Son yirmi yılda doğrusal dizi algılama teknolojisi sayesinde hava ve uzay bazlı görüntüleme sistemleri önemli ölçüde gelişmiş ve yer örnekleme aralığı 40 cm'ye kadar küçülmüştür. Böylece görüntüler yardımıyla konumsal uygulamaların gelişimi ve elde edilen konum doğruluğu da artmıştır. Bu makalede, öncelikle doğrusal dizi görüntüleme teknolojisi ve geometrik hataları hakkında kısaca bilgi verilmiş; sonra görüntü ve nesne (yer) koordinat sistemleri arasındaki geometrik ilişkiyi tanımlayan genel bir model tanımlanmıştır. Kullanılan görüntünün özellikleri göz önüne alınarak bu model değiştirilmiş ve basitleştirilmiştir. Dengeleme işlemi bilinmeyenli koşullu ölçüler dengelemesi ile ve ön ve demet dengeleme şeklinde iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Bakış açılarının ve yörünge parametrelerinin doğruluğa etkisi analiz bölümünü oluşturmaktadır. Araştırmada, Zonguldak ve çevresini kapsayan 5 m yer örnekleme aralığına sahip stereo SPOT-5 HRG düzey 1A görüntüleri kullanılmaktadır. Noktaların yer koordinatları bağıl statik GPS yöntemiyle ölçülmüştür. Tüm hesaplamalar ve grafik gösterimler MATLAB ortamında geliştirilen GeoSpot-1.0 yazılımıyla gerçekleştirilmiştir. Görüntülerin analizi sonucunda yüksek geometrik doğruluğa ulaşmada en önemli etkenin iç yöneltmeyi tanımlayan bakış açıları olduğu görülmüştür. Dış yöneltme elemanları sabit kabul edilerek bakış açıları her bir görüntü için ayrı ayrı düzeltilmiştir. Doğruluk değerleri kontrol noktalarında ±1 m'den daha iyi ve denetim noktalarında yaklaşık ±5 m düzeyinde bulunmuştur. Dış yöneltme elemanlarının doğruluğa etkisi iç yöneltme elemanlarına oranla önemsenmeyecek düzeydedir. Ancak dış yöneltme elemanları arası olası korelasyon doğruluğu oldukça düşürmektedir. Analiz, farklı dış yöneltme elemanı grupları ve nokta dağılımları için gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Geometrik analiz, geometrik doğruluk, parametrik model, uydu yörünge bilgileri, SPOT-5, HRG, düzey 1 A, koşullu ölçüler dengelemesi, demet dengeleme.In the last two decades the imaging technology in aerial and space based missions grew up thanks to especially the imaging technology based on linear array sensors and reducing ground sampling distance. Now, high resolution space images with about 40 centimeter resolution are available. This improvement supports developments on geospatial applications of these images. Thus, the geometric accuracy increases thanks to the geometric resolution. This improvement causes that geometric correction process becomes more important now than in the past for this purpose. This article is focused on the geometric analysis of high resolution space images using parametric (rigorous) approaches ignoring non-parametric (deterministic) ones. Parametric approaches consider imaging geometry, orbital and attitude parameters of satellite, and define the real geometry between image and ground on contrary to the non-parametric ones. However parametric models are more complex and need many auxiliary coordinate systems defined between image and ground coordinate systems. The analyzed images are only one set of stereo SPOT-5 HRG level 1A images acquired by linear array sensors in 5 m ground sampling distance, because the required orbital information is available only with this image on hand. So this technology, linear array sensors, and its distortions are subjected. The generic model which establishes the geometric relationship between image and ground coordinate systems is defined at first (Weser et al., 2008). The required auxiliary coordinate systems between image and ground coordinate systems, i.e. scanline, camera, payload and orbital coordinate systems are defined. Then the modification and simplification to generic model are explained taking into account the characteristics of image used in this study (SPOT Image, 2002; Fotev et al., 2005). The modification is based on the interior orientation via defining the look angles for each element of CCD line. These look angles are the major dominant component on the geometric accuracy. And the simplification is based on the rotation from payload coordinate system to orbit coordinate system performed by the attitude angles. The ground coordinates and their accuracies are attained by adjustment process requiring both pre- and bundle adjustment stages. The adjustment is performed by the Gauss-Helmert model. The test field covers mainly Zonguldak and partly its neighbors, Bartın, Bolu and Karabük located in the Western Karadeniz Region of Turkey. The test field called Zonguldak test site comes into prominence with its mountainous topography. The mountainous areas are very important to analysis geometric accuracy of images since many images and the mathematical models give very accurate results on the flat areas on the contrary the mountainous areas. Specifications of SPOT-5 HRG level 1A image and auxiliary data are briefly presented. All computations were performed programming in the MATLAB environment developing GeoSpot-1.0. Many point sets are established including different distribution of ground control points (GCPs) and independent check points (ICPs). The GCPs are needed for the adjustment of look angles and the parameters where the ICPs are required for the checking of adjustment. 47 points in total are measured by the static GPS observation by the team from Department of Geodesy and Photogrammetry Engineering in Zonguldak Karaelmas University. The points are obtained considering their homoge-nous distribution both on planimetry and height. The most important issue for the purpose of estimating the true ground coordinated via the stereo images is adjusting the interior orientation components, i.e. look angles to be corrected in the pre-adjustment process, in this thesis. However the effects of exterior orientation parameters on the accuracy evaluation have to be investigated estab-lishing various sets of them. The adjustment requires selection of suitable set of these parameters. The results of geometric analysis are presented with the help of graphical figures and the tables at the end of this thesis. The geometric accuracy achieved is about ±1 m (±0.2 pixel) for the GCPs and ±5m (±1 pixel) for the ICPs. The accuracies are in trend that mZ > mX > mY. This can be expected since the accuracy in Z direction is generally less than the planimetry (X and Y). The accuracy in Y axis is better than in X since the Y is related to the look angles which are the most dominant component on the accuracy. The accuracy of ICPs can be acceptable considering 1 pixel is the key unit of an image. Keywords: Geometric analysis, geometric accuracy, parametric model, satellite orbital parameter, SPOT-5, HRG, level 1A, Gauss-Helmert model, bundle adjustment
