Spijkerboer, T.P.

VU Research Portal

VU Research PortalEigen landje van vluchtelingenSpijkerboer, T.P.published inNRC Handelsblad2012Link to publication in VU Research Portalcitation for published version (APA)Spijkerboer, T. P. (2012). Eigen landje van vluchtelingen. NRC Handelsblad, 9.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.E-mail address:vuresearchportal.ub@vu.nlDownload date: 13. Dec. 20211 of 1 DOCUMENTNRC Handelsblad20 oktober 2012 zaterdagEigen landje van vluchtelingenSECTION: Opinie & Debat; Blz. 9LENGTH: 1277 woordenSAMENVATTINGDe bewoners van de tentenkampen verenigen zich enstellen volgens Thomas Spijkerboer de Nederlandseoverheid voor het blok: voor wie zijn mensenrechten?VOLLEDIGE TEKST:Het klassieke juridische concept van de vluchteling, dathalverwege de vorige eeuw uitkristalliopseerde, draait omhet idee dat de normale band van vertrouwen en loyaliteittussen staat en burger is verbroken. De afgewezenasielzoekers die in tentenkampen in Den Haag enAmsterdam protesteren tegen hun omstandigheden,komen uit landen als Somalië, Irak en Soedan. Daar isgeen overheid, of een overheid die een deel van debevolking niet als de zijne herkent. Ze hadden geenwederkerige band met de overheid. In die zin zijn zij alsvluchteling aan te merken.Maar ook Nederland stelt hen niet in staat om de bandtussen individu en overheid op te bouwen. Hunasielverzoek is afgewezen, en als illegalen worden zeuitgesloten. De reactie van veel illegalen is onderduiken.Ze houden zich schuil, omdat zichtbaarheid het risico opvreemdelingendetentie en uitzetting meebrengt.Vreemdelingen kunnen maximaal 18 maanden per keerworden gedetineerd, en dat kan telkens opnieuw.Daarom zijn de acties, eerder in Ter Apel, Den Bosch,Zwolle en Sellingen, en nu in Den Haag en Amsterdamopmerkelijk. Groepen op straat gezette vluchtelingenhouden zich niet meer schuil. Ze organiseren hun eigenopvang in tenten. En hoewel ze allereerst aan het eindvan de dag iets te eten willen hebben, formuleren ze ookeen standpunt over wat een menswaardige opvangvolgens hen betekent. En, misschien wel het belangrijkst:in hun tentenkampen scheppen zij een gemeenschapwaarvan ze volwaardig lid kunnen zijn.Ze overleggen over de manier waarop ze de kampenwillen inrichten en hoe de spullen die vriendelijkemensen langs brengen, verdeeld moeten worden. Zemoeten bedenken wat te doen met nieuwe vluchtelingendie aankloppen. Als de gemeenteraad over hen vergadert,gaan ze daar dan heen of niet? De besluitvorming van detentenkampers moet zo unaniem mogelijk zijn, omdatverdeeldheid negatieve gevolgen heeft. Je moet dat nietidealiseren. Besluitvorming en dwang tot consensushebben ook minder leuke kanten. Dat weten we uit onzeeigen verenigingen en partijcongressen, en dat is bij devluchtelingen op straat niet anders. Maar ik ben deafgelopen weken onder de indruk geraakt van huntoenemende zelfbewustzijn, de herwonnen waardigheid.En van hun groeiende frustratie. Het gemeentebestuurvan Amsterdam slaagde er bijvoorbeeld niet in eenmobiele wc neer te zetten - dat deed een huisarts uit debuurt uiteindelijk.Door niet meer om toelating te vragen tot de Nederlandsegemeenschap, maar aan de rafelranden daarvan een eigengemeenschap te scheppen, creëren de vluchtelingen opstraat een soort parallel burgerschap. Door hun gedragbenoemen ze zich tot burgers van een gemeenschap dieze daardoor zelf maken. Dat doe-het-zelf burgerschapheeft veel gemeen met het leven als individuele illegaal(het is koud en onzeker), maar met een paar verschillendie voor de vluchtelingen zelf belangrijk zijn. Ze zoekenniet de verborgenheid maar de zichtbaarheid. Het is nietieder voor zich, maar een gezamenlijke actie. En zePage 1leggen de schaamte die overleven met zich meebrengt af,en doen dingen waar ze trots op zijn. Ze durven zichzelfte laten zien; ze komen uit de kast.Het lukt de Nederlandse overheid niet hen uit te zetten.Volgens het asielbeleid zijn ze zelf verantwoordelijk voorhun eigen terugkeer. Maar als je mensen eigenverantwoordelijkheid laat, dan doen ze daar natuurlijkmee wat zij zelf belangrijk vinden. Dat spreekt vanzelf bijeigen verantwoordelijkheid. De vluchtelingen op straatgeven aan hun verantwoordelijkheid invulling op eenmanier die de overheid verrast. In plaats van terug tegaan of individueel in de goot te gaan liggen, regelen zecollectief hun eigen opvang - in Nederland.Dat is voor de beleidsmakers nogal vervelend, om drieredenen. Ten eerste doen ze niet wat de bedoeling was -terug naar Somalië, Irak, Soedan. Ten tweede maken zeeen in het beleid ingebakken probleem zichtbaar. Dezemensen zijn niet of nauwelijks uitzetbaar. En van mensenverwachten dat ze vrijwillig teruggaan naar een land alsSomalië - je kan het honderd keer in een beleidsnotazetten, maar het is domweg geen reëel idee. HetNederlandse asielbeleid is voor de handhaving gebaseerdop een fictie (vrijwillige terugkeer) die van weinigrealiteitszin getuigt. De tentenkampen laten dat zien.Een derde manier waarop de actievoerders het beleiddoorkruisen is abstracter. Door hun doe-het-zelfburgerschap scheppen de vluchtelingen op straat eengemeenschap buiten de natiestaat om. In plaats van hunafhankelijkheid te etaleren gaan ze zelf aan de slag.Buiten bestaande staatsstructuren om, en deels er tegenin.De staat kan moeilijk accepteren dat de mensen die hijmet veel moeite uitsluit zich gedragen alsof de staatmisbaar is, en in de marge een eigen gemeenschapopzetten.Deze factoren kunnen verklaren waarom de reactie vande Nederlandse overheid op een stelletje illegalen metlekkende tenten vrij scherp is. Het tentenkamp in TerApel werd door de politie ontruimd. Een door devluchtelingen aangespannen kort geding werd nietafgewacht, en dat kwam goed uit want de rechter gaf deasielzoekers gelijk. De argumenten die de overheidaanvoerde om het kamp te ontruimen bestonden uitrechtsstatelijk bedenkelijke constructies. Ook na deontruiming werden actievoerders hard aangepakt. Eengroep Somaliërs kreeg een dagelijkse meldingsplichtopgelegd. Dat was nergens goed voor, omdat uitzettingvan Somaliërs niet mogelijk is en een wekelijksemeldplicht zou volstaan. Maar toen de Somaliërshiertegen protesteerden in Den Bosch werd de groep uitelkaar gehaald. Naast hun dagelijkse meldplicht moestenze nu ook binnen de grenzen van drie gemeenten blijven.Welk legitiem doel hiermee gediend werd is nog steedsonduidelijk. Op deze manier wordt vooral demogelijkheid van de actievoerders om hun mening teuiten beperkt. Gelukkig gaat het op dit moment in DenHaag en Amsterdam anders.Mensen rechteloos op straat dumpen: het is een dagelijksonderdeel van Nederlands beleid. Maar als die mensenopstaan, zich verenigen en daardoor laten zien dat datgebeurt, dan reageert diezelfde overheid als door eenwesp gestoken. De actievoerders in de tentenkampenmaken het dilemma dat mensenrechten voor de staatopleveren scherp zichtbaar. Mensenrechten zijnfundamenteel: je hebt die rechten als mens, los van jestaatsburgerschap - Hannah Arendt's right to have rights.Maar tegen deze niet verwijderbare vluchtelingen wordtgezegd: het recht op onderdak, arbeid en socialezekerheid heb je wel, maar je kunt het alleen geldendmaken tegenover je eigen staat. We mogen van je eisendat je naar je eigen land teruggaat, en zolang dat niet luktonthouden we je die grondrechten. Deze gedachtegang -dragend voor het Nederlandse asielbeleid - komt dicht inde buurt van de stelling: de vluchtelingen op straatkunnen de meeste fundamentele rechten niet hier en nugeldend maken, maar een andere keer en ergens anders.Ze hebben geen right to have rights. Ze hebben dierechten niet als mens maar alleen als staatsburger, en omprecies te zijn van een andere staat. Probleempje: zekunnen daar even niet heen worden uitgezet. De acties inde tentenkampen in Osdorp en Den Haag maken eendilemma zichtbaar dat de kern raakt van demensenrechten waar we ons zo over op de borst slaan.Zijn mensenrechten van mensen, of van staatsburgers?Thomas Spijkerboer is hoogleraar migratierecht aan deVrije Universiteit Amsterdam.Mensenrechten heb je als mens, ze zijn fundamenteelLOAD-DATE: 19 October 2012LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDSGRAPHIC: Ongeveer veertig uitgeprocedeerdeasielzoekers hebben een tentenkamp opgezet inAmsterdam-Osdorp.Foto David van DamPage 2Eigen landje van vluchtelingen NRC Handelsblad 20 oktober 2012 zaterdagPUBLICATION-TYPE: KrantJOURNAL-CODE: NRC HandelsbladCopyright 2012 PCM Uitgevers B.V.All Rights ReservedPage 3Eigen landje van vluchtelingen NRC Handelsblad 20 oktober 2012 zaterdag

Dutch

Eigen landje van vluchtelingen

NARCIS 

DSpace at VU

1 of 1 DOCUMENT
NRC Handelsblad
20 oktober 2012 zaterdag
Eigen landje van vluchtelingen
SECTION: Opinie & Debat; Blz. 9
LENGTH: 1277 woorden
SAMENVATTING
De bewoners van de tentenkampen verenigen zich en
stellen volgens Thomas Spijkerboer de Nederlandse
overheid voor het blok: voor wie zijn mensenrechten?
VOLLEDIGE TEKST:
Het klassieke juridische concept van de vluchteling, dat
halverwege de vorige eeuw uitkristalliopseerde, draait om
het idee dat de normale band van vertrouwen en loyaliteit
tussen staat en burger is verbroken. De afgewezen
asielzoekers die in tentenkampen in Den Haag en
Amsterdam protesteren tegen hun omstandigheden,
komen uit landen als Somalië, Irak en Soedan. Daar is
geen overheid, of een overheid die een deel van de
bevolking niet als de zijne herkent. Ze hadden geen
wederkerige band met de overheid. In die zin zijn zij als
vluchteling aan te merken.
Maar ook Nederland stelt hen niet in staat om de band
tussen individu en overheid op te bouwen. Hun
asielverzoek is afgewezen, en als illegalen worden ze
uitgesloten. De reactie van veel illegalen is onderduiken.
Ze houden zich schuil, omdat zichtbaarheid het risico op
vreemdelingendetentie en uitzetting meebrengt.
Vreemdelingen kunnen maximaal 18 maanden per keer
worden gedetineerd, en dat kan telkens opnieuw.
Daarom zijn de acties, eerder in Ter Apel, Den Bosch,
Zwolle en Sellingen, en nu in Den Haag en Amsterdam
opmerkelijk. Groepen op straat gezette vluchtelingen
houden zich niet meer schuil. Ze organiseren hun eigen
opvang in tenten. En hoewel ze allereerst aan het eind
van de dag iets te eten willen hebben, formuleren ze ook
een standpunt over wat een menswaardige opvang
volgens hen betekent. En, misschien wel het belangrijkst:
in hun tentenkampen scheppen zij een gemeenschap
waarvan ze volwaardig lid kunnen zijn.
Ze overleggen over de manier waarop ze de kampen
willen inrichten en hoe de spullen die vriendelijke
mensen langs brengen, verdeeld moeten worden. Ze
moeten bedenken wat te doen met nieuwe vluchtelingen
die aankloppen. Als de gemeenteraad over hen vergadert,
gaan ze daar dan heen of niet? De besluitvorming van de
tentenkampers moet zo unaniem mogelijk zijn, omdat
verdeeldheid negatieve gevolgen heeft. Je moet dat niet
idealiseren. Besluitvorming en dwang tot consensus
hebben ook minder leuke kanten. Dat weten we uit onze
eigen verenigingen en partijcongressen, en dat is bij de
vluchtelingen op straat niet anders. Maar ik ben de
afgelopen weken onder de indruk geraakt van hun
toenemende zelfbewustzijn, de herwonnen waardigheid.
En van hun groeiende frustratie. Het gemeentebestuur
van Amsterdam slaagde er bijvoorbeeld niet in een
mobiele wc neer te zetten - dat deed een huisarts uit de
buurt uiteindelijk.
Door niet meer om toelating te vragen tot de Nederlandse
gemeenschap, maar aan de rafelranden daarvan een eigen
gemeenschap te scheppen, creëren de vluchtelingen op
straat een soort parallel burgerschap. Door hun gedrag
benoemen ze zich tot burgers van een gemeenschap die
ze daardoor zelf maken. Dat doe-het-zelf burgerschap
heeft veel gemeen met het leven als individuele illegaal
(het is koud en onzeker), maar met een paar verschillen
die voor de vluchtelingen zelf belangrijk zijn. Ze zoeken
niet de verborgenheid maar de zichtbaarheid. Het is niet
ieder voor zich, maar een gezamenlijke actie. En ze
Page 1
leggen de schaamte die overleven met zich meebrengt af,
en doen dingen waar ze trots op zijn. Ze durven zichzelf
te laten zien; ze komen uit de kast.
Het lukt de Nederlandse overheid niet hen uit te zetten.
Volgens het asielbeleid zijn ze zelf verantwoordelijk voor
hun eigen terugkeer. Maar als je mensen eigen
verantwoordelijkheid laat, dan doen ze daar natuurlijk
mee wat zij zelf belangrijk vinden. Dat spreekt vanzelf bij
eigen verantwoordelijkheid. De vluchtelingen op straat
geven aan hun verantwoordelijkheid invulling op een
manier die de overheid verrast. In plaats van terug te
gaan of individueel in de goot te gaan liggen, regelen ze
collectief hun eigen opvang - in Nederland.
Dat is voor de beleidsmakers nogal vervelend, om drie
redenen. Ten eerste doen ze niet wat de bedoeling was -
terug naar Somalië, Irak, Soedan. Ten tweede maken ze
een in het beleid ingebakken probleem zichtbaar. Deze
mensen zijn niet of nauwelijks uitzetbaar. En van mensen
verwachten dat ze vrijwillig teruggaan naar een land als
Somalië - je kan het honderd keer in een beleidsnota
zetten, maar het is domweg geen reëel idee. Het
Nederlandse asielbeleid is voor de handhaving gebaseerd
op een fictie (vrijwillige terugkeer) die van weinig
realiteitszin getuigt. De tentenkampen laten dat zien.
Een derde manier waarop de actievoerders het beleid
doorkruisen is abstracter. Door hun doe-het-zelf
burgerschap scheppen de vluchtelingen op straat een
gemeenschap buiten de natiestaat om. In plaats van hun
afhankelijkheid te etaleren gaan ze zelf aan de slag.
Buiten bestaande staatsstructuren om, en deels er tegenin.
De staat kan moeilijk accepteren dat de mensen die hij
met veel moeite uitsluit zich gedragen alsof de staat
misbaar is, en in de marge een eigen gemeenschap
opzetten.
Deze factoren kunnen verklaren waarom de reactie van
de Nederlandse overheid op een stelletje illegalen met
lekkende tenten vrij scherp is. Het tentenkamp in Ter
Apel werd door de politie ontruimd. Een door de
vluchtelingen aangespannen kort geding werd niet
afgewacht, en dat kwam goed uit want de rechter gaf de
asielzoekers gelijk. De argumenten die de overheid
aanvoerde om het kamp te ontruimen bestonden uit
rechtsstatelijk bedenkelijke constructies. Ook na de
ontruiming werden actievoerders hard aangepakt. Een
groep Somaliërs kreeg een dagelijkse meldingsplicht
opgelegd. Dat was nergens goed voor, omdat uitzetting
van Somaliërs niet mogelijk is en een wekelijkse
meldplicht zou volstaan. Maar toen de Somaliërs
hiertegen protesteerden in Den Bosch werd de groep uit
elkaar gehaald. Naast hun dagelijkse meldplicht moesten
ze nu ook binnen de grenzen van drie gemeenten blijven.
Welk legitiem doel hiermee gediend werd is nog steeds
onduidelijk. Op deze manier wordt vooral de
mogelijkheid van de actievoerders om hun mening te
uiten beperkt. Gelukkig gaat het op dit moment in Den
Haag en Amsterdam anders.
Mensen rechteloos op straat dumpen: het is een dagelijks
onderdeel van Nederlands beleid. Maar als die mensen
opstaan, zich verenigen en daardoor laten zien dat dat
gebeurt, dan reageert diezelfde overheid als door een
wesp gestoken. De actievoerders in de tentenkampen
maken het dilemma dat mensenrechten voor de staat
opleveren scherp zichtbaar. Mensenrechten zijn
fundamenteel: je hebt die rechten als mens, los van je
staatsburgerschap - Hannah Arendt's right to have rights.
Maar tegen deze niet verwijderbare vluchtelingen wordt
gezegd: het recht op onderdak, arbeid en sociale
zekerheid heb je wel, maar je kunt het alleen geldend
maken tegenover je eigen staat. We mogen van je eisen
dat je naar je eigen land teruggaat, en zolang dat niet lukt
onthouden we je die grondrechten. Deze gedachtegang -
dragend voor het Nederlandse asielbeleid - komt dicht in
de buurt van de stelling: de vluchtelingen op straat
kunnen de meeste fundamentele rechten niet hier en nu
geldend maken, maar een andere keer en ergens anders.
Ze hebben geen right to have rights. Ze hebben die
rechten niet als mens maar alleen als staatsburger, en om
precies te zijn van een andere staat. Probleempje: ze
kunnen daar even niet heen worden uitgezet. De acties in
de tentenkampen in Osdorp en Den Haag maken een
dilemma zichtbaar dat de kern raakt van de
mensenrechten waar we ons zo over op de borst slaan.
Zijn mensenrechten van mensen, of van staatsburgers?
Thomas Spijkerboer is hoogleraar migratierecht aan de
Vrije Universiteit Amsterdam.
Mensenrechten heb je als mens, ze zijn fundamenteel
LOAD-DATE: 19 October 2012
LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS
GRAPHIC: Ongeveer veertig uitgeprocedeerde
asielzoekers hebben een tentenkamp opgezet in
Amsterdam-Osdorp.
Foto David van Dam
Page 2
Eigen landje van vluchtelingen NRC Handelsblad 20 oktober 2012 zaterdag
PUBLICATION-TYPE: Krant
JOURNAL-CODE: NRC Handelsblad
Copyright 2012 PCM Uitgevers B.V.
All Rights Reserved
Page 3
Eigen landje van vluchtelingen NRC Handelsblad 20 oktober 2012 zaterdag


https://research.vu.nl/files/3165545/NRC 12 oktober 2012.pdf

Eigen landje van vluchtelingen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

VU Research Portal

NARCIS

DSpace at VU