Allophylus livescens Gagnep, a flowering plant of Sapindaceae family. It is an endemic plant growing in limestone mountains of Halong bay. Until now, there have been no phytochemical and biological activity works about this species. This is the first report on the isolation and structural elucidation of five constituents from A. livescens’s leaves and twigs. These compounds named: 1,6,10,14-phytatetraene-3-ol, catechin, stigmasterol, b-sitosterol and b-sitosterol glucoside. The cytotoxic assay on five human cancer cell lines (KB, Hep G2, LU-1, MCF-7, SK) of compound 1,6,10,14-phytatetraene-3-ol showed negative result. Keywords. Allophylus livescens Gagnep, endemic, 1,6,10,14-phytatetraene-3-ol

Hoàng Anh, Nguyễn Thị

Lộc, Trần Văn

Sung, Trần Văn

Thiện, Đào Đức

Thủy, Trịnh Thị

Tâm, Khiếu Thị

Vietnam Academy of Science and Technology: Journals Online

 TẠP CHÍ HÓA HỌC 53(6) 786-789 THÁNG 12 NĂM 2015 
DOI: 10.15625/0866-7144.2015-00221 
786 
 
 
 
VỀ THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ HOẠT TÍNH SINH HỌC  
CÂY NGOẠI MỘC TÁI (ALLOPHYLUS LIVESCENS GAGNEP.)  
THU HÁI TẠI VÙNG VỊNH HẠ LONG 
Khiếu Thị Tâm1, Đào Đức Thiện2, Nguyễn Thị Hoàng Anh2*, Trịnh Thị Thủy2,  
Trần Văn Lộc2, Trần Văn Sung2 
1Trường Đại học Khoa học, Đại học Thái nguyên 
2Viện Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam 
Đến Toà soạn 02-10-2015; Chấp nhận đăng 20-12-2015 
 
Abstract 
Allophylus livescens Gagnep, a flowering plant of Sapindaceae family. It is an endemic plant growing in limestone 
mountains of Halong bay. Until now, there have been no phytochemical and biological activity works about this 
species. This is the first report on the isolation and structural elucidation of five constituents from A. livescens’s leaves 
and twigs. These compounds named: 1,6,10,14-phytatetraene-3-ol, catechin, stigmasterol, -sitosterol and -sitosterol 
glucoside. The cytotoxic assay on five human cancer cell lines (KB, Hep G2, LU-1, MCF-7, SK) of compound 
1,6,10,14-phytatetraene-3-ol showed negative result. 
Keywords. Allophylus livescens Gagnep, endemic, 1,6,10,14-phytatetraene-3-ol. 
 
1. MỞ ĐẦU 
 
Vịnh Hạ Long, hai lần là di sản thiên nhiên thế 
giới và vừa được chọn là một trong bảy kỳ quan 
thiên nhiên thế giới mới, là nơi chứa đựng đầy đủ 
các giá trị về địa chất, địa mạo và đa dạng sinh học. 
Cho đến nay, 17 loài thực vật đặc hữu của Vịnh Hạ 
long đã được phát hiện [1], trong đó có cây Ngoại 
mộc tái (Allophylus livescens Gagnep.). Đây là một 
loài thực vật có hoa thuộc chi Ngoại mộc 
(Allophylus L.), một trong các chi lớn nhất của họ 
Bồ hòn (Sapindaceae). Cho đến nay, thành phần hóa 
học cũng như hoạt tính sinh học của cây này chưa 
được nghiên cứu. Chi Allophylus L. gồm khoảng 
200 loài, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận 
nhiệt đới. Một số loài thuộc chi này được sử dụng 
làm thuốc ở trên thế giới, ví dụ như loài Allophylus 
serratus dùng làm thuốc chống viêm, thuốc tống hơi, 
chữa bệnh sùi da, phù thũng, gãy xương và làm 
thuốc bổ [2] ở Ấn Độ. Y học dân gian vùng đông 
Bangladesh sử dụng A. cobbe làm thuốc chữa tiêu 
chảy [3]. A. africanus cùng với 5 loài thuộc họ Bồ 
hòn được sử dụng trong dân gian làm thuốc chữa vết 
thương, kháng viêm và bệnh truyền nhiễm [4]. Kết 
quả nghiên cứu hóa học một số loài thuộc chi này 
(A. longipes, A. serratus, A. edulis, A. cobbe,...) cho 
thấy chúng là nguồn chứa các lớp chất phenolic, 
flavonoid, tannin, saponin, axit béo, và đặc biệt là 
cyanolipid [2]. Dầu hạt loài A. natalensis và A. 
dregenus giàu các hợp chất cyanolipid [5]. Ngoài ra, 
một số lớp chất, hợp chất mới cũng đã được tìm 
thấy, ví dụ như các -transpolyprenol, alloprenol 
phân lập từ loài A. caudatus hay sesquiterpen 11-
acetoxy-4- -methoxyeudesman từ loài A. laevigatus 
[2, 6]. Mặc dù các kết quả về chi Allophylus đáng 
quan tâm như  nêu trên, nhưng 24 loài Allophylus 
của Việt nam [7, 8] hầu như đều chưa được nghiên 
cứu. Kết quả khảo sát thành phần hóa học cao chiết 
n-hexan và etyl axetat của lá và cành cây Ngoại mộc 
tái thu được 5 hợp chất. Cấu trúc của chúng được 
xác định bằng các phương pháp phổ kết hợp như 
MS, NMR và so sánh với tài liệu tham khảo là 
1,6,10,14-phytatetraen-3-ol (1), catechin (2), 
stigmasterol (3), -sitosterol (4) và -sitosterol 
glucosid (5). Đây là công bố đầu tiên về loài A. 
livescens. 
 
2. THỰC NGHIỆM 
 
2.1. Thiết bị và hóa chất  
       
Sắc ký bản mỏng được thực hiện trên bản mỏng 
trắng sẵn DC-Alufolien 60 F254 (Merck) và RP18 F254 
(Merck), thuốc thử Vanilin/H2SO4. Sắc ký cột được 
thực hiện trên chất hấp phụ pha thường (Silica gel 
 TCHH, 53(6), 2015  Nguyễn Thị Hoàng Anh và cộng sự 
787 
230-400 mesh (0,040-0,063 mm, Merck, Darmstadt, 
Germany), Sephadex LH-20. 
Phổ khối được đo trên máy HP 5989B-MS, phổ 
cộng hưởng từ hạt nhân một chiều (1H-NMR, 13C-
NMR, DEPT) và hai chiều (HSQC, HMBC, COSY, 
NOESY) được đo trên máy Bruker AM500 FT-
NMR Spectrometer tại Viện Hoá học, Viện Hàn lâm 
Khoa học và Công nghệ Việt Nam. 
 
2.2. Chiết tách và phân lập  
 
600 g lá và cành cây Ngoại mộc tái khô được 
xay nhỏ và ngâm chiết 4 lần với metanol:nước 
(95:5) ở nhiệt độ phòng. Sau khi cất loại dung môi 
dưới áp suất giảm, dịch nước còn lại được chiết lần 
lượt với n-hexan, etyl axetat và butanol. Cất loại 
dung môi dưới áp suất giảm thu được các cặn chiết 
tương ứng có khối lượng là 9, 8 và 26,3 g.  
Cặn chiết n-hexan (9 g) được phân tách trên cột 
silica gel, hệ dung môi rửa giải là n-hexan:EtOAc 
(95:5-0:100, v/v) thu được 11 phân đoạn, kí hiệu là 
H1–H11. Phân đoạn H3 (1,7 g) được tiếp tục tinh 
chế trên cột silica gel với hệ dung môi                      
n-hexan:diclometan (95:5) thu được hợp chất 1 (1,3 
g). Phân đoạn H4 (1,2 g) được đưa lên cột silica gel, 
giải hấp bằng hệ dung môi n-hexan:diclometan 
(90:10) thu được hỗn hợp chất 3 và 4 (30 mg) dưới 
dạng bột trắng. 
Cặn chiết EtOAc (8g) được tinh chế bằng cột 
silica gel, hệ dung môi n-hexan với lượng etyl axetat 
tăng dần từ 1 đến 100 % thu được 9 phân đoạn  (E1- 
E9). Phân đoạn E8 (1,7g) được tinh chế tiếp trên cột 
silica gel, hệ dung môi diclometan:metanol (95:5) 
thu được chất 2 (63 mg) và 5 (35 mg). 
Chất 1: dạng dầu, ESI-MS, m/z = 291 [M+H]+,  
273. [M-OH]
+
. 
1
H, 
13
C NMR (500/125 MHz, 
CDCl3), bảng 1. 
 Chất 3: 1H-NMR (500 MHz, CDCl3): H = 3,51 
(m, H-3); 5,34 (m, H-5); 0,92 (d, 6,5, CH3-19); 5,01 
(dd, 8,5; 15,0, H-20); 5,15 (dd, 8,5; 15,0, H-21); 
0,84 (t, 7,2, CH3-24); 0,83 (d, 6,5, CH3-26), 0,80 (d, 
6,6, CH3-27), 0,70 (s, CH3-28), 1,03 (s, CH3-29). 
Chất 4: 1H-NMR (500 MHz, CDCl3): H = 3,51 
(m,  H-3); 5,34 (m, H-5); 0,92 (d, 6,5, CH3-19); 0,85 
(t, 7,2, CH3-24); 0,83 (d, 6,5, CH3-26); 0,81 (d, 6,6, 
CH3-27); 0,68 (s, CH3-28); 1,02 (s, CH3-29). 
 
2.3. Thử hoạt tính sinh học 
 
Phép thử hoạt tính sinh học được thực hiện tại 
Phòng Hóa sinh ứng dụng, Viện Hóa học, Viện Hàn 
lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. 
Hoạt tính gây độc tế bào được tiến hành theo 
phương pháp của Likhiwitayawuid [9] và Skehan 
[10] trên các dòng tế bào ung thư ở người: KB (biểu 
mô), HepG2 (gan), Lu (phổi), MCF7 (ung thư vú), 
SK (ung thư da).  
 
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 
 
Hợp chất 1 được phân lập dưới dạng dầu. Phổ 
khối ESI-MS ion dương cho píc ion phân tử ở m/z = 
291 [M+H]
+
 và phân mảnh ở m/z = 273 [M-OH]+. 
Phổ 1H-NMR cho thấy tín hiệu của 6 olefinic proton, 
cộng hưởng trong vùng từ 5 đến 6 ppm; tín hiệu của 
5 nhóm methyl ở H = 1,27; 1,59; 1,68 (mỗi tín hiệu 
3H, s) và 1,60 (s, 6H). Ngoài các tín hiệu trên, 12 
aliphatic proton (1,25-2,09) cũng được quan sát thấy 
trong phổ. Các tín hiệu trong phổ 13C-NMR hoàn 
toàn phù hợp với phổ 1H-NMR, bao gồm 8 olefinic 
cacbon ( C = 111,61; 124,09; 124,20; 124,37; 
131,16; 134,97; 135,49 và 145,05) của 4 nối đôi 
trong đó có 1 nối đôi thế 1 lần và 3 nối đôi thế 3 lần; 
một cacbon bậc 4 gắn với nguyên tử oxi ( C = 
73,41), 5 nhóm metyl ( C = 15,96; 15,98; 17,63; 
25,64 và 27,81) cùng với 6 nhóm aliphatic metylen. 
Vị trí kết nối của nhóm hydroxy ở C-3 được khẳng 
định qua tương tác của C-3 ( C = 73,41) với H-2 ( H 
= 5,91); H2-1 ( H = 5,05 & 5,21); H2-4 ( H = 1,55); 
H2-5 ( H = 1,95-2,09) và H3-16 ( H = 1,27) trong phổ 
HMBC. Các số liệu phổ phân tích trên đây, kết hợp 
so sánh với tài liệu tham khảo [11] cho phép dự đoán 
chất 1 có cấu trúc là 1,6,10,14-phytatetraene-3-ol 
hay là geranyl linalool. Việc gán các số liệu phổ 1H 
và 
13
C (bảng 1) của chất 1 dựa vào việc phân tích 
phổ 1D và 2D NMR và so sánh với tài liệu tham 
khảo [11]. Giá trị [ ]D = +13,06 (CH2Cl2, c 0,375), 
phù hợp với số liệu của (+)-(S)- geranyl linalool 
{[ ]
20
D = +18,2 (CHCl3, c 0,06)} trong tài liệu [11]. 
Chất này đã được phân lập trước đây từ nhiều chi 
khác nhau như Picea, Laurencia, Reticulitermes,... 
[8, 12].  
Chất 3 và 4 thu được dưới dạng bột vô định hình 
màu trắng. Phổ 1H NMR của nó cho biết đây là hỗn 
hợp của stigmaterol và -sitosterol theo tỉ lệ 3:7, 
tương ứng. Điều này được chứng minh qua các tín 
hiệu sau: hai tín hiệu ở H = 5,34 (m) và ở H = 3,51 
(m) có cường độ (integral) tương đương 1 proton là 
tín hiệu H-5 và H-3, tương ứng của chất 3 và 4; tín 
hiệu ở H = 5,15 (dd, 8,5; 15,0) và 5,01 (dd, 8,5; 
15,0) với integral tương đương 0,3 H là tín hiệu H-
20 và H-21 của stigmasterol. Bên cạnh đó, tín hiệu 6 
nhóm methyl của mỗi chất 3 và 4 cũng được quan 
sát thấy trên phổ, chúng gồm có 2 tín hiệu singlet 
của nhóm methyl bậc ba (CH3-28, CH3-29), 3 tín 
hiệu doublet của nhóm methyl bậc hai (CH3-19, 
CH3-26, CH3-27) và 1 tín hiệu triplet của nhóm 
methyl bậc một (CH3-24). Các số liệu phổ phân tích 
trên đây của chất 3 và 4 (phần thực nghiệm) hoàn 
 TCHH, 53(6), 2015  Về thành phần hóa học và hoạt tính… 
788 
toàn phù hợp với số liệu trong tài liệu [13]. 
Stigmaterol và -sitosterol là 2 phytosterol tồn tại rất 
phổ biến trong thực vật, cấu trúc của chúng chỉ khác 
nhau ở một nối đôi nên khó tách từng chất riêng biệt, 
thường chúng được phân lập dưới dạng hỗn hợp với 
các tỉ lệ khác nhau.  
 
Chất 2 và 5 được xác định là catechin và -
sitosterol glucoside, tương ứng nhờ so sánh với chất 
chuẩn.  
Theo tra cứu tài liệu của chúng tôi, đây là lần 
đầu tiên các chất 1,6,10,14-phytatetraen-3-ol (1) và 
catechin (2) được phân lập từ chi Allophylus. 
Chất 1 thể hiện kết quả âm tính khi thử hoạt tính 
gây độc tế bào trên 5 dòng tế bào ung thư ở người 
(KB, Hep G2, Lu, MCF–7, SK).  
 
1: 1,6,10,14-phytatetraene-3-ol 
 
2:  Catechin 
 
3:  Stigmasterol 
 
 
 
Bảng 1: Số liệu phổ 1H-NMR và 13C-NMR của chất 1 (500 MHz và 125 MHz, CDCl3) 
Vị trí 1H 13C Vị trí 1H 13C 
   
 
  
1 5,21 d, 1H, 17,5 
5,05 d, 1H, 11,0 
111,61 CH2 11 - 134,97 C 
2 5,91 dd, 1H,  
(10,5 & 17,5) 
145,05 CH 12 1,95-2,09 m 39,68 CH2 
3 - 73,41 C 13 1,95-2,09 m 26,73 CH2 
4 1,55 m, 2H 42,07 CH2 14 5,11 t, 6,5 124,20 CH 
5 1,95-2,09 m  22,68 CH2 15 - 131,16 C 
6 5,14 t, 1H, 7,0 124,37 CH 16 1,68 s, 3H 25,64 CH3 
7 - 135,49 C 17 1,59 s, 3H 17,63 CH3 
8 1,95-2,09 m 39,66 CH2 18 1,27 s, 3H 27,81 CH3 
9 1,95-2,09 m 26,53 CH2 19  
1,60 s, 6H, 
2xCH3 
15,96 CH3 
10 5,11 t, 6,5 124,09 CH 20 15,98 CH3 
 
 
Lời cảm ơn. Nhóm tác giả xin chân thành cảm ơn 
Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia 
(NAFOSTED), Bộ Khoa học và Công nghệ đã tài trợ 
cho nghiên cứu này thông qua Đề tài Nghiên cứu cơ 
bản mã số 104.01-2013.59. 
 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 
1. http://halongbay.com.vn/index.php?option=com_cont
ent&view=article&id=13&Itemid=315&lang=vi. 
2. Priya, E. Sanmuga; Selvan, P. Senthamil; 
Tamilselvan, R. Phytochemical Investigation of 
Allophylus serratus Kurz Leaves by UV and GC-MS 
Analysis. Research Journal of Phytochemistry, 6(1), 
17-24 (2012). 
3. Md. T. Islam, Md. Abdun Noor, Bijoy Karon, 
Rivelilson Mendes de Freitas. In vitro antimicrobial 
and brine shrimp lethality of Allophylus cobbe L. 
Ayu, An International Quarterty Journal of Research 
in Ayuveda, 33(2), 299-302 (2012). 
4. M. O. Sofidiya, F. O. Jimoh, A. A. Aliero, A. J. 
Afolayan, O. A. Odukoya, O. B. Familoni. 
Evaluation of antioxidant and antibacterial 
 TCHH, 53(6), 2015  Nguyễn Thị Hoàng Anh và cộng sự 
789 
properties of six Sapindaceae members. J. Medicinal 
Plants Research, 6(1), 154-160 (2012). 
5. P. Avato, I. Rosito, P. Papadia, F. P. Fanizzi. 
Cyanolipid-rich seed oils from Allophylus natalensis 
and A. dregenus, Lipids, 40(10), 1051-1056 (2005). 
6. J. P. David, Ihanmarck D. dos Santos, Jorge M. 
David. A new sesquitrepene from the fruits of 
Allophylus laevigatus, Fitoterapia, 75, 795-798 
(2004). 
7. Phạm Hoàng Hộ. Cây cỏ Việt Nam, Nxb. Trẻ (1999). 
8. CD Rom of Dictionary of Natural Products. Version 
18.1. 
9. Likhitwitayawuid K., Angerhofer C. K., Cordell G. 
A., & Pezzuto J. M. Cytotoxic antimalarial 
bisbenzylisoquinoline aklaloids from Stephania 
erecta. Journal of Natural Products, 56, 30-38 (1993). 
10. Skehan P., Storeng R., Scudiero D., Monks A., Mc 
Mahon J., Vistica D. Warren J. T. New colorimetric 
cytotoxicity assay for anticancer-drug screening. 
Journal of the National Cancer Institute, 82, 1107-
1112 (1990). 
11.  Ales Svatos, Klára Urbanová, Irena Valterová. The 
First Synthesis of Geranyllinalool enantiomers. 
Collect. Czech. Chem. Commun., 67, 83-90 (2002). 
12. Alexandre Quintana, Judith Reinhard, Robert Faure, 
Paolo Uva, Anne-Genevi Eve Bagn Eres, Georges 
Massiot, Jean-Luc Clement. Interspecific variation in 
terpenoid composition of defensive secretions of 
European Reticulitermes termites, Journal of 
Chemical Ecology, 29(3), 639-652 (2003). 
13. Venkata Sai Prakash Chaturvedula, Indra Prakash. 
Isolation of Stigmasterol and β-Sitosterol from the 
dichloromethane extract of Rubus suavissimus 
International Curent Pharmaceutical Journal, 1(9), 
239-242 (2012). 
 
 
Liên hệ: Nguyễn Thị Hoàng Anh 
Viện Hoá học 
Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam 
Số 18, Hoàng Quốc Việt, Cầu Giấy, Hà Nội 
E-mail: hoanganhvhh@gmail.com; Điện thoại 04-32121149; Fax. 0084-4-8361283. 
 
 


Về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học cây ngoại mộc tái (Allophylus livescens Gagnep.) thu hái tại vùng Vịnh Hạ Long

http://vjs.ac.vn/index.php/vjchem/article/download/2015-00221/6448

Về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học cây ngoại mộc tái (Allophylus livescens Gagnep.) thu hái tại vùng Vịnh Hạ Long

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Vietnam Academy of Science and Technology: Journals Online