W artykule scharakteryzowano politykę gromadzenia darów wpływających do Biblioteki Głównej AGH. Przeprowadzono analizę źródeł pochodzenia darów

Urbaniec, Marta

Wydawnictwa EBIB

 Biuletyn EBIB, nr 2 (185)/2019,  
Systemy oceny i nagradzania bibl iotekarzy  
Badania, teorie, opinie 
 
 
1 
Marta Urbaniec 
Biblioteka Główna AGH 
marta.urbaniec@bg.agh.edu.pl 
 
 
Dary – przyjąć czy nie przyjąć?  
Polityka gromadzenia darów w Bibliotece Głównej Akademii Górniczo-
Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie 
 
 
Streszczenie: W artykule scharakteryzowano politykę gromadzenia darów wpływających do Biblioteki Głów-
nej AGH. Przeprowadzono analizę źródeł pochodzenia darów. 
 
Słowa kluczowe: dary, gromadzenie zbiorów, zasoby biblioteki 
 
 
Gromadzenie zbiorów jest jedną z podstawowych funkcji biblioteki, której realizacja prze-
kłada się bezpośrednio na bogactwo zasobów i stopień zaspokojenia potrzeb użytkowni-
ków. W ciągu ostatnich lat funkcja ta uległa zasadniczym przemianom zarówno w sferze 
merytorycznej (przedmiotu gromadzenia), jak i organizacyjnej (warsztatu pracy). Podsta-
wowe czynniki zmian to pojawienie się licencjonowanych e-zasobów, poszerzających ofer-
tę zbiorów drukowanych oraz komputeryzacja procesów gromadzenia, co w przypadku 
niektórych systemów bibliotecznych pozwala na pełną integrację czynności zamawiania 
i ewidencji nabytków1. Obecnie gromadzenie zbiorów rozumiane jest nie tylko jako two-
rzenie zbiorów bibliotecznych w postaci materiałów o rożnej formie wydawniczej i sposobie 
zapisu (od rękopisów po dokumenty elektroniczne), lecz także jako proces organizowania 
dostępu do źródeł informacji elektronicznej2. Gromadzenie zbiorów odbywa się dwutoro-
wo. Z jednej strony pozyskuje się nowe materiały biblioteczne oraz uzupełnia braki już ist-
niejącego księgozbioru poprzez kupno, dary, wymianę i otrzymywanie egzemplarzy obo-
wiązkowych, z drugiej zaś – organizuje dostęp do źródeł elektronicznych (w formie licen-
cjonowanych baz danych i/lub książek dostępnych online). 
 
Proces gromadzenia zbiorów, niezależnie od rodzaju biblioteki, powinien być szczegółowo 
zaplanowany, tak aby zapewnić czytelnikom dostęp do nowych publikacji z dziedzin, które 
stanowią ich warsztat pracy naukowej oraz znajdują się w obszarze ich zainteresowań. 
Poszukiwanie dostępu do najnowszych publikacji jak i konieczność szybkiego pozyskania 
informacji, wymogły na bibliotekarzach zmianę dotychczasowej polityki gromadzenia zbio-
rów. Przemiany w bibliotekarstwie sprawiły, że obecnie polityka gromadzenia zbiorów jest 
postrzegana jako część szerszego procesu nazywanego „zarządzaniem zbiorami”, w któ-
rego skład wchodzą także zarządzanie funduszami, stała analiza zbioru i jego wykorzysta-
nia, ochrona, a także selekcja zbędnych publikacji3. 
 
                                                          
1
JAWORSKA, M.,RZESKA, E. Gromadzenie zbiorów w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Marii Curie-
Skłodowskiej w Lublinie - problemy i kierunki rozwoju. Folia Bibliologica 2015, vol. 57, s. 63–77. ISSN 1230-
2376 
2
TOKARSKA, A. (red.). Bibliotekarstwo. Warszawa: Wydaw. SBP, 2013, s. 131. ISBN 978-83-61464-95-2. 
3
WOJCIECHOWSKI, J., Z problemów organizacji zasobów bibliotecznych. Przegląd Biblioteczny 1998, nr 1, 
s. 6–7. ISSN 0033-202X. 
 Biuletyn EBIB, nr 2 (185)/2019,  
Systemy oceny i nagradzania bibl iotekarzy  
Badania, teorie, opinie 
 
 
2 
Biblioteki szkół wyższych realizują politykę gromadzenia ukierunkowaną na środowisko 
akademickie i uwzględniają w niej dziedziny nauki uprawiane na uczelni oraz prowadzone 
kierunki studiów4. 
 
Biblioteka Główna Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie (BG 
AGH) jest biblioteką naukową, która profil swojego księgozbioru podporządkowała potrze-
bom działalności naukowo-badawczej i dydaktycznej zarówno pracowników, jak i studen-
tów macierzystej uczelni. Część księgozbioru ma charakter uniwersalny, uwzględniający 
najnowsze osiągnięcia nauki i techniki, tak aby użytkownik miał zapewniony dostęp do 
materiałów wspomagających jego warsztat pracy. Biblioteka dysponuje własnym budże-
tem, co pozwala na regularne dokonywanie zakupu bieżących nowości wydawniczych za-
równo na rynku krajowym, jak i zagranicznym. Jest to główne źródło wzbogacania księgo-
zbioru. Dodatkowo, podobnie jak w innych bibliotekach akademickich, zbiory uzupełniane 
są w drodze wymiany z innymi ośrodkami naukowymi w Polsce i za granicą. Do Biblioteki 
spływają również książki, których darczyńcami są osoby fizyczne (w dużej mierze pracow-
nicy uczelni ofiarowujący własne publikacje), instytucje, stowarzyszenia, fundacje. Ta for-
ma pomnażania księgozbioru jest niestety najmniej przewidywalna, jeśli chodzi o aktual-
ność i jakość zawartej wiedzy, częstotliwość wpływów, a także przydatność. 
 
W ujęciu historycznym nie sposób przecenić rangi darowizn. Początek wielu bibliotek in-
stytucjonalnych stanowiły legaty prywatnych darczyńców, przekazujących swe księgozbio-
ry na rzecz uniwersytetów, klasztorów czy organizacji kulturalnych, towarzystw nauko-
wych. Dary fundatorów, profesorów, zamożnych członków zgromadzeń zakonnych, to dziś 
trzon starego zasobu wielu bibliotek naukowych, najwartościowszy pod względem histo-
rycznym i antykwarycznym5. 
 
W dzisiejszych czasach działalność wydawnicza jest bardzo szeroko rozwinięta i przyjmu-
jąc dary do zbiorów bibliotecznych należy pamiętać, że ważna jest przede wszystkim ja-
kość księgozbioru a nie jego wielkość. Nie jest wskazane zatem włączanie do zasobów 
wszystkich materiałów przekazywanych przez darczyńców, ponieważ nie każda ofiarowa-
na publikacja może być przydatna, a bezmyślne pomnażanie księgozbioru prowadzi tylko 
do nieefektywnego wypełniania ograniczonych powierzchni magazynów. Obecnie biblioteki 
zastrzegą sobie możliwość dokonania selekcji proponowanych darowizn, posługując się 
zasadą „darów kontrolowanych”6. W związku z tym konieczna jest gruntowna ocena przy-
datności książek czy roczników czasopism pod kątem: 
 zgodności z reprezentowanym profilem tematycznym zbiorów, 
 aktualności informacji zawartych w przekazywanych darach, 
 kompletności oraz stanu fizycznego w jakim się znajdują. 
 
                                                          
4
ŻMIGRODZKI, Z. (red.). Bibliotekarstwo. Wyd. 2 uzup. i rozsz. Warszawa: Wydaw. SBP, 1998, s. 16–24. 
ISBN 83-87629-09-X. 
5
CIEŚLIK, K., Dary w racjonalnym gromadzeniu. W: GANAKOWSKA, U., RÓŻYCKA, M. (red.). Strategie 
gromadzenia zbiorów w bibliotekach polskich. Materiały z IV Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Pobiero-
wo, 15–17 września 2011. Szczecin, 2012, s. 160–169. Seria „Bibliotekarza Zachodniopomorskiego”, T. IX. 
ISBN 978-83-87879-94-5. 
6
BYTNAR, E. Gromadzenie druków zwartych w bibliotece akademickiej – na przykładzie Biblioteki Uniwersy-
tetu Rzeszowskiego. Podkarpackie Studia Biblioteczne [online]. 2013, nr 2. [Dostęp 25.11.2018]. ISSN 2084-
9338. Dostępny w: http://psb.ur.edu.pl/gromadzenie-drukow-zwartych-w-bibliotece-akademickiej-na-
przykladzie-biblioteki-uniwersytetu.  
 Biuletyn EBIB, nr 2 (185)/2019,  
Systemy oceny i nagradzania bibl iotekarzy  
Badania, teorie, opinie 
 
 
3 
W Bibliotece Głównej AGH dary przyjmowane do księgozbioru poddawane są wnikliwej 
analizie  pod kątem przydatności. Dopiero po takiej weryfikacji można zdecydować o ich 
włączeniu do zasobów biblioteki. Publikacje, które nie uzupełniają kolekcji lub nie są zgod-
ne z profilem gromadzonego księgozbioru, oddawane są do bibliotek wydziałowych lub 
wykładane w określonym miejscu w strefie Katalogu i Wypożyczalni, tak aby użytkownicy 
mogli się z nimi zapoznać i ewentualnie wziąć dla siebie. 
 
Analizując sposoby pozyskiwania darów – reprezentowane w BG AGH – na przestrzeni 
ostatnich ośmiu lat (Rys. 1) można wyróżnić cztery główne źródła ich pozyskiwania. Naj-
większym są Wydawnictwa AGH, następnie indywidualni darczyńcy. Dalsze miejsca zaj-
mują inne instytucje. Odrębnym źródłem darów są książki odkupione przez czytelników 
w zamian za zagubione lub zniszczone pozycje. 
 
0
100
200
300
400
500
600
700
800
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Sposoby pozyskiwania darów
indywidualni darczyńcy
za zagubione/zniszczone
instytucje
Wydawnictwa AGH
 
 
Rys. 1. Sposoby pozyskiwania darów 
Źródło: opracowanie własne. 
 
Dbając o jakość i użyteczność księgozbioru BG AGH dokonuje się wnikliwej selekcji ksią-
żek otrzymywanych w formie daru biorąc pod uwagę przede wszystkim zgodność z profi-
lem zbiorów biblioteki, zainteresowanie tematyką, aktualność, zapotrzebowanie na dany 
tytuł, jak również stan fizyczny pozycji. 
 
Przyglądając się dokładniej źródłom pochodzenia darów przekazanych w ostatnich dwóch 
latach (Rys. 2), można zauważyć, że największą liczbę książek, które tematycznie najle-
piej odpowiadają profilowi zbiorów, stanowią pozycje przekazywane przez Wydawnictwa 
AGH, w ramach serii „Rozprawy i Monografie”, obejmującej wszystkie dziedziny nauki, 
jakimi zainteresowani są pracownicy i studenci uczelni. 
 Biuletyn EBIB, nr 2 (185)/2019,  
Systemy oceny i nagradzania bibl iotekarzy  
Badania, teorie, opinie 
 
 
4 
Dary w latach 2016-2017
indywidualni darczyńcy 33% za zagubione/zniszczone 9%
instytucje 17% Wydawnictwa AGH 41%
 
 
Rys. 2. Dary przekazane w latach 2016–2017 
Źródło: opracowanie własne. 
 
Dary otrzymywane od różnych instytucji to kolejne źródło systematycznego wzbogacania 
zasobów, ale niejednokrotnie dość kłopotliwe i sprawiające trudność przy podejmowaniu 
decyzji o włączeniu do księgozbioru. Książki po wnikliwym przejrzeniu pod kątem tematyki, 
jaką obejmują oraz przydatności dla użytkowników, są lub nie przyjmowane do zbiorów.  
Należy uznać, że ten sposób uzupełniania zbiorów jest najbardziej nieprzewidywalną for-
mą gromadzenia księgozbioru, której nie da się racjonalnie zaplanować. Niesie ze sobą 
również największe niebezpieczeństwo „zaśmiecania” zbiorów wydawnictwami nieprzy-
datnymi czy zdezaktualizowanymi. Podobnie w odniesieniu do książek, które otrzymywane 
są od indywidualnych darczyńców. W przypadku BG AGH przeważającą część darów sta-
nowią oryginały publikacji naukowych pracowników uczelni, przekazywane do biblioteki po 
wcześniejszym zarejestrowaniu w „Bibliografii Publikacji Pracowników AGH”. Najczęściej 
są to materiały z konferencji zagranicznych i krajowych, czasem monografie naukowe, 
a nawet wydawane nakładem pracowników czasopisma (jak choćby Auxiliary Sciences in 
Archaeology, Preservation of Relics and Environmental Engineering). W uzupełnianiu 
zbiorów, choć najmniej licznie, mają udział pozycje, które użytkownicy przekazują w za-
mian za książki zagubione lub zniszczone. Po zaistnieniu takiej sytuacji czytelnik uzyskuje 
od bibliotekarza informację jaką książkę powinien przekazać do biblioteki. Tytuły propono-
wane do zakupu to przeważnie podręczniki akademickie i skrypty, które cieszą się naj-
większym zapotrzebowaniem wśród studentów i są łatwo dostępne w księgarniach. Prze-
kazywane materiały są najczęściej nowszymi wydaniami zagubionego tytułu, co w przy-
padku książek zawierających szeroko pojęte zagadnienia techniczne, jest niezwykle istot-
ne, z uwagi na szybką dezaktualizację zawartej tam wiedzy. Niejednokrotnie sugeruje się 
odkupienie książki o innej niż zagubiona tematyce; takiej, która w danym momencie pole-
cana jest przez wykładowców w ramach prowadzonych zajęć. 
 
Dary wpływające do Biblioteki Głównej AGH w dużej mierze urozmaicają oraz powiększają 
księgozbiór. Niejednokrotnie wzbogacają zasoby o pozycje, których bardzo często nie 
 Biuletyn EBIB, nr 2 (185)/2019,  
Systemy oceny i nagradzania bibl iotekarzy  
Badania, teorie, opinie 
 
 
5 
można nabyć w inny sposób. Zasadne jest kontrolowanie każdego wpływającego tytułu po 
to, aby budowana kolekcja była wartościowa i przede wszystkim przydatna czytelnikom, 
a nie jedynie poprawiała wskaźniki statystyczne. Niestety, jest to również trudna do zapla-
nowania czy prognozowania w bliższej lub dalszej perspektywie forma wzbogacania księ-
gozbioru, wymagająca dokonywania właściwego wyboru. 
 
 
Bibliografia: 
1. JAWORSKA, M.,RZESKA, E. Gromadzenie zbiorów w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Marii Curie-
Skłodowskiej w Lublinie - problemy i kierunki rozwoju. Folia Bibliologica 2015, vol. 57, s. 63–77. IS-
SN 1230-2376. 
2. TOKARSKA, A. (red.). Bibliotekarstwo. Warszawa: Wydaw. SBP, 2013. ISBN 978-83-61464-95-2. 
3. WOJCIECHOWSKI, J., Z problemów organizacji zasobów bibliotecznych. Przegląd Biblioteczny 
1998, nr 1, s. 6–7. ISSN 0033-202X. 
4. ŻMIGRODZKI, Z. (red.). Bibliotekarstwo. Wyd. 2 uzup. i rozsz. Warszawa: Wydaw. SBP, 1998. ISBN 
83-87629-09-X. 
5. CIEŚLIK, K. Dary w racjonalnym gromadzeniu. W: GANAKOWSKA, U., RÓŻYCKA, M. (red.). Stra-
tegie gromadzenia zbiorów w bibliotekach polskich. Materiały z IV Ogólnopolskiej Konferencji Na-
ukowej Pobierowo, 15–17 września 2011. Szczecin, 2012, s. 160–169. Seria „Bibliotekarza Zachod-
niopomorskiego”, T. IX. ISBN 978-83-87879-94-5. 
6. BYTNAR, E. Gromadzenie druków zwartych w bibliotece akademickiej – na przykładzie Biblioteki 
Uniwersytetu Rzeszowskiego. Podkarpackie Studia Biblioteczne [online]. 2013, nr 2. [Dostęp 
25.11.2018]. ISSN 2084-9338. Dostępny w: http://psb.ur.edu.pl/gromadzenie-drukow-zwartych-w-
bibliotece-akademickiej-na-przykladzie-biblioteki-uniwersytetu.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
URBANIEC, M.. Dary – przyjąć czy nie przyjąć? Polityka gromadzenia darów w Bibliotece Głównej Akademii 
Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Biuletyn EBIB [online] 2019, nr 2 (185), Systemy 
oceny i nagradzania bibliotekarzy. [Dostęp 15.05.2019]. ISSN 1507-7187. Dostępny w: 
http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/view/672. 


Dary – przyjąć czy nie przyjąć? Polityka gromadzenia darów w Bibliotece Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie

http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/download/672/831

Dary – przyjąć czy nie przyjąć? Polityka gromadzenia darów w Bibliotece Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wydawnictwa EBIB