Musschenga, A.W. [Promotor]Kirschenmann, P.P. [Copromotor

Valk, A.C. van der

DSpace at VU

De negatieve teleologie van Hans Jonas 
Een ethiek voor de  
technologische samenleving 
D
e n
egatieve teleo
lo
gie van
 H
an
s Jo
n
as 
To
n
 van
 d
er Valk Ton van der Valk
De filosoof Hans Jonas (1903-1993) legt in zijn bekende werk “Das 
Prinzip Verant wor tung” het fundament voor een conservatieve tech-
niekethiek. Tegenover een grenzenloos geloof in vooruitgang door 
wetenschap en techniek pleit hij voor een wending van de blikrich-
ting; van wat wij zouden kunnen winnen, naar wat wij zouden kun-
nen verliezen. Dit kenmerkt de metafysische grondslag van zijn ethiek 
als een negatieve teleo lo gie. De morele heroriëntatie waar hij toe op-
roept, kan tevens het actuele ideaal van duurzaamheid verhelderen. 
De duurzame samenleving vraagt volgens Jonas niet zozeer om de 
toepassing van de nieuwste milieutechnologieën, hoe nuttig die ook 
zijn, maar primair om het behoud en het voortbestaan van een morele 
gemeenschap.
Volgens Hans Jonas ontdekt de mens in de risico’s van nieuwe me-
dische technologieën en in de dreiging van de ecologische crisis het 
ethisch gebod van respect voor de integriteit van de mens en de leven-
de natuur. Deze spiegel van het gevaar noemt hij “de heuristiek van 
de vrees”. Hij stelt dat wij aan het voorkomen van rampen altijd voor-
rang moeten verlenen boven het realiseren van technologische voor-
uitgang. Elke schending van de integriteit van de mens of de levende 
natuur zet het voortbestaan van de morele gemeenschap op het spel. 
Maar niet alles wat men vreest is werkelijk een dreigende schending 
van integriteit! Politieke partijen, actiegroepen, wetenschappers en de 
media dienen ook hun eigenbelang door andere mensen bang te ma-
ken. Ton van der Valk laat zien hoe de heuristiek van de vrees in de 
technologische samenleving de vorm aanneemt van een vrije markt 
van vrees en beven.
ISBN: 978-90-8891-129-3


De negatieve teleologie van Hans Jonas : Een ethiek voor de technologische samenleving

van der Valk, A.C.

VU Research Portal

VU Research PortalDe negatieve teleologie van Hans Jonasvan der Valk, A.C.2009document versionPublisher's PDF, also known as Version of recordLink to publication in VU Research Portalcitation for published version (APA)van der Valk, A. C. (2009). De negatieve teleologie van Hans Jonas: Een ethiek voor de technologischesamenleving.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.E-mail address:vuresearchportal.ub@vu.nlDownload date: 05. Nov. 2022De negatieve teleologie van Hans Jonas Een ethiek voor de  technologische samenleving De negatieve teleologie van Hans Jonas Ton van der Valk Ton van der ValkDe filosoof Hans Jonas (1903-1993) legt in zijn bekende werk “Das Prinzip Verant wor tung” het fundament voor een conservatieve tech-niekethiek. Tegenover een grenzenloos geloof in vooruitgang door wetenschap en techniek pleit hij voor een wending van de blikrich-ting; van wat wij zouden kunnen winnen, naar wat wij zouden kun-nen verliezen. Dit kenmerkt de metafysische grondslag van zijn ethiek als een negatieve teleo lo gie. De morele heroriëntatie waar hij toe op-roept, kan tevens het actuele ideaal van duurzaamheid verhelderen. De duurzame samenleving vraagt volgens Jonas niet zozeer om de toepassing van de nieuwste milieutechnologieën, hoe nuttig die ook zijn, maar primair om het behoud en het voortbestaan van een morele gemeenschap.Volgens Hans Jonas ontdekt de mens in de risico’s van nieuwe me-dische technologieën en in de dreiging van de ecologische crisis het ethisch gebod van respect voor de integriteit van de mens en de leven-de natuur. Deze spiegel van het gevaar noemt hij “de heuristiek van de vrees”. Hij stelt dat wij aan het voorkomen van rampen altijd voor-rang moeten verlenen boven het realiseren van technologische voor-uitgang. Elke schending van de integriteit van de mens of de levende natuur zet het voortbestaan van de morele gemeenschap op het spel. Maar niet alles wat men vreest is werkelijk een dreigende schending van integriteit! Politieke partijen, actiegroepen, wetenschappers en de media dienen ook hun eigenbelang door andere mensen bang te ma-ken. Ton van der Valk laat zien hoe de heuristiek van de vrees in de technologische samenleving de vorm aanneemt van een vrije markt van vrees en beven.ISBN: 978-90-8891-129-3

Dutch