Dit artikel is een samenvatting van het artikel: The convergent validity of a Dutch Screening tool for Dysphagia (Signaleringslijst Verslikken) for people with severe or profound intellectual and multiple disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 2019, 32, 994–1001.

Deddens, Annelies

Krijnen, Wim

van der Putten, Annette

van der Schans, Cees P.

van Schrojenstein Lantman-de Valk, H. M. J.

van Timmeren, Dinette E. A.

Waninge, Aly

van Timmeren, E.A.

Van Schrojenstein Lantman de Valk, Henny

van der Schans, Cees

van der Putten, Annette A J

NARCIS 

De convergente validiteit van de ‘Signaleringslijst Verslikken’ bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen

Dit artikel is een samenvatting van het artikel: The convergent validity of a Dutch Screening tool for Dysphagia (SignaleringslijstVerslikken) for people with severe or profound intellectual and multiple disabilities. Journal of Applied Research in IntellectualDisabilities, 2019, 32, 994–1001.

Hanze UAS repository

ARTS repository - University of Groningen

   University of GroningenDe convergente validiteit van de 'Signaleringslijst Verslikken' bij mensen met (zeer) ernstigeverstandelijke en meervoudige beperkingenvan Timmeren, Dinette E. A.; Deddens, Annelies; van Schrojenstein Lantman-de Valk, H. M.J.; van der Schans, Cees P.; Krijnen, Wim; Waninge, Aly; van der Putten, AnnettePublished in:Tijdschrift voor Artsen voor Verstandelijk GehandicaptenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:2019Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):van Timmeren, D. E. A., Deddens, A., van Schrojenstein Lantman-de Valk, H. M. J., van der Schans, C. P.,Krijnen, W., Waninge, A., & van der Putten, A. (2019). De convergente validiteit van de 'SignaleringslijstVerslikken' bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen. Tijdschrift voorArtsen voor Verstandelijk Gehandicapten, 37(3), 132-135.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Jaargang 37, September Nummer 3   132InleidingDysfagie (slikstoornis) komt veel voor bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen ((Z)EVMB) met negatieve gevolgen voor de gezondheid, zoals uitdroging, ondervoeding, luchtweginfecties, pneumonie en verstikking2. Een pneumonie is de meest voorkomende doodsoorzaak bij mensen met (Z)EVMB. Het is belangrijk om dysfagie vroeg op te sporen zodat complicaties en vroegtijdig overlijden voorkomen kunnen worden 2,3,4.De gerapporteerde prevalentie van dysfagie bij mensen met (Z)EVMB varieert van 15% tot 50%5,6. Dit kan echter een onderschatting zijn omdat er bij mensen met een verstandelijke beperking frequent sprake is van ‘stille aspi-ratie’7. De onderschatting kan ook komen doordat dage-lijkse begeleiders de signalen van dysfagie niet herkennen Dit artikel is een samenvatting van het artikel: The convergent validity of a Dutch Screening tool for Dysphagia (Signaleringslijst Verslikken) for people with severe or profound intellectual and multiple disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 2019, 32, 994–1001.1onder anderen omdat mensen met (Z)EVMB veelal op non verbale wijze communiceren7,8. In Nederland is de ‘Signaleringslijst Verslikken’ (SV) ontwikkeld als een hulpmiddel voor begeleiders om tijdig te signaleren of er mogelijk sprake is van verslikken bij mensen met een verstandelijke beperking van 50 jaar en ouder. Als er na invullen van de SV aanwijzingen zijn dat iemand slikproblemen heeft krijgt men het advies contact op te nemen met een arts of logopedist. De SV wordt ook gebruikt om het risico op verslikken te ontdekken bij  mensen met (Z)EVMB. Echter, het idee bestaat in de praktijk dat bij deze doelgroep de screeningslijst mogelijk verslikken onder- of overschat. Er is tot nu toe geen onderzoek gedaan naar de validiteit van de SV bij deze specifieke doelgroep. De convergente validiteit van de ‘Signaleringslijst Verslikken’ bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen1  Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing, Hanzehogeschool Groningen  2  Koninklijke Visio Locatie De Brink, Vries3   Eerstelijnsgeneeskunde, Radboudumc, Nijmegen4   Centrum voor Revalidatie, Universitair Medisch Centrum Groningen5   Health Psychology Research,  Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen6  Faculteit Gedrags- &  Maatschappijwetenschappen,  Basiseenheid Orthopedagogiek,  Rijksuniversiteit Groningen.Artikelendr. Dinette van Timmeren  1Annelies Deddens 2em. prof. dr Henny van Schrojenstein Lantman-de Valk ³prof. dr. Cees van der Schans 1,4,5dr. Wim Krijnen 1dr. Aly Waninge 1,2prof. dr. Annette van der Putten 6Jaargang 37, September Nummer 3   133OnderzoeksvraagWat is de convergente validiteit van de SV voor het  detecteren van dysfagie bij mensen met ZEVMB van 50 jaar en ouder?MethodeHet betreft een cross-sectioneel onderzoek waarbij de scores op de SV zijn vergeleken met de scores van de DDS bij 41 mensen met (Z)EVMB van 50 jaar en ouder.Het onderzoek is uitgevoerd bij een organisatie voor mensen met een visuele en verstandelijke beperking. Op het moment van onderzoek werd zorg en ondersteuning geboden aan 186 mensen met (Z)EVMB, waarvan 58 mensen 50 jaar en ouder waren. Wettelijke vertegen-woordigers van 41 mensen hebben toestemming gegeven voor deelname aan het onderzoek. De deelnemers hadden een intelligentiequotiënt van minder dan 35 punten en waren slechtziend of blind (visus < 6/18; 0,3), allen maakten gebruik van 24-uurs zorg. In tabel 1 staan de kenmerken van de deelnemers. Signaleringslijst Verslikken (SV)De SV (tabel 2) maakt onderscheid tussen mogelijk wel of niet verslikken bij mensen met een verstandelijke beperking van 50 jaar en ouder. Het is een vragenlijst met acht items die door ongetrainde begeleiders ingevuld kan worden. Elk item wordt gescoord als aan- of afwezig met een wegingsfactor per item. De totale score op de SV varieert theoretisch van 2 tot 36. Een totale score van 12 of meer suggereert de aanwezigheid van dysfagie en vereist doorverwijzing voor verdere beoordeling door arts of logopedist11. Dysphagia Disorders Survey (DDS)De DDS12 is een klinisch onderzoeksinstrument voor  kinderen en volwassenen met een verstandelijke  beperking voor het bepalen of er sprake is van een  eet- en drinkprobleem/dysfagie. De DDS (tabel 3) is  gestandaardiseerd en gevalideerd en bestaat uit twee  delen met in totaal 15 items met klinisch relevante  signalen en symptomen van dysfagie bij mensen met  een verstandelijke beperking 13. Het eerste deel (zeven items) bestaat uit dysfagie-gerelateerde factoren.  De itemscore varieert tussen 0 en 4 punten. Het tweede deel (acht items) omvat de observatie van de slikvaardigheid. De observatie heeft betrekking op drie voedselconsistenties: vast, dik-vloeibaar en dun vloeibaar. Elk item wordt gescoord als normaal/ zonder beperking of afwijkend/ met beperking. De totale score op de DDS varieert theoretisch tussen de 0 en 38. De DDS geeft ruwe en gestandaardiseerde scores die een numerieke gradatie van de mate van de aandoening aangeven. De mate van de dysfagie wordt geclassificeerd in vijf categorieën: (1) geen, (2) licht, (3) matig, (4) ernstig of (5) zeer ernstig. De DDS mag alleen afgenomen worden door gecertificeerde professionals.Tabel 1 Kenmerken van de deelnemers (n=41)Leeftijd in jaren, gemiddelde (SD)Vrouw, n (%)GMFCS niveau, n (%) I II III IV VVisus, n (%) Blind SlechtziendGMFCS= Gross Motor Function Classification System9,1058 (6.1) 18 (43)12 (29) 13 (32)7 (17)7 (17)2 (5)30 (73)11 (27)Kenmerken Tabel 2 Signaleringslijst Verslikken (Helder, 2010)1. De cliënt verslikt zich wel eens. (‘Ja’ invullen bij één keer per maand of vaker verslikken. Invullen bij licht en/of ernstig verslikken.) 62. De cliënt hoest, proest of kucht tijdens of na het eten en drinken. 63. De cliënt heeft voor zichzelf meer dan 25 minuten nodig voor een maaltijd. 24.  Er komt voeding uit de maag terug (=reflux) of de cliënt gebruikt hier medicatie voor. 35. Een of meer van de volgende factoren zijn van toepassing:  Longproblemen 5 Regelmatig koorts 5 Epilepsie 5 CVA (herseninfarct) 5 Dementie 5 Zit in een rolstoel 5 Slikproblemen in het verleden 56. Er is sprake van suf of vermoeid zijn tijdens de maaltijd. Of er is sprake van onrustig zijn en eventueel veel praten. 37. Het eten of drinken wordt aangepast.  (Denk aan: heel fijn snijden, zonder korsten geven, verdikken van drinken, gedoseerd aanbieden, enzovoort.) 68. De cliënt weigert eten of drinken. 2Omschrijving Wegingsfactor ArtikelenJaargang 37, September Nummer 3   134ProcedureDagelijkse begeleiders van de deelnemers hebben de SV in-gevuld en twee DDS-gecertificeerde logopedisten hebben op basis van filmbeelden van de deelnemers de DDS gescoord. Data-analyseOmdat de DDS niet de algemeen aanvaarde gouden standaard is, werd in plaats van sensitiviteit/specificiteit, de proportie overeenstemming tussen de uitkomsten van de SV en de DDS berekend. ResultatenVolgens de SV heeft 54% van de deelnemers (n = 22)  dysfagie en volgens de DDS is dit 95% (n = 39).  De resultaten van de SV en DDS wat betreft de aan- of afwezigheid van dysfagie zijn weergeven in een kruistabel (tabel 4). De proportie van overeenstemming tussen de SV en de DDS is 0,59 (95% CI 0,43 tot 0,72). De SV heeft bij 17 deelnemers (44%) ‘dysfagie afwezig’ gescoord die door de DDS gescoord zijn als ‘dysfagie aanwezig’. Het verschil tussen de proportie ‘dysfagie aanwezig’ van SV en de DDS is statistisch significant (McNemar toets: X2 = 17, df = 1, P<.001). Volgens de DDS hadden 20 deelnemers een lichte dysfagie (49%), 12 matige dysfagie (29%), zes ernstige dysfagie (15%) en één zeer ernstige dysfagie (2%). In figuur 1 is de score op de SV afgezet tegen de mate van de dysfagie. De horizontale referentielijn vertegenwoordigt het afkappunt van 12 voor de SV. De SV detecteerde bij 17 deelnemers geen dysfagie (44%), terwijl deze deelnemers volgens de DDS lichte tot matige dysfagie hebben.Figuur 1 Scatterplot van de score op Signaleringslijst Verslikken met afkappunt van 12 en de ernst van dysfagie volgens de  Dysphagia Disorders SurveyTabel 3 Dysphagia Disorders SurveyDeel 1. Gerelateerde factoren 1. Body Mass Index  De verhouding tussen gewicht en lengte. 0-22. Dieet  Voedselconsistentie en dieetaanpassingen. 0-43. Onafhankelijkheid  Mate van hulp die de cliënt nodig heeft bij het eten. 0-34. Aangepast eetgerei   Gebruik van aangepast eetgerei, een aangepaste beker of ander special eetgerei dat  reeds gebruikt wordt om onveilig eetgedrag te corrigeren of voor correctie van een  gestoorde verwerking van voedselbolus door de mond. 0-35. Zithouding  Gebruik van speciale hulpmiddelen om tijdens de maaltijd dezelfde houding te handhaven. 0-26. Houdingscontrole  Heeft betrekking op het vermogen om rechtop te blijven zitten. 0-17. Eettechnieken    Heeft betrekking op de eetmethoden die door de verzorger gebruikt worden om te  corrigeren voor het niet goed kunnen verwerken van de voedselbolus. 0-1Deel 2. Eet- en slikvaardigheid  8. Oriëntatie  Alert op het voedsel, naar het voedsel toe bewegen, openen van de mond. 0-1*9. Opname  Afhappen van lepel, bijten, uit beker drinken, de goede maat hap nemen, timing. 0-1*10. Vasthouden Het niet uit de mond laten lekken van voedsel of vloeistof. 0-1*11. Oraal transport  Geen resten in de mond na het slikken, efficiënt transport van de bolus. 0-1*12. Kauwen Goede kauwbeweging voor het type bolus, geen speciale plaatsing nodig. 0-113. Oro-faryngeaal slikken  Vaardig achter elkaar drinken van vloeistof, niet kokhalzen, geen meerdere slikbewegingen. 0-1*14. Na het slikken  Niet hoesten, geen veranderd ademgeluid of een natte stem. 0-1*15. Gastro-oesophageale functie Niet overgeven, geen oprispingen. 0-1** drie keer gescoord voor drie texturen van voeding 1622Item Score Totaal DefinitieVerslikken  DDSAanwezig 22 1739Aanwezig Afwezig TotaalAfwezig 022Totaal221941DDSArtikelenTabel 4 De aan-/afwezigheid van verslikken volgens Signaleringslijst Verslikken (SV) en Dysphagia Disorders Survey (DDS)Jaargang 37, September Nummer 3   135DiscussieDe resultaten laten zien dat dat de convergente validiteit van de SV onvoldoende is als deze wordt gebruikt om het risico op dysfagie vast te stellen bij mensen met (Z)EVMB van 50 jaar en ouder. Met het gebruik van de SV zou 44% van de deelnemers met lichte of matige dysfagie niet zijn doorverwezen voor verdere beoordeling. Herkenning van alle gradaties van dysfagie is belangrijk om vroeg te signa-leren wie risico loopt op secundaire gezondheidsproble-men7. Tekenen van lichte en matige dysfagie worden vaak gemist14, mede doordat mensen met (Z)EVMB stil  aspireren7 en niet op een gangbare manier duidelijk kun-nen maken dat ze een gezondheidsprobleem ervaren. In Helder's (2010) studie, van 83 volwassenen van 50 jaar en ouder, was het percentage van overeenstem-ming tussen de SV en de DDS 0,9. Dit is veel hoger dan het percentage overeenstemming van 0,59 in de huidige studie. De verschillen in resultaten kunnen bijvoorbeeld veroorzaakt zijn doordat het niveau van verstandelijke- en motorische beperking niet goed vertegenwoordigd zijn in de SV. De SV houdt bijvoorbeeld geen rekening met het niveau van de verstandelijke beperking hoewel een ernstiger verstandelijke beperking is geassocieerd met dysfagie8. Daarnaast verwijst de SV alleen naar het zitten in een rolstoel als het gaat om motorische beperkingen, terwijl items zoals de mate van spasticiteit, de controle van de romp en de aanwezigheid van scoliose waardevolle toevoegingen zouden kunnen zijn bij het screenen op dysfagie bij mensen met een (Z)EVMB7.Volgens de DDS heeft 95% van de deelnemers dysfagie in lichte tot zeer ernstige mate. De resultaten suggereren dat mensen met (Z)EVMB van 50 jaar en ouder beschouwd kunnen worden als een hoog-risicogroep voor slikproble-men, hetgeen een ernstig en potentieel levensbedreigend probleem is. Het screenen op aanwezigheid van slikproble-men door begeleiders met de SV in deze specifieke groep is een onnodige stap en een risicofactor voor onderdi-agnostiek van slikproblemen. Op basis van de resultaten van de huidige studie wordt aanbevolen dat met (Z)EVMB van 50 jaar en ouder regelmatig worden beoordeeld door logopedisten of door een multidisciplinair slikteam.Correspondentieadres:Dr. Dinette van Timmeren, Hanzehogeschool Groningen, Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing, Petrus Driessenstraat 3, 9714 CA Groningen (e-mail: e.a.van.timmeren@pl.hanze.nl)Referenties1.  van Timmeren EA,  Deddens A, van Schrojenstein Lantman‐de Val, HMJ, van der Schans CP,  Krijnen WP,  Waninge A, van der Putten AAJ. The convergent validity of a Dutch Screening tool for Dysphagia (Signale-ringslijst Verslikken) for people with severe or profound intellectual and multiple disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabili-ties. 2019; 32: 994–1001. 2.  Robertson J, Chadwick D, Baines S, Emerson E, Hatton C. People with in-tellectual disabilities and dysphagia. Disability and Rehabilitation. 2018; 40: 1345–1360. 3.  Heslop P, Blair PS, Fleming P, Hoghton M, Marriott A, Russ L. The confidential inquiry into premature deaths of people with intellectual disabilities in the UK: A population‐based study. The Lancet. 2014; 383: 889–895. 4.  Hosking FJ, Carey IM, Shah SM, Harris T, DeWilde S, Beighton S, Cook DB. Mortality among adults with intellectual disability in England: Com-parisons with the general population. American Journal of Public Health. 2016; 106: 1483–1490. 5.  van Timmeren EA, van der Putten AAJ, van Schrojenstein Lantman-de Valk HMJ, van der Schans CP, Waninge A. Prevalence of reported physi-cal health problems in people with severe or profound intellectual and motor disabilities: A cross‐sectional study of medical records and care plans. Journal of Intellectual Disability Research. 2016; 60: 1109–1118. 6.  van Timmeren EA, van der Schans CP, van der Putten AAJ, Krijnen WP, Steenbergen HA, van Schrojenstein Lantman‐de Valk HMJ, Waninge A. Physical health issues in adults with severe or profound intellectual and motor disabilities: A systematic review of cross‐sectional studies. Journal of Intellectual Disability Research. 2017; 61: 30–34. 7.  Chadwick DD, Jolliffe J. A descriptive investigation of dysphagia in adults with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research. 2009; 53: 29–43. 8.  Robertson J, Chadwick D, Baines S, Emerson E, Hatton C. Prevalence of dysphagia in people with intellectual disability: A systematic review. Intellectual and Developmental Disabilities. 2017; 55: 377–391. 9.  Palisano R, Hanna SE, Rosenbaum PL, Rusell DJ, Walter SD, Wood EP, … Galuppi BE. Validation of a model of Gross Motor Function for children with Cerebral Palsy. Physical Therapy. 2000; 80: 974–985.10.  Gorter JW. Gross Motor Function Classification System (Dutch transla-tion) [Website]. Revalidatiecentrum De Hoogstraat Utrecht; 2001. Op-gevraagd van: https://www.vumc.nl/afdelingen-themas/41466/27797/HandleidingGMFCS.Pdf11.  Helder A. De Signaleringslijst Verslikken. Eindrapport van het onder-zoeksproject ‘Signaleren van verslikken’ [Website]. 2010. Opgevraagd van http://www.kennispleingehandicaptensector.nl/docs/KNP/verbinding/pdf/EindrapportVerslikken.pdf12.  Sheppard JJ. Swallowing and feeding in older people with lifelong disability. Advances in Speech & Language Pathology. 2002; 4: 119–121. 13.  Sheppard JJ, Hochman R, Baer C. The Dysphagia Disorder Survey: Validation of an assessment for swallowing and feeding function in developmental disability. Research in Developmental Disabilities. 2014; 35: 929–942. 14.  Calis EA, Veugelers R, Sheppard JJ, Tibboel D, Evenhuis HM, Penning C. Dysphagia in children with severe generalized cerebral palsy and intel-lectual disability. Developmental Medicine and Child Neurology. 2008; 50: 625–630. Artikelen

Dutch

De convergente validiteit van de 'Signaleringslijst Verslikken' bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen

University of Groningen

https://pure.rug.nl/ws/files/121002831/Van_Timmeren_ea_Signaleringslijst_verslikken.pdf

De convergente validiteit van de 'Signaleringslijst Verslikken' bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Hanze UAS repository

ARTS repository - University of Groningen

NARCIS

University of Groningen

ARTS repository - University of Groningen

Hanze UAS repository