Ruller, S. van

van Ruller, S.

NARCIS 

Uit de nalatenschap van Nico Muller (1879-1965)

DSpace at VU

Sibo van Ruller*
Uit de nalatenschap van Nico Muller
(1879-1965)
252 PROCES 2003/5
* Dr. Sibo van Ruller is universitair docent Criminologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en redac-
teur van PROCES.
1 Straffen en helpen. Opstellen over berechting en reclassering aangeboden aan Mr.Dr. N. Muller,Amsterdam:Wereld-
bibliotheek, 1954, hierin: G.Th. Kempe,‘Bibliografie van publicaties van Mr. Dr. N. Muller’, p. 362-377.
2 Nicolaas Muller, Biografisch-aetiologisch onderzoek over recidive bij misdrijven tegen den eigendom, Utrecht: Ke-
mink & zoon, 1908.
3 Ook hierover: Jac. van Weringh, De afstand tot de horizon.Verwachting en werkelijkheid in de Nederlandse crimi-
nologie,Amsterdam:Arbeiderspers, 1986, p. 67-70.
4 J.A. Janse de Jonge, Om de persoon van de dader. Over straftheorieën en voorlichting door de reclassering,Arnhem:
Gouda Quint, 1991, p. 15-61.
Het tijdschrift dat u nu onder ogen hebt, PRO-
CES.Tijdschrift voor berechting en reclassering,
verschijnt al sinds 1922. Aanvankelijk heette
het Maandblad voor berechting en reclassering.
De grondlegger en inspirator was Nico Muller.
Vanaf het begin was hij hoofdredacteur en hij
zou deze functie tot maar liefst 1960 blijven
vervullen. De inhoud van dit tijdschrift werd in
al die jaren voor een niet onaanzienlijk deel
door hemzelf geschreven. Bij de oudere lezers
zal de naam Nico Muller nog steeds bekend in
de oren klinken, maar bij jongeren is dit, ver-
moed ik, niet meer het geval, hij is immers al 38
jaar geleden overleden.
Deze Nico Muller was niet alleen de per-
soon die dit tijdschrift decennialang heeft
doen verschijnen, hij was in strafrechtelijk
Nederland op vele gebieden een toonaan-
gevende figuur. Zijn bekendheid ontleen-
de hij voor een deel aan zijn vele publica-
ties.Toen hij 75 jaar werd, is voor hem een
liber amicorum gemaakt. Men heeft toen
geprobeerd een lijst met publicaties (tot en
met 1952) van Muller te vervaardigen. Ei-
genlijk was dit, aldus de samensteller,
G.Th. Kempe, ‘onbegonnen werk’ omdat
zijn teksten niet alleen talloos waren, maar
ook wijd verspreid gepubliceerd. Kempe
kwam uiteindelijk tot een ‘noodgedwon-
gen onvolledige’ lijst met ongeveer 350 ti-
tels.1
Muller promoveerde in 1908 met een
voor die tijd bijzonder proefschrift: een
uitvoerige empirische studie naar de
achtergronden van recidivisme.2 Een
enigszins vergelijkbaar empirisch crimino-
logisch onderzoek zou pas decennia later
van de grond komen. Hij verrichtte zijn
promotieonderzoek toen hij nog maar net
zijn rechtenstudie had voltooid.Voor een
jonge jurist, die nauwelijks kon terugvallen
op eerder verricht criminologisch speur-
werk, vertoonde hij verrassend veel inzicht
in de haken en ogen van sociaal-weten-
schappelijk onderzoek. Hij wantrouwde
statistieken en eenzijdige kwantificatie en
deed veel moeite zijn gegevens aan te vul-
len met kwalitatieve gegevens.3
Muller is vijftig jaar (1909-1959) voor-
zitter geweest van het hoofdbestuur van de
grootste reclasseringsorganisatie in Neder-
land, het ‘Nederlands Genootschap tot
Reclassering’. Daarbij was hij ook rechter,
van 1915-1930 te Alkmaar en nadien tot
1949 politierechter te Amsterdam.Al deze
functies vervulde hij met groot elan. Zijn
bekendheid ontleende hij echter niet al-
leen hieraan, maar ook aan het grote idea-
lisme waarmee hij bepaalde ideeën pro-
beerde te realiseren.
Muller is niet bekend geworden van-
wege zijn merites op strafrechtstheoretisch
terrein. Daarvoor was hij te veel een man
van de praktijk, iemand die probeerde de
misdaadbestrijding in Nederland daadwer-
kelijk te beïnvloeden.
In het boek van J. Janse de Jonge Om de
persoon van de dader (1991) is een biografie
van Muller opgenomen.4 Daarin wordt hij
geschetst als iemand met een groot besef
van de tekortkomingen van de toenmalige
strafrechtspleging; het was namelijk daad-
gericht, vergeldend, maar niet geschikt
voor analyse en oplossing van achterlig-
gende problemen van wetsovertreders.
Muller was een duidelijke vertegenwoor-
diger van de veel meer instrumentalistisch
ingestelde ‘moderne richting’, die na een
heftige scholenstrijd met de ‘klassieke rich-
ting’ in de eerste decennia van de twintig-
ste eeuw steeds meer invloed was gaan krij-
gen.Hij heeft zich zeer ingespannen om de
straf een pedagogische dimensie te geven,
vooral in het strafrecht voor jeugdigen.
In 1936 trad hij in het huwelijk met
Bertie Cohen. Mevrouw Muller zou na
het overlijden van haar man in 1965 tot op
zeer hoge leeftijd (tot haar eigen overlijden
in 2002) actief deel blijven uitmaken van
het bestuur van het tijdschrift ‘Proces’, het
geesteskind van haar echtgenoot. Kort ge-
leden kreeg de redactie een restant aange-
boden van de vele papieren die ooit door
Muller zijn beschreven. Dit restant bestaat
uit 39 schoolschriften en aantekenboekjes
en nog enkele losse papieren. Hij moet re-
denen hebben gehad om deze documen-
ten te bewaren. Dit heeft de redactie aan-
leiding gegeven om de inhoud van het ge-
schrevene te inventariseren en de histori-
sche waarde ervan in te schatten.Uiteinde-
lijk zal het geheel worden aangeboden aan
het Nationaal Archief (het voormalig
Rijksarchief).
De inhoud van het materiaal bestaat uit
aantekeningen die Muller heeft gemaakt
tijdens enkele van zijn vele bezoeken aan
buitenlandse rechtbanken, gevangenissen
en reclasseringsinstellingen: Engeland
(1911), Frankrijk (1911), Zwitserland
(1922), Duitsland (1922) en Duitsland
(1933).Ook zijn er in het bestand schriften
aanwezig met informatie over individuele
wetsovertreders, waarschijnlijk mensen
met wie hij kennis heeft gemaakt in zijn
functie als onderzoeker of als rechter. Het
materiaal bevat daarnaast negen schriften
over uiteenlopende onderwerpen, zoals
over het Franse criminaliteitsbeleid, over
verbanning en over bestrijding van crimi-
naliteit door opsluiting van daders in ge-
stichten. Opmerkelijk zijn twee schriften
met gegevens over het alledaagse leven in
de Amsterdamse onderwereld.
Eén daarvan bevat interessante gegevens
afkomstig van een zekere ‘Faber’, een ‘be-
roepmisdadiger’ aan wie Muller in zijn dis-
sertatie een van zijn gevalsbeschrijvingen
heeft gewijd. Muller heeft op het etiket
van het schriftje waarin hij de woorden
van Faber heeft opgetekend geschreven:
De geheimen van ’t duister Amsterdam ontslui-
erd, of De hedendaagsche dievenwereld ge-
schetst. Deze Faber was een intelligente en
autodidacte man met een groot observa-
tievermogen.Als men Mullers aantekenin-
gen leest over wat Faber hem vertelde,
krijgt men af en toe de indruk dat deze
Faber de criminele subcultuur waarin hij
verkeerde als een antropoloog wist te be-
kijken. Deze tekst geeft interessante in-
zichten in de Amsterdamse zelfkant van de
eerste jaren van de twintigste eeuw.
In de korte tijd waarin ik de volledige
verzameling schriften en aantekeningen
van Muller onder ogen had, kon ik niet
met zekerheid vast stellen in hoeverre zij
belangwekkende ongepubliceerde gege-
vens bevatten. Maar ik vermoed dat de
kans hierop niet groot is. Hij had namelijk
de gewoonte veel korte stukjes te schrijven
over zijn buitenlandse ervaringen, en de 14
schriften met gevalstudies wekken sterk de
indruk manuscript te zijn of uitwerkingen
van de vele casusbeschrijvingen in zijn
proefschrift.
De aantekeningen die hij heeft ge-
maakt van zijn gesprekken met de beroeps-
crimineel Faber lijken het meest belang-
wekkend. Een klein deel ervan is terug te
vinden in Mullers dissertatie, maar de rest
zou wel eens ongepubliceerd kunnen zijn
gebleven. In de hierboven genoemde Mul-
ler-bibliografie van Kempe was niets te
vinden dat wees op een publicatie De ge-
heimen van ’t duister Amsterdam, of iets van
dien aard. Helaas zijn deze Faber-teksten
brokkelig, af en toe in telegramstijl ge-
schreven, soms moeilijk te ontcijferen en
niet erg omvangrijk. Daardoor zijn zij niet
goed rechtstreeks publiceerbaar, maar wel
goed te gebruiken voor een eventueel ooit
te verrichten historisch criminologisch
onderzoek naar criminele subculturen.
Nico Muller was veelzijdig, hij had
grote invloed op allerlei ontwikkelingen,
was langdurig aanwezig op het toneel van
het Nederlandse strafrecht en heeft veel
teksten nagelaten. Ook wist hij af en toe
PROCES 2003/5 253
254 PROCES 2003/5
vakgenoten aardig tegen de haren in te
strijken. Dit zijn redenen waarom er ooit
eens, en liefst over niet al te lange tijd, een
biografie over hem geschreven zou moe-
ten worden. De doos met schriftjes zou
daarbij goede diensten kunnen bewijzen.


VU Research Portal

VU Research PortalUit de nalatenschap van Nico Muller (1879-1965)van Ruller, S.published inProces2003document versionPublisher's PDF, also known as Version of recordLink to publication in VU Research Portalcitation for published version (APA)van Ruller, S. (2003). Uit de nalatenschap van Nico Muller (1879-1965). Proces, 2003(5), 252-254.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.E-mail address:vuresearchportal.ub@vu.nlDownload date: 21. May. 2021Sibo van Ruller*Uit de nalatenschap van Nico Muller(1879-1965)252 PROCES 2003/5* Dr. Sibo van Ruller is universitair docent Criminologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en redac-teur van PROCES.1 Straffen en helpen. Opstellen over berechting en reclassering aangeboden aan Mr.Dr. N. Muller,Amsterdam:Wereld-bibliotheek, 1954, hierin: G.Th. Kempe,‘Bibliografie van publicaties van Mr. Dr. N. Muller’, p. 362-377.2 Nicolaas Muller, Biografisch-aetiologisch onderzoek over recidive bij misdrijven tegen den eigendom, Utrecht: Ke-mink & zoon, 1908.3 Ook hierover: Jac. van Weringh, De afstand tot de horizon.Verwachting en werkelijkheid in de Nederlandse crimi-nologie,Amsterdam:Arbeiderspers, 1986, p. 67-70.4 J.A. Janse de Jonge, Om de persoon van de dader. Over straftheorieën en voorlichting door de reclassering,Arnhem:Gouda Quint, 1991, p. 15-61.Het tijdschrift dat u nu onder ogen hebt, PRO-CES.Tijdschrift voor berechting en reclassering,verschijnt al sinds 1922. Aanvankelijk heettehet Maandblad voor berechting en reclassering.De grondlegger en inspirator was Nico Muller.Vanaf het begin was hij hoofdredacteur en hijzou deze functie tot maar liefst 1960 blijvenvervullen. De inhoud van dit tijdschrift werd inal die jaren voor een niet onaanzienlijk deeldoor hemzelf geschreven. Bij de oudere lezerszal de naam Nico Muller nog steeds bekend inde oren klinken, maar bij jongeren is dit, ver-moed ik, niet meer het geval, hij is immers al 38jaar geleden overleden.Deze Nico Muller was niet alleen de per-soon die dit tijdschrift decennialang heeftdoen verschijnen, hij was in strafrechtelijkNederland op vele gebieden een toonaan-gevende figuur. Zijn bekendheid ontleen-de hij voor een deel aan zijn vele publica-ties.Toen hij 75 jaar werd, is voor hem eenliber amicorum gemaakt. Men heeft toengeprobeerd een lijst met publicaties (tot enmet 1952) van Muller te vervaardigen. Ei-genlijk was dit, aldus de samensteller,G.Th. Kempe, ‘onbegonnen werk’ omdatzijn teksten niet alleen talloos waren, maarook wijd verspreid gepubliceerd. Kempekwam uiteindelijk tot een ‘noodgedwon-gen onvolledige’ lijst met ongeveer 350 ti-tels.1Muller promoveerde in 1908 met eenvoor die tijd bijzonder proefschrift: eenuitvoerige empirische studie naar deachtergronden van recidivisme.2 Eenenigszins vergelijkbaar empirisch crimino-logisch onderzoek zou pas decennia latervan de grond komen. Hij verrichtte zijnpromotieonderzoek toen hij nog maar netzijn rechtenstudie had voltooid.Voor eenjonge jurist, die nauwelijks kon terugvallenop eerder verricht criminologisch speur-werk, vertoonde hij verrassend veel inzichtin de haken en ogen van sociaal-weten-schappelijk onderzoek. Hij wantrouwdestatistieken en eenzijdige kwantificatie endeed veel moeite zijn gegevens aan te vul-len met kwalitatieve gegevens.3Muller is vijftig jaar (1909-1959) voor-zitter geweest van het hoofdbestuur van degrootste reclasseringsorganisatie in Neder-land, het ‘Nederlands Genootschap totReclassering’. Daarbij was hij ook rechter,van 1915-1930 te Alkmaar en nadien tot1949 politierechter te Amsterdam.Al dezefuncties vervulde hij met groot elan. Zijnbekendheid ontleende hij echter niet al-leen hieraan, maar ook aan het grote idea-lisme waarmee hij bepaalde ideeën pro-beerde te realiseren.Muller is niet bekend geworden van-wege zijn merites op strafrechtstheoretischterrein. Daarvoor was hij te veel een manvan de praktijk, iemand die probeerde demisdaadbestrijding in Nederland daadwer-kelijk te beïnvloeden.In het boek van J. Janse de Jonge Om depersoon van de dader (1991) is een biografievan Muller opgenomen.4 Daarin wordt hijgeschetst als iemand met een groot besefvan de tekortkomingen van de toenmaligestrafrechtspleging; het was namelijk daad-gericht, vergeldend, maar niet geschiktvoor analyse en oplossing van achterlig-gende problemen van wetsovertreders.Muller was een duidelijke vertegenwoor-diger van de veel meer instrumentalistischingestelde ‘moderne richting’, die na eenheftige scholenstrijd met de ‘klassieke rich-ting’ in de eerste decennia van de twintig-ste eeuw steeds meer invloed was gaan krij-gen.Hij heeft zich zeer ingespannen om destraf een pedagogische dimensie te geven,vooral in het strafrecht voor jeugdigen.In 1936 trad hij in het huwelijk metBertie Cohen. Mevrouw Muller zou nahet overlijden van haar man in 1965 tot opzeer hoge leeftijd (tot haar eigen overlijdenin 2002) actief deel blijven uitmaken vanhet bestuur van het tijdschrift ‘Proces’, hetgeesteskind van haar echtgenoot. Kort ge-leden kreeg de redactie een restant aange-boden van de vele papieren die ooit doorMuller zijn beschreven. Dit restant bestaatuit 39 schoolschriften en aantekenboekjesen nog enkele losse papieren. Hij moet re-denen hebben gehad om deze documen-ten te bewaren. Dit heeft de redactie aan-leiding gegeven om de inhoud van het ge-schrevene te inventariseren en de histori-sche waarde ervan in te schatten.Uiteinde-lijk zal het geheel worden aangeboden aanhet Nationaal Archief (het voormaligRijksarchief).De inhoud van het materiaal bestaat uitaantekeningen die Muller heeft gemaakttijdens enkele van zijn vele bezoeken aanbuitenlandse rechtbanken, gevangenissenen reclasseringsinstellingen: Engeland(1911), Frankrijk (1911), Zwitserland(1922), Duitsland (1922) en Duitsland(1933).Ook zijn er in het bestand schriftenaanwezig met informatie over individuelewetsovertreders, waarschijnlijk mensenmet wie hij kennis heeft gemaakt in zijnfunctie als onderzoeker of als rechter. Hetmateriaal bevat daarnaast negen schriftenover uiteenlopende onderwerpen, zoalsover het Franse criminaliteitsbeleid, oververbanning en over bestrijding van crimi-naliteit door opsluiting van daders in ge-stichten. Opmerkelijk zijn twee schriftenmet gegevens over het alledaagse leven inde Amsterdamse onderwereld.Eén daarvan bevat interessante gegevensafkomstig van een zekere ‘Faber’, een ‘be-roepmisdadiger’ aan wie Muller in zijn dis-sertatie een van zijn gevalsbeschrijvingenheeft gewijd. Muller heeft op het etiketvan het schriftje waarin hij de woordenvan Faber heeft opgetekend geschreven:De geheimen van ’t duister Amsterdam ontslui-erd, of De hedendaagsche dievenwereld ge-schetst. Deze Faber was een intelligente enautodidacte man met een groot observa-tievermogen.Als men Mullers aantekenin-gen leest over wat Faber hem vertelde,krijgt men af en toe de indruk dat dezeFaber de criminele subcultuur waarin hijverkeerde als een antropoloog wist te be-kijken. Deze tekst geeft interessante in-zichten in de Amsterdamse zelfkant van deeerste jaren van de twintigste eeuw.In de korte tijd waarin ik de volledigeverzameling schriften en aantekeningenvan Muller onder ogen had, kon ik nietmet zekerheid vast stellen in hoeverre zijbelangwekkende ongepubliceerde gege-vens bevatten. Maar ik vermoed dat dekans hierop niet groot is. Hij had namelijkde gewoonte veel korte stukjes te schrijvenover zijn buitenlandse ervaringen, en de 14schriften met gevalstudies wekken sterk deindruk manuscript te zijn of uitwerkingenvan de vele casusbeschrijvingen in zijnproefschrift.De aantekeningen die hij heeft ge-maakt van zijn gesprekken met de beroeps-crimineel Faber lijken het meest belang-wekkend. Een klein deel ervan is terug tevinden in Mullers dissertatie, maar de restzou wel eens ongepubliceerd kunnen zijngebleven. In de hierboven genoemde Mul-ler-bibliografie van Kempe was niets tevinden dat wees op een publicatie De ge-heimen van ’t duister Amsterdam, of iets vandien aard. Helaas zijn deze Faber-tekstenbrokkelig, af en toe in telegramstijl ge-schreven, soms moeilijk te ontcijferen enniet erg omvangrijk. Daardoor zijn zij nietgoed rechtstreeks publiceerbaar, maar welgoed te gebruiken voor een eventueel ooitte verrichten historisch criminologischonderzoek naar criminele subculturen.Nico Muller was veelzijdig, hij hadgrote invloed op allerlei ontwikkelingen,was langdurig aanwezig op het toneel vanhet Nederlandse strafrecht en heeft veelteksten nagelaten. Ook wist hij af en toePROCES 2003/5 253254 PROCES 2003/5vakgenoten aardig tegen de haren in testrijken. Dit zijn redenen waarom er ooiteens, en liefst over niet al te lange tijd, eenbiografie over hem geschreven zou moe-ten worden. De doos met schriftjes zoudaarbij goede diensten kunnen bewijzen.

Dutch

https://research.vu.nl/en/publications/eae0c431-148e-44aa-a920-a6c567af5a77

Uit de nalatenschap van Nico Muller (1879-1965)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

DSpace at VU

VU Research Portal