Hendriks, A.J.

Dutch

NARCIS 

De macht van de grootte

Radboud Repository

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University
Nijmegen
 
 
 
 
The following full text is a publisher's version.
 
 
For additional information about this publication click this link.
http://hdl.handle.net/2066/32383
 
 
 
Please be advised that this information was generated on 2020-09-09 and may be subject to
change.
77
stoffen in uiteenlopende soorten te voor-
spellen. Ecologen zijn een stuk terughouden-
der. Incidenteel wordt de grootteverdeling
van soorten in natuurlijke en niet-natuur-
lijke systemen bepaald. Maar areaalgrootte,
minimum populatiedichtheid en andere
voor bescherming noodzakelijke kennis
wordt zelden in verband gebracht met allo-
metrische relaties. Uiteraard bepaalt de
grootte niet alles. Maar het zou me verbazen
als we in de praktijk van het landschapsbe-
heer hier geen gebruik van kunnen maken.
De uitdaging voor de ecologie - beleid en
onderzoek - is zich niet te isoleren in een
specialisme maar juist de interactie met
andere vakgebieden aan te gaan.
J A N  H E N D R I K S
Prof. Dr. Ir. Jan Hendriks trad op 4 maart 2005
aan als hoogleraar Milieukunde aan de Radboud
Universiteit Nijmegen. Deze Orakel is op zijn
oratie gebaseerd.
De ecologie is groot geworden met onder-
zoek naar de respons van planten en dieren
op variatie in enkele - vaak abiotische -
factoren. Vandaag de dag heeft de natuur
te maken, niet met enkele, maar met tal-
loos veel en verschillende bedreigingen. In
het rivierengebied bijvoorbeeld, spelen her-
inrichting, verontreiniging, vermesting,
verstoring en dergelijke een grote rol. Al-
leen al binnen een thema als verontreiniging
hebben we te maken met naar schatting
tienduizenden verschillende gifstoffen die
van invloed kunnen zijn. Om snel resultaat
te boeken heeft het beleid per thema apar-
te doelen opgesteld. Zo wordt versnippering
beoordeeld aan de hand van doelsoorten en
geeft het percentage beschermde soorten
de norm voor verontreiniging aan. Daardoor
wordt het lastig om te beoordelen welke
factoren nu dominant zijn. Komt de otter in
grote delen van Nederland niet voor vanwe-
ge verstoring of versnippering of PCB-ver-
ontreiniging? Naarmate de mogelijkheden
voor verbeteringen – ruimte en geld - minder
worden, wordt een degelijke onderbouwing
van de antwoorden belangrijker.
De problematiek is aan twee kanten inge-
wikkeld. We willen multi-species beschermen
tegen multi-stress, of in termen van de
Kaderrichtlijn Water, we willen van veel
physical-chemical pressures de biological
responses kennen. Bij evaluaties blijkt echter
vaak dat voor veel soorten te weinig ecolo-
gische gegevens bekend zijn. 
Dat laatste brengt me op een persoonlijke
hobby waar in Nederland niet zo veel aan-
dacht voor is. Al heel lang verwonderen
biologen zich over de relatie tussen grootte
van een soort en zijn eigenschappen. Grote
planten en dieren eten meer, groeien snel-
ler, leven langer en wonen compacter. 
In vergelijking met een cavia van 0,5 kg
eet een olifant van 5.000 kg per dag echter
niet 5000/0,5 = 10000 keer zo veel, maar
slechts 5000 3/4 / 0,5 3/4 = 1000 keer. Per
kilogram lichaamsgewicht verorbert de gi-
gant dus 5000-1/4 / 0,5-1/4 = 1/10 van wat
de cavia consumeert. 
Veel processen, zoals metabolisme, indivi-
duele groei, reproductie, sterfte, opname-
snelheid van PCBs, nemen ook af met het
gewicht tot de macht -1/4. Parameters voor
tijd, zoals maximum leeftijd en de oscillatie-
periode in prooi-predator systemen nemen
juist toe met een helling van 1/4. Voor
dichtheden en arealen zijn ook zulke, zoge-
naamde allometrische relaties bekend.
Waarom 1/4 en niet 1/3, zoals op grond van
oppervlakte-inhoud relaties verwacht mag
worden? De afgelopen eeuw zijn vele, vaak
omslachtige, verklaringen geformuleerd.
Eind negentiger jaren verscheen een aantal
fascinerende artikelen in Science en Nature
dat de oorzaak zoekt in de beperkingen
voor transport van stoffen in organismen.
De bewijslast is consistent en indrukwek-
kend. De komende jaren zal moeten blijken
of de aannames terecht zijn.
Nog interessanter dan de achterliggende
theorieën zijn de toepassingen in de prak-
tijk. In de farmacologie wordt al lang ge-
bruik gemaakt van allometrische relaties
om testen met knaagdieren te extrapoleren
naar mensen. Toxicologen passen dezelfde
kennis toe om accumulatie van allerlei gif-
OrakelDe macht van de grootte


https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/2066/32383/1/32383.pdf

De macht van de grootte

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Radboud Repository