'Siirt Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi'
Abstract
There is an important place of nasihatname in our literature, which aims to convey readers in a moral and social way, and thus to raise a model of a human type. One of these types of works is Levhnâme belonging to Mevlânâ Resmî.In this study, one of the 18th century poets, Mevlânâ Resmî's work named Levhnâme, which was created through advice from the father to the son, is examined and a transcriptional text is prepared. Today, there is only one copy of the work, which is written aruz meter of “mefâ’îlün mefâ’îlün fa’ûlün” and masnavi verse. Our study, prepared by moving from this copy which is registered with 06 Mil Yz A 5214 archive number in Ankara National Library, is composed of an introduction and 3 sections. In the introduction part, after giving general information about the type of nasihatname, it is talked about nasihatnames written in Iran and Turkish Literature. In the 1st section, general information about Mevlânâ Resmî's life and works is given. In the 2nd section, Levhnâme is examined. The features of the work are identified from such perspectives as verse, meter, rhyme, language and style, proverbs and idioms, literary arts and content. In the 3rd section, the transcriptional text of the work is introduced by explaining the path of preparation of the transcriptional text. At the end of the study, there is a dictionary part including the meaning of the words in the work and a concordance including the names of the person, place and work.İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY i
BİLDİRİM ii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii
ETİK BEYAN iv
ÖN SÖZ v
ÖZET viii
ABSTRACT ix
İÇİNDEKİLER x
KISALTMALAR DİZİNİ xiv
GİRİŞ 1
A. NASİHATNÂME (PENDNÂME) 1
A.1. İran Edebiyatında Nasihatnâmeler 2
A.2. Türk Edebiyatında Nasihatnâmeler 3
1. BÖLÜM: RESMÎ’NİN HAYATI VE ESERİ 7
1.1. RESMÎ’NİN HAYATI 7
1.2. RESMÎ’NİN ESERİ 11
1.2.1. Levhnâme’nin Tanıtılması : Adı, Türü, Yazılış Sebebi, Yazılış Tarihi, Beyit Sayısı ve Vezni 11
1.2.2. Levhnâme’nin Nüsha Tavsifi 13
2. BÖLÜM: LEVHNÂME’NİN İNCELENMESİ 14
2.1. NAZIM ŞEKLİ VE ESERİN BÖLÜMLERİ 14
2.1.1. Nazım Şekli 14
2.1.2. Eserin Bölümleri 14
2.2. VEZİN 16
2.3. KAFİYE 18
2.3.1. Kafiye Çeşitleri 19
2.3.1.1. Mücerred Kafiye 19
2.3.1.2. Mürdef Kafiye 20
2.3.1.3. Müesses Kafiye 20
2.3.1.4. Mukayyed Kafiye 20
2.3.2. Kafiye Kusurları 20
2.3.2.1. İkvâ 20
2.3.2.2. İkfâ 21
2.4. DİL VE ÜSLUP 22
2.4.1. Deyimler 24
2.4.2. Atasözleri 25
2.5. EDEBÎ SANATLAR 27
2.5.1. Teşbih 27
2.5.2. Kinaye 28
2.5.3. Tenasüb 29
2.5.4. Sihr-i Helal 30
2.5.5. Tezad 30
2.5.6. Nida 31
2.5.7. Telmih 32
2.5.8. İrsal-i Mesel 33
2.5.9. İktibas 33
2.5.10. Cinas 34
2.5.11. İştikak 35
2.5.12. Tarsi 35
2.6. MUHTEVA ÖZELLİKLERİ 36
2.6.1. Güzel Ahlaka Ait Özellikler 36
2.6.1.1. Kanaat 36
2.6.1.2. Tevazu (Alçak Gönüllülük) 37
2.6.1.3. İhlas (İçten Sevgi) 37
2.6.1.4. Doğruluk 38
2.6.1.5. Hayâ (Utanma) 38
2.6.1.6. Hilm (Huy Yumuşaklığı) 39
2.6.1.7. Şecaat (Cesurluk, Yiğitlik) 39
2.6.2. Kötü Ahlaka Ait Özellikler 40
2.6.2.1. Temerrüd (İnat) 40
2.6.2.2. Tama ve Dünya Sevgisi 42
2.6.2.3. İsraf 43
2.6.2.4. Cimrilik 43
2.6.2.5. Kibir ve Gurur 43
2.6.2.6. Tezellül 44
2.6.2.7. Hased (Kıskançlık) 45
2.6.2.8. Vakahat (Arsızlık) 46
2.6.2.9. Gazap (Hiddet, Öfke) 46
2.6.2.10. Cübn (Korkaklık) 47
2.6.3. Anne ve Babaya Hürmet Bahsi 47
2.6.4. İlimle İlgili Hususlar 49
2.6.4.1. İlmin Gereği 49
2.6.4.2. Âlimlere Hürmet Bahsi 50
2.6.5. Ayetler ve Hadisler 50
2.6.5.1. Ayetler………………………………………………………...…50
2.6.5.2. Hadisler…………………………………..……………………...52
3. BÖLÜM: LEVHNÂME’NİN ÇEVRİYAZILI METNİ………………………55
3.1. METNİN HAZIRLANMASINDA İZLENEN YOL……………………...…55
3.2. TRANSKRİPSİYON SİSTEMİ 60
3.3. ÇEVRİYAZILI METİN 61
SONUÇ……………………………………………………………………………….141
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………142
EK KAYNAKLAR…………………………………………………………………..145
DİZİN (KİŞİ, YER, ESER ADLARI)…………………………………...………….148
SÖZLÜK………………………………………………………………...……………149
EKLER………………………………………………………………………….……203
EK 1: LEVHNÂME’NİN ESKİYAZI METNİ…………………………………….203
EK 2: ORİJİNALLİK RAPORU………………………...…………………………252
EK 3: ETİK KURUL İZNİ MUAFİYET FORMU…………………………….….254
ÖZGEÇMİŞ Okuyanları ahlâki ve sosyal açıdan kemâle ulaştırmayı ve böylece örnek insan tipi yetiştirmeyi amaçlayan nasihatnâmelerin edebiyatımızda önemli bir yeri vardır. Bu tür eserlerden biri de Mevlânâ Resmî’ye ait Levhnâme’dir. Bu çalışmada 18. yüzyıl şairlerinden Mevlânâ Resmî’nin babadan oğula nasihat yoluyla oluşturulan Levhnâme adlı eseri incelenip çevriyazılı metni hazırlanmıştır. Aruzun “mefâ’îlün mefâ’îlün fa’ûlün” vezni ile ve mesnevi nazım şekliyle yazılmış olan eserin elimizde bugün için tek nüshası bulunmaktadır. Ankara Milli Kütüphane’de 06 Mil Yz A 5214 arşiv numarasıyla kayıtlı bu nüshadan hareketle hazırlanan çalışmamız bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında nasihatnâme türü hakkında genel bilgiler verildikten sonra İran ve Türk edebiyatlarında yazılan nasihatnâmeler söz konusu edilmiştir. 1. bölümde Mevlânâ Resmî’nin hayatı ve eseriyle ilgili genel bilgilere yer verilmiştir. 2. bölümünde ise Levhnâme’nin incelemesi yapılmıştır. Eserin nazım şekli, vezin, kafiye, dil ve üslup, atasözleri ve deyimler, edebi sanatlar ve muhteva gibi açılardan özellikleri tespit edilmiştir. 3. bölümde ise çevriyazılı metnin hazırlanmasında izlenen yol açıklanarak eserin çevriyazılı metni ortaya konmuştur. Çalışmanın sonunda eserdeki sözcüklerin manasını içeren sözlük bölümü ile kişi, yer ve eser adlarını içeren dizin bulunmaktadır
