Rechtsvormen. Autonomie van recht en rechtswetenschap

Abstract

In de huidige tijd wordt van allerlei kanten aan het recht getrokken – vanuit de politiek, de maatschappij en de wetenschap. De slogans zijn bekend: het recht moet slagvaardiger en flexibeler worden, beter aansluiten bij wat er in ‘de samenleving’ leeft en zich meer openstellen voor wetenschappelijke inzichten. Door deze ontwikkelingen komen gevestigde werkwijzen van het recht, zoals neergelegd in de rechtsvormen, onder de druk te staan. Dit leidt ertoe dat het recht steeds minder in staat is zijn tweeledige opgave te vervullen: het in stand houden van orde en tegelijk het ruimte laten aan vrijheid. In zijn oratie, gehouden op 23 april 2010 aan de Vrije Universiteit Amsterdam, laat Prof.dr. B.M.J. van Klink zien welke rechtsvormen zich in de rechtsstaat hebben ontwikkeld en aan welke bedreigingen deze vormen momenteel blootstaan. Om te beginnen betoogt Van Klink dat onder invloed van terrorismebestrijding de wetsvorm wordt ondergraven. Binding aan de wet krijgt hierdoor steeds minder betekenis. Vervolgens gaat hij in op de vaak overspannen eisen die aan de rechterlijke motivering worden gesteld. Miskend wordt dat de rechter een gezagsinstantie is, die zijn autoriteit allereerst aan de wet ontleent. Tot slot wijst hij de rechtswetenschap als hoeder van de rechtsvormen aan. Het is de rechtswetenschap die moet laten zien welk belangeloos belang is gediend met de instandhouding van de rechtsvormen en waarom het waardevol is deze vormen te behoeden voor al te drastische veranderingen, ingegeven door maatschappelijke onrust, politiek wensdenken of de ‘nieuwste’ wetenschappelijke inzichten