Dan l-artiklu hu dwar mard komuni fit-tfal bħad-diptheria, il-bronchitis, il-mard tal-imsaren, fost oħrajn.N/

Agius, P. P.

OAR@UM

IL·MARD TAT-TFAL. IT-TRABI U T-TFAL MAL TIN U GhA WDXIN. Anna, fl-erbgha u tletin sena li ilna tobba, 1-aktar li hab--bilna rasna, kien fuq il-mard tat-t!al, u dejjem fittxejna u flejna il-ghala. Hawn Malta, it trabi u t-tfal jimirdu wisq, ghad li xik-tar imnisslin minn nies f'sahnithom-1-aktar fir-rhula-u 1-om-mijiet aktarx iredd15huhom: imnissla f'art imbierka fejn gnadha ma dahlitx id-drawa hazina li 1-missirijiet u 1-ommijiet jitmezimzu min-nieqa u mill-kotra tat-trabi : fejn dik li jghidulha 1-imbabba tat-tfal-tlze cult of the cradlr;, -il culto alia culla-i!-gho:lia. tan-nieqa, ghadha tbegg·eg u ghadha l-gt1axqa tan nies mizzewg·a. Hawn, dik li jsejhulha race suicide - il-qerda tan-nisei tan-nies b'idejhom-ghadha, ghall-nniena t' Alia, rna dahletx; dik il-kerda li tant kitbu fuqha Father Vaughan, it-President Roosevelt (li martu, ilu ftit, zaret Malta u fat1tuitha bafna) u busta ghorrief of1ra. Missierna 1-gnaziz, (li kien tabib ukoll). !den ukoll t1a t1sieb tal-mard tal-qerda tat-trabi u fl. 1869 kien 1-ewwel tahib f' Malta li kien induna li kien hawn id-Diphtlzeria. Kien dak iz-.Zmien tabib tal-Puiizija, 1-Imsida, u kien sab li dil-marda kiefra u qa-lila kienu rikbuha 1-I=Iasselin ta' San Gorg u minn hemm xerrduha 1-Imsida u bnadiji~t uhra u kien salvr~ hafna tfal. Kemm smajna kbarat u nis:J. taghhom ifabhrn t-tfal u t-trabi f'Malta u Ghawdex gnas-sanha u gnas-sbuhija taghhom! ghax fejn hemm is-sbuhija hemm is-sahba, ghax il-mard ikerrah, ikasbar u jqadded it-trabi u jisfigurahom likoll. Il-gharef Prof. Dr. Ermanno Eicehorst ta' Zurigo, wiehed mil 1-akbar tobba li qatt rat id-dinja, ighid li 1-mard tat-tfall-aktar imsemmi bt1ala zerrieglia tal-mewt huma 1-mard ta' 1-imsaren u 1-mard tal-qafas u tal-pu!muni u tat-tubi tan-nifs-bronclzi. 11-mard ta' 1-imsaren (li kiteb fuqu 1-kbir Forbes-Ross w~li­da mil 1-isbali opri u 1-aktar godda -- Intestinal Into:ricatioll in children) hu dak li iktarx issibu fi tfal illegittimi - minnghajr omm u missier maglirufa-ghax dawna mitluqa gliall-gbonq it-triq u jieklu dak li jsibu jew dak li jatuhom il-barranin tal·bniena milli jkollhom: il-mard t<tn-nits u tas sider li aktarx issibu iit-tfal legittimi, li gJ1andhom 1-omm u 1-missier, gbax ghalkemm gewwa jdarruhom fis··shana~ 111<\!li johorg1.1 Qqn;a jiehdu rih ghal k.ul14ejn 54 li t-taljani Fac Fede, Biagini u ohrajn i·gnidu li jghatsu "a-nche aprendo il vetro di un orologio"-mq3r jekk tiftah il-hgiega ta' arlogg. Anna, ghad li tfal illegittimi ma gnandniex wisq, u ghalltekk ma toqghodx dina t-taqsima ta' 1-Eicehorst, ii:da, kemm ilna tob-ba, rajna li wkoll f 'Malta dan huwa 1-mard li jati 1-imniegel lill-mewt hiex tahsad hafna tfal u ggib 1-istragi ta' 1-innocenti. Mafna tfal u trabi jagMsu. Hawn xi kotba tal-mard tat,. tfal li jghidu limerija kbira u jxerrdu 1-fehma hai:ina li meta t-trabi jaghtsu u jkollhom imnehirhom imzaddam ikunu hadu xi rih. Barn minn clan, jista jigi mill-febbre da jieno, li Malta ftit studjata, mid-diphther£a, mill-hoi:ba, mir-Rinile Epidemica, mill-Grippe u mxijiet ohra; inbaghad tista' tig-i wkoll mis-Sililzde Eredituria, Ji bnal ma kien jahseb missierna, il-Prof. Galea, il-Prof. C. Samut, il-Prof. Stilon u ohrajn. hija wisq aktar imxer-rda milli wieiied jaiiseb. U ghalhekk it-tii:dima ghandna niendu hsiebha u naiisbu hai:in biex it-tajjeb ma jonqosx u minnflok ma nikkurawha bil-Pomala Borica, bl-acidu borku u bi nmerijiet oiira, ghandna nsejhu Habib gt1ax, xi drabi, kull deni t1udu b'gid u tabib tajjeb jinduna mil 1-ewwel berqa li hemm marda kerha fit-tarbija li jekk ma tahsbilhiex mill-ewwel tag-nmel hsara kbira u teqred it-tfal. B'dana kollu, nahsbu dejjem indarru 't-tfal ghal-1-arja, ghax 1-egnluq u 1-fsied fit-tfal, jifthu t-triq ghall-mard tas-sider. Nisa Inglizi, Franeizi, Taljani, Germanii:i u onraj::1 staghgbu u qalulna kemm-il darba kemm huma b'sant1ithom it-tfal ta' Malta u li 1-htija tal-mewt u 1-istragi taghhom huma 1-ommijiet u 1-qraba. Il-mishuta gai:ai:a. teqred tfal wisq: anna nghidulha t-tebut tat-trabi. It-tabib filantropu G. C., sinjur nafna, gbarraq hajtu jfittex gt1aliex fost II-Gharab u obrajn bogbod mic-Civilta, hafna mard: bhal kankru, appendicite, rickets (il-mard fil-ghadam) u ohrajn ma jinsabux. Sab li fit-trabi gharab ma hemmx hafna mard ghax ma hemmx Patent foods u fliexken. Fuq daca nghidu flt-tul. Hawn biss ingt1idu li d-deni, kemm ta' 1-imsaren u kemm tal-Cholera Jn(att/ium (kolera tat-tfal) il-Ium ighidulu : "Feeding-boUle Disease". Dr. P. P. Agius. (Jissokta) 

Il-mard tat-tfal

https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/45741/1/Il-mard%20tat-tfal.pdf

Il-mard tat-tfal

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

OAR@UM