Scheltens, P. [Promotor]Scherder, E.J.A. [Promotor

Dijk, K.R.A. van

van Dijk, K.R.A.

NARCIS 

Peripheral electrical nerve stimulation in Alzheimer's disease

VU Research Portal

English

VU Research PortalPeripheral electrical nerve stimulation in Alzheimer's diseasevan Dijk, K.R.A.published inTijdschrift voor Neurologie & Neurochirurgie2005Link to publication in VU Research Portalcitation for published version (APA)van Dijk, K. R. A. (2005). Peripheral electrical nerve stimulation in Alzheimer's disease. Tijdschrift voorNeurologie & Neurochirurgie, 106(6), 292-292.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.E-mail address:vuresearchportal.ub@vu.nlDownload date: 13. Dec. 2021K.R.A. van DijkInleidingDe ziekte van AlzheimerDe ziekte van Alzheimer (‘Alzheimer’s disease’: AD)is de meest voorkomende oorzaak van dementie.Progressieve neurodegeneratie veroorzaakt algeheleachteruitgang van cognitie, problemen met activi-teiten van het dagelijks leven (ADL), neuropsy-chiatrische symptomen en verstoring van het rust-activiteitritme. De zorg voor een AD-patiëntplaatst een enorme druk op familieleden en ook dekosten van de ziekte voor de samenleving zijn grooten zullen naar verwachting aanzienlijk stijgen, tengevolge van de vergrijzende populatie.1‘Use it or lose it’Onderzoek uit de laatste decennia toont aan datafsterven van hersencellen minder is dan men eerderaannam en dat niet celdood, maar een verlaagdestofwisseling van de zenuwcel, het cruciale kenmerkis van AD.2,3 Tevens zijn er aanwijzingen dat ver-hoogde activiteit van de hersenen - en dus een ver-hoogde stofwisseling - beschermend werkt tegenneurodegeneratie. Deze hypothese staat ook welbekend als ‘use it or lose it’.2 Therapeutische strate-gieën bij een neurodegeneratieve ziekte als ADzouden zich kunnen richten op stimulatie van hetcentraal zenuwstelsel om verder verminderde stof-wisseling tegen te gaan, en om mogelijk cellen teprikkelen en te reactiveren. Een aantal observaties biedt steun voor de theoriedat stimulatie van het brein een positieve werkingheeft. Ten eerste blijkt een hogere opleiding en eenbaan die een groter beroep doet op de hersenen,een zekere bescherming te bieden tegen de uitingvan symptomen van AD.4 Ten tweede blijken cog-nitief stimulerende activiteiten (zoals regelmatiglezen, spelletjes doen en museumbezoek) de ont-wikkeling van dementie tegen te gaan.5 Ten slotteblijkt dat blootstelling aan extra helder licht eenpositieve uitwerking heeft op rust-activiteitritme,cognitie en stemming van ouderen met en zonderdementie.6Elektrische zenuwstimulatie bij ADEen andere manier om de hersenen te stimuleren,is het toedienen van elektrische prikkels op de huidmet transcutane elektrische neurostimulatie (TENS).Elektroden worden op de rug geplakt en periferezenuwbanen geleiden de toegediende prikkels naarde hersenen, waar de inactieve hersencellen mogelijkweer reactiveren. In de jaren ’90 van de vorige eeuwzijn in een serie placebogecontroleerde studies,positieve effecten van TENS gevonden bij AD-patiënten. Verbetering van het geheugen, het gedragen het rust-activiteitritme waren waarneembaar.7Hoewel deze bevindingen bemoedigend zijn, moetenze met voorzichtigheid geïnterpreteerd worden,omdat de groepen deelnemers aan deze studiesrelatief klein waren: variërend van 6 tot 18.Doel van het proefschriftHet doel van het huidige proefschrift was om deeffecten van elektrische zenuwstimulatie te onder-zoeken bij een groep AD-patiënten, die aanzienlijkgroter is dan in de studies tot nu toe. BevindingenHet proefschrift beschrijft onder andere een geran-domiseerd, placebogecontroleerd effectonderzoekwaarin de effecten van TENS op cognitie, gedragen rust-activiteitritme worden onderzocht bij eengroep AD-patiënten, die ten minste 3 keer zogroot is als de eerdere studies op dit gebied. Allepatiënten woonden thuis en de behandeling werd30 minuten per dag, gedurende 6 weken toegepastdoor de partner of een ander familielid.T I J D S C H R I F T  V O O R  N E U R O L O G I E  E N  N E U R O C H I R U R G I E V O L . 1 0 6    N R . 6  -  2 0 0 5 292P R O E F S C H R I F T B E S P R E K I N GT R E F W O O R D E ND E M E N T I E , E L E K T R O S T I M U L A T I E , T E N S ,Z I E K T E V A N A L Z H E I M E RPerifere elektrische zenuwstimulatiebij de ziekte van AlzheimerSamenvattingOp 6 september jl. promoveerde drs. K.R.A. van Dijk aan de Vrije Universiteit Amsterdam op hetpromotieonderzoek, getiteld ‘Pheriperal electricalnerve stimulation in Alzheimer’s disease’. Het pro-motieonderzoek werd uitgevoerd onder begeleidingvan de promotoren prof. dr. E.J.A. Scherder en prof.dr. Ph. Scheltens.Hieronder volgt een samenvatting van de belang-rijkste resultaten van zijn onderzoek.(Tijdschr Neurol Neurochir 2005;106:292-3)Na analyse van de gehele groep, bleken er geeneffecten waarneembaar te zijn bij de 34 patiënten diebehandeld werden met elektrische zenuwstimulatiein vergelijking met de 31 patiënten die een placebo-behandeling hadden gekregen. Uit post-hocanalysesbleek echter dat er significante resultaten warenvan de behandeling bij een groep patiënten die niettegelijk een cholineseraseremmer (rivastigmine ofdonapezil) gebruikten. Het onderzoek toonde ookaan dat de behandeling, die thuis toegepast werddoor een matelzorger, gepaard ging met slechts eenminimale extra belasting.ConclusieHet is van belang te erkennen dat op grond van deresultaten van dit proefschrift, geen eenvoudigealgemene conclusie getrokken kan worden zoals‘perifere zenuwstimulatie is wel (of niet) een effec-tieve symptomatische behandeling voor AD’.Gezien de complexe aard van de ziekte en debeperkingen van de huidige studie, zou het aanma-tigend zijn om te veronderstellen dat een dergelijkalgemene conclusie nu getrokken kan worden.Vooralsnog kunnen de volgende meer bescheidenconclusies worden geformuleerd.Dit onderzoek toont aan dat een actieve begeleidenderol van de mantelzorger bij de behandeling van eendementiepatiënt mogelijk is, omdat de dagelijksebehandeling die toegepast werd door de mantelzorgergepaard ging met slechts een minimale extra belasting.De hypothese dat deze vorm van behandelingeffectief is bij AD wordt door de huidige bevindingenniet ondersteund, doordat er geen significanteresultaten van elektrische zenuwstimulatie waren opde maten van cognitie, gedrag en rust-activiteitritme.Kenmerken van de onderzochte patiëntengroep(niveau van cognitief functioneren, leeftijd waaropde ziekte zich openbaarde en al dan niet gebruikvan cholinesteraseremmers) verschillen enigszinstussen de huidige studie en de eerdere studies. Ditzou kunnen betekenen dat de theorie die stelt datstimulatie van het centrale zenuwstelsel metabolismeverhoogt en inactieve hersencellen reactiveert, nietgeldt voor patiënten in een verder gevorderd stadium,in het geval dat de ziekte zich vroeg in het levenmanifesteert en/of als tegelijkertijd een cholineste-raseremmer wordt gebuikt. Kortom, heterogeniteit van de onderzochte groepen gelijktijdig gebruik van medicatie tegen degevolgen van AD, kunnen mogelijk positieveeffecten van de behandeling hebben versluierd.Meer onderzoek is nodig voordat robuuste conclusiesover de algemene effectiviteit, of ineffectiviteit, vanperifere elektrische zenuwstimulatie bij AD ge-trokken kunnen worden.Referenties1. Dementie. Den Haag: Gezondheidsraad; 2002. Publicatienr.2002/04.2. Swaab DF. Brain aging and Alzheimer’s disease, ‘wear andtear’ versus ‘use it or lose it’. Neurobiol Aging 1991;12:317-24.3. Swaab DF, Dubelaar EJ, Hofman MA, Scherder EJ, Van Someren EJ, Verwer RW. Brain aging and Alzheimer’s disease; use it or lose it. Prog Brain Res 2002;138:343-73.4. Stern Y. What is cognitive reserve? Theory and research appli-cation of the reserve concept. JINS 2002;8:448-60.5. Wilson RS, Mendes De Leon CF, Barnes LL, Schneider JA,Bienias JL, Evans DA, et al. Participation in cognitively stimulatingactivities and risk of incident Alzheimer disease. JAMA 2002;287:742-8.6. Van Someren EJ, Riemersma RF, Swaab DF. Functional plasticityof the circadian timing  system in old age: light exposure. ProgBrain Res 2002;138:205-31.7. Van Dijk KR, Scherder EJ, Scheltens P, Sergeant JA. Effects oftranscutaneous electrical  nerve stimulation (TENS) on non-painrelated cognitive and behavioural functioning. Rev Neurosci2002;13:257-70.Ontvangen 23 september 2005, geaccepteerd 11 oktober 2005.V O L . 1 0 6    N R . 6  -  2 0 0 5 T I J D S C H R I F T  V O O R  N E U R O L O G I E  E N  N E U R O C H I R U R G I E293A A N W I J Z I N G V O O R D E P R A K T I J KToepassen van perifere elektrische zenuwstimulatie ter bestrijding van de gevolgen van de ziekte vanAlzheimer is, op basis van de huidig beschikbare wetenschappelijke kennis, niet aan te raden omdatwerkzaamheid niet voldoende is vastgesteld.Correspondentieadres auteur:Dr. K.R.A. van Dijk, research fellowUniversiteit MaastrichtCapaciteitsgroep Neurocognitie (Faculteit derPsychologie)Postbus 6166200 MD MaastrichtE-mail: koene.vandijk@psychology.unimaas.nlBelangenconflict: geen gemeld.Financiële ondersteuning: ZorgOnderzoekNederland (projectnummer: 1055.0006),Vrouwen VU Hulp, Stichting Centraal FondsRvvZ (projectnummer: 338) en FontisAmsterdam.

Dutch

DSpace at VU

https://research.vu.nl/en/publications/ec760db9-d32d-4160-af5d-c34758c7891d

Peripheral electrical nerve stimulation in Alzheimer's disease

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

VU Research Portal

VU Research Portal

DSpace at VU