L-awtur jitkellem bħala editur li jieħu ħsieb it-tmexxija ta’ dan il-ktieb.peer-reviewe

Muscat-Azzopardi, Ġino

OAR@UM

I L-MAL TI QARI LI TOMROG IL-GliAQDA TAL-KITTIEBA TAL-MALT! L-EWWEL KELMIET. L-EWWEL KTIEB TA' L-1925 Kelli nitqanna bit-tmexxija la' dan il-Ktieb, li sejjer johrog kull tliet xhur, bz'ex ixerred deJ/em izjed zi-Qari tajjeb tcd-JV!alti, ghax deherli li nonqos lil shabi tal-G11aqda u naghmilha ta' kbir minnghajr rna jien, jekk ma nidholx ghax-xoghol li ghog·obhom jitilqu f'idejja, aktarx ghax j ien 1-ixjah fosthom, jew gnal h.<;tg' ohra. Ma-dan-kollu, il-hidma tiegni ma tkunx tqila kemm wiehed jista' jahseb : 1-ewwel nett, ghax il-Kittieba ta' dan il-Qari, bnalma sejrin taraw b'ghajnejkom, huma bosta u mill-aqwa, li, biex naghmel il-wisa' lil kull-hadd, bil-kemm ikolli fejn inhazzez kelmtejn minn tiegni ; u, inbaghad, ghax, biex ighini fil-bqija tat-taqsim tal-ktieb, tawni zaghzugh li jaf u jhobb janclern. Niftehmu, mela, fuq xi nagiet li jantieg nistqar-ruhom qabel nibdew, u xejn aktar. L-ewwel wahda, li dan il-Kticb ma ghandux x'jaqsam ma' Partiti, Ia ta' Pulitka u inqas ta' festi, ta' baned, ta' loghob u prasp<1r onra : la ta' Barra u inqas ta' Malta. Il-Kittieba ta' kull lewn u ta' kull bixla, mer11ba bihom kollha : imma, qabel rna jirfsu 1-gnatba ta' darna, iriclu jinzghu kull gibda li tbieg11ed minn hsiebna u jnalluha wara 1-bieb ta' barra, ghax inkella ma nkunux nistghu nilqghuhom, inqas jekk ikunu 1-aqwa nbieb tal-lsien malti u taghna nfus na. 4 It-tien~, nbagnad, 1i 1-Kittieba ta' dan i1-Qari, gftad li nixtiquhom jitke!lmu l-i.&jed fuq tagiz!inz u snajja, ikol1hom il-wesgna li jiktbu fuq nwejjeg; tal-Knisja, fuq tif::oir ta' Kotba, fuq grajja qodma u ta' zmienna, fuq nbarijiet, fl:q '.::qhil, fuq mogndija taz-;~:11ien u fuq kull nag'ohra (bat-ra 1-Pztlitka u 1-Partiti): imma, jekk, fi1-ktib taghhom, jinbxu jew iniggzu lil xi hadd, idumu jistennew li xoghlhom jara cl-daw1 !. ... U, 11-annar, hemm bzonn nidraw li, mita jinqala' xi gnilt bcjn ii-Kittieba, sewwa fuq ii-Kitba ma1tija u sewwa fuq kull taghlim jew taghrif iehor, hadcl min-nhom ma ghandu johrog n~ill-friex, billi jikxef 'il sienbu (mita hi nag·a li fiha jistgl1u ma jidhrux b'isimhom, gnax inkella ma ni1qgnuhomx anna) u jinfexx fi tkasbir u tghajjlr li jag11mel gnajb lill-Kittieba tal-gieh u ta1-ghaqal. Mela, f'kelma wanda, Qari tajjeb u ta' fejda, gej mnejn lm gej. Gt1ax it-Twemmin tagnna fit-tmexxija tal-MALTI jingabar f'clawn il-kelmiet: Hobb '1 Alia u '1-Ghajrek, billi tghallem Iii min ma jafx. U nistgnu nieqfu hawn, ghax fissirna ruhna biz-zejje:d mal-Qarrejja tagnna: imma nghiclu ke1mtejn ohra, mhux gna1ihom daqs kemm gnal clawk li huma torox ghax ma jridux jisimg·nu. Kif ghidna fi1-biclu, il-hsieb tagnna hu biss 1i nxerrdu deJ/em zzjed i!-Qari ta;feb tal-111/a!ti. Gnax hi gharukaza kbira gha1ina li !sienna, imfahnar minn Kittieba ta' 1-Italja, ta' Franza, ta' 1-Tngi1terra u tal-Germanja, bhala wiet1ed mill-isbali u mill-eqclem ilsna ta' 1-0tjent, gl1aclna ma nafux niktbuh tajjeb u b' Alfabet wiehecl. U, mita ngnidu lliktbulz tajjeb, ma rridux nifhmu 1i niktbulz saji, gnax is-saji u l-imdemzes jigi mix-xenta tal-Kittieb, mhux mil-lsien fih in-nifsu (kif, biex insemmu t-Taljan biss, D' Annunzio u De Amicis ma jiktbux b'xehta wafida : dak saji u dan le, ghad li huma kittieba tajbin it-tnejn) : imma nifhmu mzlctub b' Alfabet wz'efzeli, li, gnalkemm mibni fuq is-sisien tat-Taljan-u ngniduh b'wiccna minn qucldiem li l :lifaNt tal-Gilaqda ltu mibtti fuq z's-sisien tat-l{r.{ian-jinsab imsewwi clarba gfial-dejjem fejn it-Taljan ma gnandux il-lehnijiet maltin C, g, n, k, q, Z U go, gl1ax fl-i]sna ta' J-Orjent, bna]ma hu tagnna, ebda ittra ma ghanclha tienu izjecl minn 1efien .. wiened u ebda lenen ma gnanclu jinkiteb b'izjecl minn ittra wanda, kif jig·ri fit-Tal jan (casa, Cella, cities<'~, tz"oJZdolo; g·a!a, J;e!o, ficr;lia, ,r;licerina, glzifo): u, fuq kollox, li jinkiteb b1a ma jiz1oq fd-grammatka, ladarba 1-Malti gnandu grammatka wisq isban u aktar mexxejja minn ta' 1-i1sna 1-oli.ra. Mill-bqija, il-kliem li dahal f11-Malti minn 1-Isqalli, kif ukoll mit-Taljan u minn ilsna ofira, qatt ma hlomna li nwarrbuh: 1-izjecl, inbaghad, jekk hu hallas icl-Dwana, bi1li na xenta maltija, li, minn daqqiet, inqas ignarfuh aktar in-nies ta' mnejn g·iena; imma inqas hu sewwa li tmur tnaqqar nwejjeg· nadd-ieli.or, mita f'darek gli.andek x'jagt1me1 tajjr~b. u gbalhekk m'humiex li.bieb tal-Ma1ti dawk 1i donnhom jitqanzfiu biex ideffsu 1diem barrani fejn gnanclna tagli.na. F1-alltiar nett, nixtiequ nclannlu fi rjus 1-egndewwa tagnna -jew, ngniclu an jar, fi rjus dawk li qatt ma riedu jafu blna--li al1na Ia nif1rnu mita naraw 'il xi wnud jinqdew bii-l\Ialti tthall-t1sibijiet nziena tal-Pzditka tagnhom, u inqas irridu, bit-tixrid ta' ]sienna, nirfdu lil dawk li jobogbdu t-Taljan : irridu biss, b'fehma safja u snina, naghmlu kemm nit1111u biex nehelsu mill-ghajb 1i fih jinsab il-1sien Tas-sbejfza fost is-sbz"efz, ./th·t 1£ bennitna ! 0. Muscat-Azzopardi. 

L-ewwel kelmiet

https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/45727/1/L-ewwel%20kelmiet.pdf

L-ewwel kelmiet

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

OAR@UM