Malicka, Ewa

Prace Historyczne

Polish

Jagiellonian Univeristy Repository

Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej nr 11001–11434. ArchiwumDomowe Pawlikowskich, część I. Opracowały Iwona Bator, JadwigaGrzybowska, Monika Jaglarz, Urszula Klatkapod redakcją Ewy Malickiej, Kraków 2008, ss. X + 342Michał Pawlikowski (1887–1970), potomek rodu Pawlikowskich z Medyki, pisarz,historyk kultury i działacz społeczny, jako młody człowiek, około 1904 r. zaczął two-rzyć archiwum rodzinne. Jego zaczątek stanowiły dokumenty odnalezione w walizachocalonych po pożarze medyckiego lamusa. Były to głównie papiery majątkowe Medy-ki i innych posiadłości Pawlikowskich od początku XVII w., a także papiery osobistei duża ilość korespondencji kilku pokoleń Pawlikowskich. Wiele z nich uległo ponow-nemu zniszczeniu w latach 1914–1918. W okresie międzywojennym zbiór był syste-matycznie powiększany, m.in. wzbogacił się o duże archiwum rodzinne spowinowaco-nych z Pawlikowskimi Dzieduszyckich, a także o papiery Wolskich z Zaświecia weLwowie otrzymane od znanej poetki Maryli Wolskiej (1873–1930), w skład którychwchodziła również spuścizna po Arturze Grottgerze.Wraz z wybuchem II wojny światowej Archiwum wywiezione zostało z Medyki doLwowa i złożone w Ossolineum, gdzie przeleżało dwa lata, po czym Jan GwalbertHenryk Pawlikowski, brat przebywającego wówczas we Włoszech Michała, przewiózłje końmi najpierw do klasztoru Benedyktynów w Tyńcu, potem zaś do piwnic Biblio-teki Jagiellońskiej. Wreszcie w sposobnej chwili przetransportowane zostało do Zako-panego i złożone w będącym własnością rodziny „Domu po Jedlami” na Kozińcu.Michał Pawlikowski wraz ze swoimi najbliższymi zamieszkał na stałe za granicą.Do Polski przyjechał po raz pierwszy w 1957 r. Odtąd bywał tu często i ostatnie kilka-naście lat swego życia poświęcił porządkowaniu Archiwum oraz spisywaniu wspo-mnień.Równocześnie nieustannie powiększał zbiory zarówno o materiały rodzinne, jaki obce. Archiwalia były przez cały czas, w miarę możliwości, udostępniane, dzięki czemuniewielka ich część została w sposób naukowy opracowana i opublikowana. Archiwumma również swoje hasło przedstawiające historię zbioru i jego zawartość w wydanymprzez Bibliotekę Narodową informatorze o zbiorach rękopiśmiennych w Polsce1. O ro-dzinie Pawlikowskich wielokrotnie pisano zarówno przed wojną, jak i w późniejszymokresie, a jej najwybitniejsi przedstawiciele mają obszerne biogramy w Polskim Słowniku                                                       1 Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce, oprac. D. Kamolowa przy współpr. T. S ie -n ia tyck ie j , wyd. II, Warszawa 2003, s. 550–553.196Biograficznym2. Wspomnienia Michała Pawlikowskiego wydał dopiero jego syn, KasperPawlikowski, z maszynopisów zachowanych w Archiwum3.Po tragicznej śmierci Michała Pawlikowskiego w 1970 r., Archiwum pozostawałopod troskliwą opieką jego rodziny. W liście kondolencyjnym wysłanym do wdowy,Leli Pawlikowskiej, Włodzimierz Dworzaczek napisał te słowa4:„Pozostawił po sobie niedokończone ostatnie swe dzieło – Archiwum. Nie kierował się w tymani próżnością rodzinną, ani mecenasowskimi ambicjami, po prostu chęcią służenia kulturze pol-skiej, a więc motywem najszczytniejszym. I życzyćby tylko należało zarówno dla dobra owejkultury, jak i dla Jego pamięci, aby dała się zrealizować rzecz w tym wszystkim najważniejsza,stanowiąca myśl przewodnią zmarłego: udostępnienie jak najszersze i jak najcelowsze zbieranychprzez niego materiałów nauce polskiej”.Po latach opiekunowie i współwłaściciele Archiwum, mając świadomość jegowartości zarówno materialnej, jak i kulturalnej, zdecydowali się przekazać je do zbio-rów publicznych.Archiwum Domowe Pawlikowskich zostało przekazane Uniwersytetowi Jagielloń-skiemu uroczystym aktem dnia 25 lipca 2001 r. Oprócz głównego zrębu Archiwumprzewiezionego z „Domu pod Jedlami” w Zakopanem w darze znalazły się równieżarchiwalia rodzinne sprowadzone z Kanady, Wielkiej Brytanii i Szwajcarii. BibliotekaJagiellońska zobowiązała się włączyć je do swoich zasobów jako (jak to zaznaczonow akcie darowizny) „jednorodny, nierozłączny, oznaczony proweniencyjnie zbiór”,a następnie opracować i wydać drukiem jego pełny katalog.I oto właśnie, jako kolejny tom Inwentarza rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, wy-dany został pierwszy z zaplanowanych czterech, które zawierać będą opisy katalogowerękopisów wchodzących w skład Archiwum Domowego Pawlikowskich. Skatalogo-wane w nim zostały materiały genealogiczne, najstarsze dokumenty majątkowe, papie-ry rodzinne Pawlikowskich różnych linii oraz spuścizny archiwalne po przedstawicie-lach rodu wywodzących się od Józefa Benedykta, który w 1809 r. zakupił wieś Medy-kę i dał początek dynastii „Medyceuszów”, jak sami czasem żartobliwie nazywali sięPawlikowscy. Oprócz papierów wspomnianego już protoplasty opisane są spuścizny:Gwalberta Pawlikowskiego (1793–1852), przyjaciela Józefa Maksymiliana Ossoliń-skiego i kuratora jego zbiorów, również twórcy własnej kolekcji; Mieczysława Pawli-kowskiego (1834–1903), poety, pisarza, publicysty, uczestnika powstania styczniowe-go, mecenasa prasy polskiej w Galicji; Jana Gwalberta Pawlikowskiego (1860–1939),ziemianina, profesora ekonomiki w Akademii Rolniczej w Dublanach, propagatoraochrony przyrody i protektora sztuki zakopiańskiej, edytora Króla Ducha JuliuszaSłowackiego, prezesa Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w Galicji; TadeuszaPawlikowskiego (1861–1915), dyrektora teatrów krakowskich i lwowskich; JanaGwalberta Henryka Pawlikowskiego (1891–1962), literata, znawcy gwary i folklorupodhalańskiego. Spuściznom głównych przedstawicieli rodu towarzyszą papiery i ko-respondencje ich małżonek (m.in. Marii z Kossaków Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej)i innych członków rodziny. Pośród setek autorów listów błyszczą nazwiska tej klasy co                                                       2 Polski Słownik Biograficzny, t. XXV, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980 (tom zawiera10 biogramów przedstawicieli rodu Pawlikowskich).3 M. Pawl ikowsk i , Pamiętniki, Kraków 1998.4 List W. Dworzaczka do L. Pawlikowskiej z 3 kwietnia 1971 r. w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej(BJ Przyb. 564/04).197Aleksander Fredro, Stanisław Wyspiański, Adam Asnyk, Maria Konopnicka. W tomietym skatalogowane zostały również archiwalia rodzinne spokrewnionych z Pawlikow-skimi Dzieduszyckich, Abramowiczów i Błażowskich.Tom opatrzony jest wstępem oraz indeksem osób, instytucji i miejscowości.Ewa Malicka

Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej nr 11001-11434 : Archiwum Domowe Pawlikowskich : część I

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/81385/malicka_inwentarz_rekopisow_biblioteki_jagiellonskiej_nr_11001-11434_2009.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej nr 11001-11434 : Archiwum Domowe Pawlikowskich : część I

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Jagiellonian Univeristy Repository