Visser, H.

DSpace at VU


H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (F. 268-272)
Voortvarendmaar benauwd
H.Visser*
Dadendrang
Hetkabinet-BalkenendeII heeftnietopzijnhandengezeten.Hetpaktvoortvarendeherzie-
ningvandesocialezekerheidenhetzorgstelselaan.Er is hetkabinetwelverwetendathetnogniet
vergenoeggaatendeaftrekvandehypotheekrentendeverhogingvandepensioenleeftijdaan
deordehadmoetenstellen.Hetbeseftechterdathetmetnogverdergaandehervormingenwelerg
veelweerstandzouoproepen!,deMiljoenennotamaaktin iedergevaldegeestenvastrijpvooreen
ingreepin deAOW.2
De herzieningenzijn onvermijdelijk.De vormgevingkan echterveelmensenvoor grote
problemenstellen.In hetalgemeenlijkt hetkabinetweinigoogtehebbenvoordeproblemenvan
maatschappelijkmindergeslaagden.Voortsbetrefthetbeleidookandereterreinendanalleende
socialezekerheid.Daaropereerthetkabinetnietaltijdgelukkigengeefthetweleensblijkvaneen
benauwdeblik. Overdezemaatschappelijkmindergeslaagdenendieandereterreinengaatderest
vanditartikel.
1
Geen aandacht voor de onderkant
Het kabinetgaatexplicietuit vandeeigenverantwoordelijkheidvandeburger.Het heeft
geenoogvoordemisschienwel grotegroepdiedezeverantwoordelijkheidnietaankan.Datkan
bij deherzieningvanhetzorgstelselvoordegrootsteproblemenzorgen.DevoorzittervandeFNV,
mevrouwJongerius,heefteropgewezendat,geziendeervaringmetdekinderopvang,zeerwaar-
schijnlijkveelmensendezorgtoeslagnietmeteenopzijzettenenvervolgensdepremienietkunnen
betalen.Eenaanzienlijkdeelvandebevolkingheeftmoeitedeeindjesaanelkaarteknopen.Datdeel
zalalgauwhetenegatmethetanderestoppen,zodatdezorgtoeslagnaaropenstaanderekeningen
verdwijnt.VolgenshetSociaalenCultureelplanbureau(SCp)is hetpercentagehuishoudensmeteen
laaginkomen(in2002€ 10.301inprijzenvan2004),van1994tot2002gedaaldvan16,1naar9,4,maar
daarnaweergestegentotnaarschatting11in 2004.3Parallelhieraanis hetpercentagehuishoudens
datzegtmoeilijkof zeermoeilijkrondtekunnenkomeneerstgedaaldvan14,7naar9,8,omdaarna
weertestijgentot14,9.4Omtevoorkomendateengrootdeelvandezegroepmensenstraksonverze-
kerdrondloopt,kandezorgtoeslagbeterrechtstreeksaandeverzekeraarbetaaldworden.
Bij diemensendiemoeitehebbenrondtekomenzijnerdie,eenmaalin deproblemen,daar
geenuitwegmeeruit zien.DeMiljoenennotaconstateertopgewektmetbetrekkingtotdebijstand:
"Degemeentenhebbeneenhogematevanvrijheidbij deuitvoeringenkennenfinanciëleprikkels
om zoeffectiefmogelijktewerken".5Gemeentenhebbenerweinigbelangbij cliëntenterwille te
. HoogleraarInternationaleEconomischeBetrekkingenenGeld-enBankwezen,VrijeUniversiteitAmsterdam.
1
2
3
4
5
2
TweedeKamer(2005-2006),31-32.
TweedeKamer(2005-2006),26.
SociaalenCultureelPlanbureau(2005),112-113.
SociaalenCultureelPlanbureau(2005),114.
TweedeKamer(2005-2006),32.
\
268 TvOF. 37 (5),2005' SDU UITGEVERS
H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 268-272)
zijn.Mijn eigen,toegegeven:beperkte,observatieis datwachttijdenlangzijn endetoegekende
bedragenkarig.Intussenkandecliëntzijn of haarhuisuitgezetzijn.Dit wordtalleenmaarerger
nu ruimdehelftvandegemeentenietvollediggecompenseerdwordtvoorhetwegvallenvande
i onroerendezaakbelasting(OZB)voorgebruikers.Er is eenonderklassevanmensendie,alszeniet
overeeneigennetwerkbeschikkenwaarzeop kunnenterugvallen,grootgevaarlopenop straat
terechtekomen.Depolitieklijkt geenbelangstellingvoordezegroeptehebben.Hetkabinetzetin
oparbeidenreïntegratie.Aandeonderkantvandearbeidsmarktkomenmensenechtervaakinkort-
I lopendebaantjesterechtenhebbenzebij ontslagnoggeenrechtopeenwerkloosheidsuitkering.Zij
hebbensnellehulpnodigvoorkorteperiodes.
Devooruitzichtenvoorwerkgelegenheidvoor laagopgeleidenzijn bovendienniet gunstig.
, Internationaleherverdelingvandeproductie,maarvooraltechnologischeontwikkelingenkunnen
, desituatiein denabijetoekomstnogernstigergaanmaken.Denkbaaris bijvoorbeeldtoevoeging
vanchipsaansupermarktproducten,waarmeedecaissièreoverbodigwordt.Degrensproductiviteit
vanlaagopgeleidendaaltdaardoorenbeloningvolgensdiegrensproductiviteitkaneenonaanvaard-
baarlaaginkomenopleveren.Het is devraagof we in detoekomstzonderloonkostensubsidies
I kunnenalslaagopgeleidennogeenredelijkinkomenmoetenontvangenenallerleisubsidiesworden
afgebouwd.6De Miljoenennotazwijgthierover.De naamMelkertis in dezepost-paarseperiode
volledigtaboe.Het kabinetgeeftlieverbelastingfaciliteitenaandehogereinkomens,dievia de
lievensloopregelingtochhunprepensioenkunnenhouden.7
I
Meer is niet altijd beter
Hetkabinetwil dearbeidsparticipatievergroten.Nederlandis kampioenvrijetijd.8Ermoet
I meergewerktworden.Zeker,maarmijnsinziensnietdoorminderin deeltijdarbeidtewerken.De,
Miljoenennotaconstateertdatdeeltijdarbeidmenseninstaatsteltarbeidenzorgtecombineren.Wat
is ermooier?Maarnee,in deEuropeseUnieligthetgemiddeldeinkomenperhoofdzo'n35procent
benedenhetniveauvandeVerenigdeStaten9endaarmoetietsaangedaanworden.Waarom?Alleen.
I alsdekeusvoordeeltijdarbeid,enookvoorrelatiefveelvrijedagen,nietvrijwillig is ofalszevoor-
namelijkdoorhogemarginaletarievenwordtveroorzaaktbestaateraanleidingvooreenoverheid
omoptetreden.'oEenverschuivingvandehuidigesituatienaareendieopdeAmerikaanselijkt
maaktdewerknemersnaarallewaarschijnlijkheidniet gelukkiger,datwil zeggenverhoogtde
I welvaartniet.DebozegedachtekomtopdatEuropeseregeringsleiderszichnietin deeersteplaats
latenleidendoordewensenvandebevolkingmaardooreensoortstaatsraisondieeenrangordevan
landenenlandengroepenzietvolgenshettotalebbpen/ofhetbbpperhoofd.
Moeterdannietmeergewerktwordenomdevergrijzingbetaalbaartehouden?Zeker.Maar
i alsmensenin deeltijdarbeidwerkenenhetinkomenperhoofddanlagerligt danbijvoltijdsearbeid,
zijnookdekostenvanbijvoorbeeldeAOWlager.Bovendienis eendeelvandewinstaanbbpdoor
voltijdsearbeidmaarschijn,doordatdekinderopvangdanmeerwerkkrijgt.Datwerkwerdeerst
. doordeoudersverricht,eneendeelvandegenendiebij voltijdsearbeiddekinderopvangbemensen
Iverrichtbij deeltijdarbeidvandeoudersanderwerk.Er zijn duspositieveopportunitycosts.Werk-
3
6 Vgl. Wevers en Van Genabeek (2005),34-35 en 56-57.
I 7 Boonstra(2004).
8 TweedeKamer(2005-2006),29.
9 TweedeKamer(2005-2006),59.
110 ZieoverdeverschillentussendeVerenigdeStatenenEuropaAlesina,Glaeseren5acerdote(2005).
TvOF. 37 (5),2005' SDU UITGEVERS 269
H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 268-272)
! loosheidbestrijdenenlangerdoorwerken,ooknahet 65stelevensjaar,zijn aantrekkelijkeroplos-
I singendanhetophogenvandeeltijdbanen.Trouwens,juistdeeltijdbanenmakenlangerdoorwerken
I betermogelijk.
I
I 4 Procyclischbudgettair beleid
Het kabinetvoerteenprocyclischbeleid.Argwanendeliedenzoudenhier opzetachter
I kunnen vermoeden:een opgaande lijn die halverwegede rit begint doet het altijd goed. Er zijn
I tweeverzachtendefactoren. In de eersteplaats zaten de budgettaire normen van het Stabiliteits-
1enGroeipactin deweg.In detweedeplaatszorgdehetkapitaaldekkingsstelselvoordepensioenen
I vooreenprocyclischeimpuls.In eenopgaandeconjunctuurwordenhogerendementenbehaalden
dalendepensioenbijdragen.Devrij besteedbareinkomensendaardoordebestedingenemenop
I diemaniertoe.In eenconjunctureleneerganggebeurthetomgekeerde,in dit gevalmededoorde
I eisenvandePensioen-enVerzekeringskamer(PVK).Eendeelvanhetlagebestedingsniveauende
I werkloosheidvandeafgelopenjarenis hieruitteverklaren.
I Hetis devraagofdegrensvandrieprocentvanhetbbpvoorhettekortvandeoverheidwel
I eengelukkigeis.Als hetdoelin deeersteplaatsis desolvabiliteitvandeoverheidtewaarborgen,is
I debovengrensvan60procentvoordeschuldquotevoldoende.Landenhebbendandemogelijkheid
in goedetijdeneenbufferoptebouwendiezeinslechtetijdenkunnengebruiken.Eenaardigonder-
I werpalserweereenseenverdragsherzieningopdeEuropeseagendakomttestaan.Dit neemtniet
I wegdatZalmsdoelomdestaatsschuldaftebouwenachterdehorizonverdwenenis. Eenheellage
I staatsschuldzorgtvoorlagerentelastenenmeerbegrotingsruimteomdekostenvandevergrijzing
I optevangen.
I 5 Europa en de rest van de wereld
I Hetvaltop datdeMiljoenennotazoontzettendlauwis overdeEuropeseUnie.Wevinden
I weleenlofliedop deinternationalehandel,meteenvolkomenterechtemaarhelaaszeldenaante
I treffenodeaangoedkopeimporten.u TegenoverdeverplaatsingvanproductienaarAzië ziet de
Miljoenennota,eveneensvolkomenterecht,deuitvoervanNederlandsegoederenendienstenstij-
I gen,deomslagin dehavenvanRotterdamomhooggaanenhetinkomendtoerismetoenemen.Die
lopen houdingverdwijntalshetoverEuropagaat,terwijleenevenpositiefverhaalopzijnplaatsis
lover debetekenisvanEuropavoordeNederlandsewelvaart,evenalsvoordeNederlandseveiligheid.
I Hetkabinetwil meersubsidiariteit,eenvoudigerregelgeving,detotstandkomingvaneenEuropese
I markt voor diensten en meer aandacht voor Nederlandse wensen.rzDat is allemaal mooi, maar
I weinigvisionair.Het gemeenschappelijklandbouwbeleidwordtniet genoemd.Het kabinetboog
onmiddellijkvoorministerVeermanvanLNV toenhetaanvankelijkdeBritsepremierBlairwilde
I steunenbij zijn aanvalop de hogesubsidies, maarVeermandwars ging liggen. Paarsbegreepbeter
1datje geenvertegenwoordigervandebedrijfstakalsministermoetaantrekken.
I Nederlandzalook"...inEU-verbandtijdensWTO-handelsconferentiesaandringenopconcrete
I afsprakenovereerlijkehandel,marktopeningenafschaffingvanhandelsverstorendesubsidies".I3
Veelovertuigingspreekter nietuit. DeWTO komtwelgeteldéénkeervoor in hetstuk.WaaromI
neemtNederlandgeenkrachtigeinitiatievenomdeDoha-rondevlot tetrekken?En waaromkomt
I hettenaanzienvandetoekomstvandeEuropesesamenwerkingnietverderdaneenvoorsteltoteen
I 11TweedeKamer(ZO05-zo06),Z3-Z4.
I 1ZTweedeKamer(ZO05-zo06),59.
I 13TweedeKamer(zO05-zo06),6z.
270 TvOF. 37(5),zo05' SDU UITGEVERS
H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 268-272)
totnietsverplichtendeBredeMaatschappelijkeDiscussie?Datduidtopeengebrekaaneigenideeën
of eengebrekaaneensgezindheidn hetkabinet.
Eenbenauwdevisie zienwe tevensin het vreemdelingenbeleid.Het beleidvan minister
Verdonk(Vreemdelingenzaken integratie)metbetrekkingtot asielzoekerswordt voortgezet,
ondanksdeprotestenvanonderanderedeVNGoverdeonmogelijkeopgavenwaarvoorgemeenten
zichziengeplaatstalsbijvoorbeelduitgeprocedeerdeama'sbij hetbereikenvandeachttienjarige
leeftijdzonderpardonenzondertoelageopstraatwordengezet.
Hetkabinetgeeftverderhoogopvanhetbelangvandekomstvanbuitenlandsekenniswer-
kers,maariedereendieweethoeveeltijd mensenvanbuitendeEU,al zijnhetmaarstudentendie
hiereenopleidingwillenvolgen,kwijtzijnvoorzedevereistevergunningenhebben,zietdathier
nietdeeersteprioriteitligt.Nederlandseonderwijsinstellingenwordenopdezemanierbelemmerd
bij hunoptredenopdeinternationaleonderwijsmarkt.Ondernemingendiewerknemersvanbuiten
deEUwillenaannemenstuitenopdezelfdebarrières.Hetbeleidgetuigtnietvaneenkosmopoliti-
schehoudingenstaathaaksopdenoodzaakdekenniseconomieverderte ontwikkelen,waarhet
kabinetzograagophamert.
Milieu en vervoer
DelauwehoudingtegenoverEuropais terugtevindenin passagesoverhetmilieu.Brusselse
regelsmetbetrekkingtotdeluchtkwaliteitzijn maarhinderlijkenmoetenomzeildzienteworden
alszedebouwvanwegen,woningenenbedrijvendreigente vertragen.I4Overigenswordter in
hetnieuwebegrotingsjaarwelmeergeldvrijgemaaktvoorhetmilieu,waarbijhetdevraagis ofde
Europeseregelsdiewelgevolgdwordenaltijdverstandigzijn, in hetbijzondertenaanzienvande
stimuleringvanhetgebruikvanbiobrandstoUS
Het dramavanhetrekeningrijdenlaatzi~ndatdedadendrangvanhetkabinetzijn grenzen
kent.Merkwaardig,aangezienhetpolderenhierjuist perfectgewerktheeftendeacceptatiedaar-
doornietzo'ngrootprobleemzouvormen.
6
Conclusie
Resumerendzieik ingrijpendehervormingendievandurfentoekomstvisiegetuigen,maar
weinigaandachtvoordelagereinkomensenvoorhetgevaarvaneengroeiendeonderklasse,eente
gemakkelijkgeloofdatmeerperdefinitiebeteris alshetomhetbbpgaat,eengebrekaanvisieop
Europaenderestvandewereld,matigeaandachtvoorhetmilieu- alserwatbegrotingsruimteis
kanerwelwatgeldheen- entenslotteenbenauwdehoudingtegenovermensenvanbuitendeEU.
7
Literatuur
Alesina,A.F.,E.L.Glaeser,andB.Sacerdote(2005),WorkandLeisurein theU.S.andEurope:WhySo
Different?,NBERWorkingPaperNo.WU278,CambridgeMA:NBER
Boonstra,W.w.(2004),Levensloopfiasco,EconomischStatistischeBerichten,89(4443),470
Brugh,M. aande(2005),Danmaarkoolzaad,NRCHandelsblad,17september
'4 Tweede Kamer (2005-2006),54; Wet Stad en milieu.
'5 Aan de Brugh (2005).
TvOF. 37 (5),2005' SDU UITGEVERS 27'
H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 2680272)
Sociaalen Cultureelplanbureau(2005),De socialestaatvan Nederland2005, Publicatie 2005/14,
Den Haag: SCP
TweedeKamer (2005-2006),Notaoverdetoestandvan 'sRijksfinanciën (Miljoenennota 2006),30300,
ms. 1-2
~
Wevers,C.W.J.,enJ. vanGenabeek(2005),Agendavoordetoekomst:Socialezekerheidenarbeidsmarkt,
Hoofddorp:TNOKwaliteitvanLeven
I
i!
I
I
J
272
"""." 01.,~;."" ".."m, L


Voortvarend maar benauwd

VU Research Portal

VU Research PortalVoortvarend maar benauwdVisser, H.published inTijdschrift voor Openbare Financien2005Link to publication in VU Research Portalcitation for published version (APA)Visser, H. (2005). Voortvarend maar benauwd. Tijdschrift voor Openbare Financien, 37, 268-272.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.E-mail address:vuresearchportal.ub@vu.nlDownload date: 14. Sep. 2021H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (F. 268-272)Voortvarend maar benauwdH. Visser*DadendrangHet kabinet-Balken ende II heeft niet op zijn handen gezeten. Het pakt voortvarend de herzie-ning van de sociale zekerheid en het zorgstelsel aan. Er is het kabinet wel verweten dat het nog nietver genoeg gaat en de aftrek van de hypotheekrente en de verhoging van de pensioenleeftijd aande orde had moeten stellen. Het beseft echter dat het met nog verdergaande hervormingen wel ergveel weerstand zou oproepen!, de Miljoenennota maakt in ieder geval de geesten vast rijp voor eeningreep in de AOW.2De herzieningen zijn onvermijdelijk. De vormgeving kan echter veel mensen voor groteproblemen stellen. In het algemeen lijkt het kabinet weinig oog te hebben voor de problemen vanmaatschappelijk minder geslaagden. Voorts betreft het beleid ook andere terreinen dan alleen desociale zekerheid. Daar opereert het kabinet niet altijd gelukkig en geeft het wel eens blijk van eenbenauwde blik. Over deze maatschappelijk minder geslaagden en die andere terreinen gaat de restvan dit artikel.1Geen aandacht voor de onderkantHet kabinet gaat expliciet uit van de eigen verantwoordelijkheid van de burger. Het heeftgeen oog voor de misschien wel grote groep die deze verantwoordelijkheid niet aankan. Dat kanbij de herziening van het zorgstelsel voor de grootste problemen zorgen. De voorzitter van de FNV,mevrouw Jongerius, heeft erop gewezen dat, gezien de ervaring met de kinderopvang, zeer waar-schijnlijk veel mensen de zorgtoeslag niet meteen opzij zetten en vervolgens de premie niet kunnenbetalen. Een aanzienlijk deel van de bevolking heeft moeite de eindjes aan elkaar te knopen. Dat deelzal al gauw het ene gat met het andere stoppen, zodat de zorgtoeslag naar openstaande rekeningenverdwijnt. Volgens het Sociaal en Cultureel planbureau (SCp)is het percentage huishoudens met eenlaag inkomen (in 2002 € 10.301in prijzen van 2004), van 1994tot 2002 gedaald van 16,1naar 9,4, maardaarna weer gestegen tot naar schatting 11in 2004.3 Parallel hieraan is het percentage huishoudensdat zegt moeilijk of zeer moeilijk rond te kunnen komen eerst gedaald van 14,7naar 9,8, om daarnaweer te stijgen tot 14,9.4Om te voorkomen dat een groot deel van deze groep mensen straks onverze-kerd rondloopt, kan de zorgtoeslag beter rechtstreeks aan de verzekeraar betaald worden.Bij die mensen die moeite hebben rond te komen zijn er die, eenmaal in de problemen, daargeen uitweg meer uit zien. De Miljoenennota constateert opgewekt met betrekking tot de bijstand:"De gemeenten hebben een hoge mate van vrijheid bij de uitvoering en kennen financiële prikkelsom zo effectief mogelijk te werken".5 Gemeenten hebben er weinig belang bij cliënten ter wille te. Hoogleraar Internationale Economische Betrekkingen en Geld- en Bankwezen, Vrije Universiteit Amsterdam.123452Tweede Kamer (2005-2006), 31-32.Tweede Kamer (2005-2006), 26.Sociaal en Cultureel Planbureau (2005),112-113.Sociaal en Cultureel Planbureau (2005),114.Tweede Kamer (2005-2006), 32.\268TvOF. 37 (5), 2005' SDU UITGEVERSH. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 268-272)zijn. Mijn eigen, toegegeven: beperkte, observatie is dat wachttijden lang zijn en de toegekendebedragen karig. Intussen kan de cliënt zijn of haar huis uitgezet zijn. Dit wordt alleen maar ergernu ruim de helft van de gemeenten niet volledig gecompenseerd wordt voor het wegvallen van dei onroerendezaakbelasting (OZB)voor gebruikers. Er is een onderklasse van mensen die, als ze nietover een eigen netwerk beschikken waar ze op kunnen terugvallen, groot gevaar lopen op straatterecht te komen. De politiek lijkt geen belangstelling voor deze groep te hebben. Het kabinet zet inop arbeid en reïntegratie. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt komen mensen echter vaak in kort-I lopende baantjes terecht en hebben ze bij ontslag nog geen recht op een werkloosheidsuitkering. Zijhebben snelle hulp nodig voor korte periodes.De vooruitzichten voor werkgelegenheid voor laagopgeleiden zijn bovendien niet gunstig., Internationale herverdeling van de productie, maar vooral technologische ontwikkelingen kunnen, de situatie in de nabije toekomst nog ernstiger gaan maken. Denkbaar is bijvoorbeeld toevoegingvan chips aan supermarktproducten, waarmee de caissière overbodig wordt. De grensproductiviteitvan laagopgeleiden daalt daardoor en beloning volgens die grensproductiviteit kan een onaanvaard-baar laag inkomen opleveren. Het is de vraag of we in de toekomst zonder loonkostensubsidiesI kunnen als laagopgeleiden nog een redelijk inkomen moeten ontvangen en allerlei subsidies wordenafgebouwd.6 De Miljoenennota zwijgt hierover. De naam Melkert is in deze post-paarse periodevolledig taboe. Het kabinet geeft liever belastingfaciliteiten aan de hogere inkomens, die via delievensloopregeling toch hun prepensioen kunnen houden.7IMeer is niet altijd beterHet kabinet wil de arbeidsparticipatie vergroten. Nederland is kampioen vrije tijd.8 Er moetI meer gewerkt worden. Zeker, maar mijns inziens niet door minder in deeltijdarbeid te werken. De,Miljoenennota constateert dat deeltijdarbeid mensen in staat stelt arbeid en zorg te combineren. Watis er mooier? Maar nee, in de Europese Unie ligt het gemiddelde inkomen per hoofd zo'n 35 procentbeneden het niveau van de Verenigde Staten9 en daar moet iets aan gedaan worden. Waarom? Alleen.I als de keus voor deeltijdarbeid, en ook voor relatief veel vrije dagen, niet vrijwillig is of als ze voor-namelijk door hoge marginale tarieven wordt veroorzaakt bestaat er aanleiding voor een overheidom op te treden.'o Een verschuiving van de huidige situatie naar een die op de Amerikaanse lijktmaakt de werknemers naar alle waarschijnlijkheid niet gelukkiger, dat wil zeggen verhoogt deI welvaart niet. De boze gedachte komt op dat Europese regeringsleiders zich niet in de eerste plaatslaten leiden door de wensen van de bevolking maar door een soort staatsraison die een rangorde vanlanden en landengroepen ziet volgens het totale bbp en/ofhet bbp per hoofd.Moet er dan niet meer gewerkt worden om de vergrijzing betaalbaar te houden? Zeker. Maari als mensen in deeltijdarbeid werken en het inkomen per hoofd dan lager ligt dan bij voltijdse arbeid,zijn ook de kosten van bijvoorbeeld de AOW lager. Bovendien is een deel van de winst aan bbp doorvoltijdse arbeid maar schijn, doordat de kinderopvang dan meer werk krijgt. Dat werk werd eerst. door de ouders verricht, en een deel van degenen die bij voltijdse arbeid de kinderopvang bemensenIverricht bij deeltijdarbeid van de ouders ander werk. Er zijn dus positieve opportunity costs. Werk-36 Vgl. Wevers en Van Genabeek (2005),34-35 en 56-57.I 7 Boonstra (2004).8 Tweede Kamer (2005-2006), 29.9 Tweede Kamer (2005-2006), 59.110 Zie over de verschillen tussen de Verenigde Staten en Europa Alesina, Glaeser en 5acerdote (2005).TvOF. 37 (5), 2005' SDU UITGEVERS 269H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 268-272)! loosheid bestrijden en langer doorwerken, ook na het 65ste levensjaar, zijn aantrekkelijker oplos-I singen dan het ophogen van deeltijdbanen. Trouwens, juist deeltijdbanen maken langer doorwerkenI beter mogelijk.II 4 Procyclischbudgettair beleidHet kabinet voert een procyclisch beleid. Argwanende lieden zouden hier opzet achterI kunnen vermoeden: een opgaande lijn die halverwege de rit begint doet het altijd goed. Er zijnI twee verzachtende factoren. In de eerste plaats zaten de budgettaire normen van het Stabiliteits-1 en Groeipact in de weg. In de tweede plaats zorgde het kapitaaldekkingsstelsel voor de pensioenenI voor een procyclische impuls. In een opgaande conjunctuur worden hoge rendementen behaald endalen de pensioenbijdragen. De vrij besteedbare inkomens en daardoor de bestedingen nemen opI die manier toe. In een conjuncturele neergang gebeurt het omgekeerde, in dit geval mede door deI eisen van de Pensioen- en Verzekeringskamer (PVK).Een deel van het lage bestedingsniveau en deI werkloosheid van de afgelopen jaren is hieruit te verklaren.I Het is de vraag of de grens van drie procent van het bbp voor het tekort van de overheid welI een gelukkige is. Als het doel in de eerste plaats is de solvabiliteit van de overheid te waarborgen, isI de bovengrens van 60 procent voor de schuldquote voldoende. Landen hebben dan de mogelijkheidin goede tijden een buffer op te bouwen die ze in slechte tijden kunnen gebruiken. Een aardig onder-I werp als er weer eens een verdragsherziening op de Europese agenda komt te staan. Dit neemt nietI weg dat Zalms doel om de staatsschuld af te bouwen achter de horizon verdwenen is. Een heel lageI staatsschuld zorgt voor lage rentelasten en meer begrotingsruimte om de kosten van de vergrijzingI op te vangen.I 5 Europa en de rest van de wereldI Het valt op dat de Miljoenennota zo ontzettend lauw is over de Europese Unie. We vindenI wel een loflied op de internationale handel, met een volkomen terechte maar helaas zelden aan teI treffen ode aan goedkope importen. u Tegenover de verplaatsing van productie naar Azië ziet deMiljoenennota, eveneens volkomen terecht, de uitvoer van Nederlandse goederen en diensten stij-I gen, de omslag in de haven van Rotterdam omhooggaan en het inkomend toerisme toenemen. Dielopen houding verdwijnt als het over Europa gaat, terwijl een even positief verhaal op zijn plaats islover de betekenis van Europa voor de Nederlandse welvaart, evenals voor de Nederlandse veiligheid.I Het kabinet wil meer subsidiariteit, eenvoudiger regelgeving, de totstandkoming van een EuropeseI markt voor diensten en meer aandacht voor Nederlandse wensen.rz Dat is allemaal mooi, maarI weinig visionair. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid wordt niet genoemd. Het kabinet boogonmiddellijk voor minister Veerman van LNV toen het aanvankelijk de Britse premier Blair wildeI steunen bij zijn aanval op de hoge subsidies, maar Veerman dwars ging liggen. Paars begreep beter1 dat je geen vertegenwoordiger van de bedrijfstak als minister moet aantrekken.I Nederland zal ook "...in EU-verband tijdens WTO-handelsconferenties aandringen op concreteI afspraken over eerlijke handel, marktopening en afschaffing van handelsverstorende subsidies".I3Veel overtuiging spreekt er niet uit. De WTO komt welgeteld één keer voor in het stuk. WaaromIneemt Nederland geen krachtige initiatieven om de Doha-ronde vlot te trekken? En waarom komtI het ten aanzien van de toekomst van de Europese samenwerking niet verder dan een voorstel tot eenI 11 Tweede Kamer (ZO05-zo06), Z3-Z4.I 1ZTweede Kamer (ZO05-zo06), 59.I 13 Tweede Kamer (zO05-zo06), 6z.270 TvOF. 37 (5), zo05' SDU UITGEVERSH. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 268-272)tot niets verplichtende Brede Maatschappelijke Discussie? Dat duidt op een gebrek aan eigen ideeënof een gebrek aan eensgezindheid in het kabinet.Een benauwde visie zien we tevens in het vreemdelingenbeleid. Het beleid van ministerVerdonk (Vreemdelingenzaken en integratie) met betrekking tot asielzoekers wordt voortgezet,ondanks de protesten van onder andere de VNG over de onmogelijke opgaven waarvoor gemeentenzich zien geplaatst als bijvoorbeeld uitgeprocedeerde ama's bij het bereiken van de achttienjarigeleeftijd zonder pardon en zonder toelage op straat worden gezet.Het kabinet geeft verder hoog op van het belang van de komst van buitenlandse kenniswer-kers, maar iedereen die weet hoeveel tijd mensen van buiten de EU, al zijn het maar studenten diehier een opleiding willen volgen, kwijt zijn voor ze de vereiste vergunningen hebben, ziet dat hierniet de eerste prioriteit ligt. Nederlandse onderwijsinstellingen worden op deze manier belemmerdbij hun optreden op de internationale onderwijsmarkt. Ondernemingen die werknemers van buitende EUwillen aannemen stuiten op dezelfde barrières. Het beleid getuigt niet van een kosmopoliti-sche houding en staat haaks op de noodzaak de kenniseconomie verder te ontwikkelen, waar hetkabinet zo graag op hamert.Milieu en vervoerDe lauwe houding tegenover Europa is terug te vinden in passages over het milieu. Brusselseregels met betrekking tot de luchtkwaliteit zijn maar hinderlijk en moeten omzeild zien te wordenals ze de bouw van wegen, woningen en bedrijven dreigen te vertragen.I4 Overigens wordt er inhet nieuwe begrotingsjaar wel meer geld vrijgemaakt voor het milieu, waarbij het de vraag is of deEuropese regels die wel gevolgd worden altijd verstandig zijn, in het bijzonder ten aanzien van destimulering van het gebruik van biobrandstoUSHet drama van het rekeningrijden laat zi~n dat de dadendrang van het kabinet zijn grenzenkent. Merkwaardig, aangezien het polder en hier juist perfect gewerkt heeft en de acceptatie daar-door niet zo'n groot probleem zou vormen.6ConclusieResumerend zie ik ingrijpende hervormingen die van durf en toekomstvisie getuigen, maarweinig aandacht voor de lagere inkomens en voor het gevaar van een groeiende onderklasse, een tegemakkelijk geloof dat meer per definitie beter is als het om het bbp gaat, een gebrek aan visie opEuropa en de rest van de wereld, matige aandacht voor het milieu - als er wat begrotingsruimte iskan er welwat geldheen - en tenslotte eenbenauwdehouding tegenovermensen van buiten deEU.7LiteratuurAlesina, A.F., E.L. Glaeser, and B. Sacerdote (2005), Work and Leisure in the U.S. and Europe: Why SoDifferent?, NBERWorking Paper No. WU278, Cambridge MA: NBERBoonstra, W.w. (2004), Levensloopfiasco, EconomischStatistische Berichten, 89(4443), 470Brugh, M. aan de (2005), Dan maar koolzaad, NRC Handelsblad, 17september'4 Tweede Kamer (2005-2006),54; Wet Stad en milieu.'5 Aan de Brugh (2005).TvOF. 37 (5), 2005' SDU UITGEVERS 27'H. VISSER' VOORTVAREND MAAR BENAUWD (P. 2680272)Sociaal en Cultureel planbureau (2005), De sociale staat van Nederland 2005, Publicatie 2005/14,Den Haag: SCPTweede Kamer (2005-2006), Nota over de toestand van 's Rijks financiën (Miljoenennota 2006), 30300,ms. 1-2~Wevers, C.W.J., en J. van Genabeek (2005), Agenda voor de toekomst: Socialezekerheid en arbeidsmarkt,Hoofddorp: TNO Kwaliteit van LevenIi!IIJ272"""." 01.,~; ."" ".."m, L

Dutch

https://research.vu.nl/files/2065590/2005.Miljoenennota.pdf

Voortvarend maar benauwd

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

DSpace at VU

VU Research Portal