym na zrozumienie pozostałych autorów, jak i czytelników. N. Cwikinskaja (s. 103–110) rozważa problem, czy prawo narodów do samostanowienia należy postrzegać bezwzględnie jako normę ius cogens – autorka skłonna jest twierdzić, iż zasadne jest klasyfikowanie tego prawa jako zobowiązania erga omnes, nieko-niecznie wynikającego z nom peremptoryjnych (s. 110). B. Krzan (s. 131–138) porusza problem sądownictwa międzynarodowego z perspektywy wyzwań stoją-cych przed państwami Afryki, uwzględniając „peremptoryjny charakter zbrodni międzynarodowych” (s. 131). Autor opowiada się za „postulatem wspierania przez społeczność międzynarodową państw regionalizacji międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości, gdyż nie można jej traktować jako negacji uniwersalnego między-narodowego prawa karnego” (s. 137). D. Kabat-Rudnicka analizuje funkcjonowanie norm „miękkiego prawa” w ramach polityk Unii Europejskiej (s. 175–182) i zwraca wyraźną uwagę na to, iż „wszędzie tam, gdzie pojawia się konieczność wspólne-go uregulowania, lecz brakuje podstawy prawnej, możliwym rozwiązaniem jest sięganie po instrumenty prawa miękkiego, które nie mają charakteru wiążącego, lecz które mogą mieć skutki praktyczne” (s. 182). B. Kuźniak i P. Turek podejmują próbę definicyjnego dookreślenia soft law i odgraniczenia go od quasi-soft law, posługując się przy tym przykładem działalności Rady Konsultacyjnej Prokurato-rów Europejskich (s. 229–238). Autorzy formułują zręby teorii soft law, wyszcze-gólniając i omawiając na przykładach różne przejawy lub kategorie „miękkiego prawa”, m.in. pre-soft law, post-soft law, para-soft law. Mierząc się z problematyką hierarchii aktów prawa międzynarodowego publicznego, w odniesieniu do soft law dwoje badaczy przekonuje, iż „w odniesieniu do przynajmniej niektórych funk-cjonujących w obrocie międzynarodowym aktów prawnie niewiążących możliwe jest dokonanie ich hierarchizacji” (s. 238). A. Przyborowska-Klimczak odnosi się do kwestii o zasadniczym znaczeniu, jaką jest „rola aktów konferencji międzyna-rodowych w procesie tworzenia prawa międzynarodowego” (s. 257–265). Autorka zwraca uwagę na to, że akty te służą nie tylko prezentowaniu stanowisk państw, lecz przede wszystkim „ustanawiają podstawy współpracy państw i określają jej ramy” (s. 264). Odnotowuje również wzrost roli konferencji międzynarodowych i znaczenia ich aktów w kontekście tworzenia, a jednocześnie „zmiękczania” prawa międzynarodowego publicznego, m.in. z powodu „dążenia uczestników stosunków międzynarodowych do uproszczenia niektórych procedur decyzyjnych, odfor-Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 14/11/2019 13:49:52UMCS191Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), …malizowania procesów regulowania współpracy międzynarodowej i uzyskania akceptacji proponowanych rozwiązań przez jak największą liczbę uczestników tych stosunków” (s. 264). E. Karska omawia i ocenia siłę oddziaływania norm „twardego” i „miękkiego” prawa na regulację kontrowersyjnego zjawiska, jakim jest prywatyzacja wojny (s. 327–340). Analizując szeroki kontekst tego zjawiska, zwraca uwagę, iż nastraja ono „wyjątkowo pesymistycznie do kwestii przyszłości regulacji prawnomiędzynarodowych dotyczących prywatyzacji wojny” (s. 340). Badaczka podkreśla przy tym, iż choć mechanizmy soft law nie rozwiązują wielu problemów związanych z prywatyzacją wojny, to obecnie trudno szukać efek-tywnych rozwiązań w przestrzeni norm ius cogens. Część merytoryczną książki zamykają artykuły M. Marcinko (z zakresu prawa humanitarnego, s. 427–435) oraz L. Łukaszuka (artykuł porównawczy na temat prawa morza i prawa kosmicznego, s. 413–425) – znakomitego prawnika, nauczyciela, byłego sędziego Trybunału Konstytucyjnego, zmarłego w październiku 2017 r.Na kartach kolejnych artykułów autorzy zrekonstruowali siatkę kategorialną i pojęciową. Omówili także metodologiczny aspekt badań nad relacjami ius cogens i soft law. Nawiasem mówiąc, to ostatnie można uznać za ważny impuls do jeszcze mocniejszego akcentowania kwestii metodologicznych w prawniczych tekstach naukowych z zakresu prawa międzynarodowego publicznego oraz rozwijania ich w refleksji prawników internacjonalistów. Zagadnienia metodologiczne są nie tylko ciekawe, ale po prostu bardzo ważne. Sprawą o zasadniczym znaczeniu jest bowiem wykazanie, jak się dochodzi do wiedzy: jakie są kryteria identyfikacji interesujących badacza przypadków, jakie są kryteria analizy, interpretacji i oceny określonych zjawisk, czy i przez jaką koncepcję teoretyczną są „filtrowane” spostrzeżenia ba-dacza i jego ustalenia, jakie są podstawy uprawniające do pewnych predykcji itd. Co się jednak tyczy przedmiotu książki, autorzy podjęli się trudnego zadania, polegającego na przekroczeniu niejednoznaczności soft law i pewnej wiary w sa-modzielną efektywność ius cogens, aby określić kierunki wzajemnych oddziaływań norm obu rodzajów i ich wpływu na współczesny kształt prawa międzynarodowego publicznego. Mnogość i różnorodność przejawów relacji „miękkiego prawa” i norm peremptoryjnych nakazuje badaczom podejść do przedmiotu analizy ze starannie dobranymi metodami badawczymi i jednocześnie z pewną otwartością niezbędną do identyfikacji i analizy mało rozpoznanych zjawisk.Warto odnotować, iż autorzy: poruszają takie kwestie, jak np. problem zobo-wiązań państw czy status różnorodnych norm międzynarodowoprawnych; anali-zują działania MTK, UE, EUG i innych organizacji międzynarodowych; badają różnorodne instrumenty i przejawy aktywności międzynarodowej – a to wszystko w kontekście współistnienia ius cogens i soft law na gruncie prawa międzynaro-dowego publicznego. Wykorzystana przez badaczy literatura jest obszerna i re-prezentatywna (na końcu publikacji wyszczególniono blisko 800 najważniejszych pozycji wykorzystanych przez autorów).Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 14/11/2019 13:49:52UMCS192 Piotr Łaski, Piotr ObaczNa potrzeby przygotowania monografii zgromadzono badaczy o często bardzo rozbieżnych poglądach naukowych. Mimo to finalny efekt prac cechuje spójność oraz komplementarność zaprezentowanych ujęć tytułowej problematyki. Opraco-wanie jest solidne pod względem teoretycznym, a wybrane przez badaczy przypad-ki zostały dobrze przeanalizowane. Autorzy ustrzegli się filozoficznej spekulacji oraz rekonstrukcji dawno już odtworzonych idei polityczno-prawnych. Publikacja stanowi reprezentatywne omówienie przedmiotowych zagadnień i jest zarazem profesjonalnym wykładem współczesnej polskiej myśli naukowej i badań z zakresu prawa międzynarodowego publicznego, będąc przy tym godną formą uhonorowania Profesora Kazimierza Lankosza (należy dodać, iż księga jubileuszowa jest opatrzo-na Tabula Gratulatoria, podpisaną przez 182 badaczy). Jest to opracowanie, które będzie użyteczne zarówno dla badaczy skupionych na rozważaniach teoretycznych, jak i tych zorientowanych empirycznie.Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.plData: 14/11/2019 13:49:52UMCSPowered by TCPDF (www.tcpdf.org)

Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), Ius cogens - soft law : Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, Kraków 2017, ss. 479

https://journals.umcs.pl/sil/article/download/7014/pdf

Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), Ius cogens – soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, Kraków 2017, ss. 479

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

University of Maria Curie-Skłodowska (UMCS): Scientific e-Journals / Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej: e-czasopisma naukowe

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w

Jagiellonian Univeristy Repository

Brygida Kuźniak, Milena Ingelevič-Citak (red.), Ius cogens – soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, Kraków 2017, ss. 479

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

University of Maria Curie-Skłodowska (UMCS): Scientific e-Journals / Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej: e-czasopisma naukowe

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w

Jagiellonian Univeristy Repository

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w