Snježana Čolić

HRČAK - Portal of Croatian Scientific and Professional Journals

234narodna umjetnost 19 (1982)Stane Juznic, Socialna in politicna an-tropologija. Splosni del, Univerza v Lju-bljand, Fakulteta za sociologijo, politicnevede ,in novinarstvo, Ljubljana, 1980, 578str.Knjiga S. Juznica Socijalna i po-liticka antropologija u odredenom jesmislu jedno od pionirskih djela unas. Koncipirana je kao udzbenikza istoimeni predmet pri Fakultetuza sociologiju, politicke znanosti inovinarstvo u Ljubljani. Prema au-toru, sam predmet je nastao kaodopuna program a sociologije, poli-tologije i komunikologaje pri spo-menutom :fakultetu, te impliciradijapazon tema s podrucja drust-venih znanosti, kao sto su raspraveo »prirodi« Ijudske naravi, znacaj-ne teme iz Ijudske biplogije, zatimekonomske antropologije itd. Kakoistice sam autor - cjelokupnomantropoloskom razmisljanju »danisu izraziti marksisticki temelji«(str. 1). Juznic smatra da je ovakokoncipiranim predmetom »socijalnai politicka ,antropologija« - mogu-ee smisleno uvodHi u studij tzv.»nerazviienog« (neevropskog) svije-ta, tj. covjeka, drustva, i kulturaizvan Evrope. Kako kaze: "Pred-met ee biti izrazito antlievropocen-tricki usmjeren i neee skrivati na-mjenu: u nas.im drustvenim znano-stima razhiti i kompromitirati ev-ropocentrizam« (str. 2).Knji.ga je podijeljena u devet po-glavlja. U prvom poglavlju odre-duje se podrucje antropologije; za-tim se govori 0 covjeku kao pred-metu proucavanja i 0 »prirodi« co-vjekove naravi. Na tragu marksis-ticke risaone tradicije Juznic co-vjeka ne determinira kao konstan-tu, vee kao povijesnu pojavu (mi-jenja se u vremenu i prostoru).Buduei da je »covjek sve« - teskoga je prouciti u samo jednoj disci-plini (»ustanovili smo k,ako je velikraskol'ak izmedu ambicdoznog nazi-va antropologija i moguenosti zanj·egovu realizaciju«, str. 12). An-tropologija je shvaeena kao najsirezasnovana znanost 0 covjeku -koja treba i moze postaviti temeljeintegralnom proucavanju covjeka.Cilj antropologije ne moze biti co-vjek pojedinac, zatvoren u svoj vla-stiti svijet - vee otkrivanje vezaizmedu covjeka i svega onoga stoga kao takvog odUkuje, tj. onogasto je covjek ostvario na putu kasvome samoostvarenju.Drugo poglavlje posveeeno jeproblematici fizicke .antropologije.Poseban akcent stavljen je na oneteme koje su znacajne za drustveneznanosti (antropogeneza, etnicka an-tropologij,a, biologija covjeka, gene-tika i eugenika). S obzirom na toda ne smijemo zanemariti cinjenicu'da je svaka svijest covjeka 0 nje-mu samom ideoloski relevantna(». " nema znanstvenog rezultata is-trazivanja koji ne bi imao drustve-ne, kulturne i politicke implik,aci-je«, (str. 103) - rezultati istraziva-nja fizicke antropologije samim timpostaju veoma znacajni.U treeem poglavlju razmatra setematika kulturne antropologije, ito: koncepcija kulture u antropolo-g;iji (odredenje i sadrzaj kulture,hijerarhicnost kultura); znanostisrodne kulturnoj antropologiji (etno-logija i druge disciplinarne poveza-nosH). Dajuei lapidaran historijskipr,egled etnoloske znanosti, Juzniczakljucuje da je podrucje etnologi-je i kulturne antropologije u mno-go cemu jednako, jer »i etnologijui kulturnu, antropologiju zanimacovjek u drustvenoj i kulturnoj za-jednici, s tim da je etnologija tra-dicionalno hila usmjerena na prou-cavanje onih elemenata drustvenogi kulturnog zivljenja koji su davaliposebna obiljezja nekoj etnickojgrupa, a tako su takoder postupalii mnogi kulturni antropolozi« (str.149).Sto se tice drugih disciplinarnihpovezanosti kulturne antropologije,spominju se arheologija, lingvistika,sociologija i dr.U cetvrtom poglavlju pod naslo-yom Sirenje antropoloskih obzoraautor govori 0 antropoloskom zna-cenju rada i 0 problemu covj,ekove"bit,j«. U okviru prve teme rijecje 0 tzv. »radnoj teoriji« u antro-235prikazi I kritikepologiji; 0 ,obrisima ekonomske an-tropologije, ekologij-e i proucavanjuneevropskJ.h nacina proizvodnje. Uanalizi azijskog nacina proizvodnje,koju su izvrsili klasici marksizma,Juznic vidi antropoloski znacajandoprinos razumijevanju neevropskihdrustveno-ekonomskih formacij a,kao i politicke vrijednosti te analize(diskusije z,a suvremeni nerazvijenisvijet). Ishodiste spomenute disku-sije je u pretpostavci da je rijec 0nacinima proizvodnje koje naje mo-guce uvrstiti ni u jedan razvojnistupanj koji je prosla Evropa nakonraspada prvobitne zajednice. To im-plicira kriticki pristup pri promat-ranju razvoja neevr,opskog svijetakao mehanickog ponavljanja zapad-noevr,opskog historijskog modela.Dosadasnja kretanja u tom (neev-ropskom) svijetu pokazala su kakosu pojednostavljena bila misljenjada ce zapadnoevropska sadasnjostili proslost biti »buducnost« cijelogsv,ije.ta. »Tek proucavanjem svakogod tih oblika razvoj,a i zatim kom-paracijom medu njima moguce jenadi. kljue za objasnjenje pojoava,ali do njega sigurno nije mogucedoci pomocu opce historijskofilo-zofske teorije, koja je u osnovi nat-historijska«. (Marx, Selected Wri-tings in Sociology and Social Phi-losophy, Bottomore & Rubel, Lon-don 1963, str. 37).Nema sumnje da je jedno od fun-damentalnih pitanja antoropologije»sto je covjek« a sto znaCi »biti co-vjek«. Raspravljanje 0 eovjekovojbiti za antropologiju nije sarno me-todoloski problem. Nakon etim010s-kog pre.gleda rijeci »covjek« Juzniczakljucuje da je »biti covjek« po-vezano s onim znacenjem kojemudrustvo i kultura pripisuju posebnuvrijednost i odliku - tj. »u mark-sistickoj antropologiji« uporno po-navljamo da ne postoji »covjek u-opce«, vee postoji samo konkretancovjek u konkretnom drustvu, ob-likovan u konkretnoj kulturi« (str.203). S obzirom na to da integralnarealnost oblikuje covjekovu situa-aiju, nadalje se obraduju i ove te-me: teorija individualnosti, problemuskladivanja pojedinca, drustva i/kulture (proces socijalizacije i in-kulturacije), kao i teme koje iz njihproizlaze.Peto poglavlje nosi naslov Poseb-ni vidici socijalne antropologije. Uprvom dijelu (Predmet socijalneantropologilje) obraduju se teme:problem »druge« antropologije, raz-granicenja U okviru sociologije, opcaopredjeljenja primitivnog i tradi-cionalnog drustva, posebnost antro-polosk,ih metoda i tehnika.U obradi nekih tema (npr. raz-granicenja u okviru sociologije) au-tor nije dokraja eksplicirao svojeteze i stavove, a pojedine kao npr.»cijelu kulturnu antropologiju' trebaukljuciti u socijalnu i tako cemo ri-jesiti, mnoge nepotrebne disciplinar-ne dileme u korist boljeg i cjelokup-nijeg razumijevanja Ijudskog feno-mena« (str. 236), iznio je u krajnjemoblilku, 0 kojem bi se mogl0 disku-ti'rati.Drugi dio ovog poglavlja obuhva-ca Nacrt programskog podrucja:povezanostantropologije i povijesti;historijski materijalizam, tipologi-zacija drustveno-ekonomskih for-macija i socijalna antropologija kao»heterologija«.Prema JUZnicu, socijalna antro-pologija nudi konstrukciju iIi »re-konstrukciju« historijskog materija-lizma. U vezi s tim treba teziti kon-strukciji cjelokupne povijesti covje-canstva u obliku obnovljene znan-stvene teorije 0 povijesti uopce, po-vezane s marksistickim poimanjemslijeda drustveno-ekonomskih for-macija. U daljoj razradi tih temaJuznic ide u ovom pravcu: 1. Smat-ra da treba izmijeniti evropocentri-sticko poimanje 0 »naprednim« i»stacionarnim« formacijama i omo-gu6iti im jednakovrijedan i ravno-pravan ulaz u povijest. 2. Treba os-tsti pri tezi da sva drusiva ne livepovijesno na nama poznat nacin. 3.Antrop010gija nam mora pomoci dashvatimo sukob izmedu povijesneinterpretacije kakva vlada u Evro-pi (i njenim civilizacijskim produ-zecima) i nevolj.e koje od takve in-terpretacije povijesti osjecaju zapo-236'narodna umjetnost 19 (1982)stavljeni, manje mzvijeni, nekadakolonizarani narodi.Sesto poglavlj-e obraduje temeCovjek i drustvo i Covjek u druSt-vu, u okviru kojih je sadrzana ovaproblematika: eovjekova drustvenapriroda; osobnost; status i uloga;seksualna dihotomija; dobne skupi-ne; porodica; srodnicke veze.U sedmom .poglavlju pokusava seodrediti Opseg poLiticke antropolo-gije: mjesto discipline u drustve-nim znanostima, pokusaj odredenjapolitickog fenomena, gran ice s dru-gim disdplinama, politika u antro-pologiji; prezentiraju se i neke Iza-brane teme iz poLiticke antropolo-gije: problem drZave, teorij,a 0 po-stanku drZav,e, drustva bez drZave,odnos pOlitiekog i sakralnog.Pretpos1jednje poglav1je nosi na-slov Prevrednovanje antropologijeza zemlje u razvoju (Antropologija ikolonijalizam; pitanje naziva zazemlje u razvoju; kolonija1na situ-acija i antropoloska istrazivanja,antropologija ,i dekolonijaliza~.:ra:prevrednovanje kolonijalizma; rop-stvo, genocid i etnocid J imperija-1izam).Posljednje - deveto poglav1jeposveceno je Antropoloskom prou-cavanju promjena. U prvom dijelu,Antropologija i promjene, obuhva-6en.a je terminologija koja oznacujepromjene, predodzbe 0 promjena-ma, koncepcije razvoja u antropo-logiji, odredenje akulturacije i pro-cesakulturacije.Drugi dio, Neki rezuLtatiJ antropo-Loskih istrazivanja, sadrZi poglavljao kulturnom ko1onijalizmu, denatu-ralizaciji, problemu kulturno ras1o-jene osobnosti i kontraakulturaciji..S obzirom na to da je ova knjigazapravo uvod u predmet koji jenazvan »socijalna i politicka antro-pologija« tekst je neizbjezno moraeostati krnj, te »cesto tek najavljujei naznacuje teme koje je mogucesavladaii samo na osnovi. dodatnihtekstova i sirih izvora« (str. 551).Autor stoga cesto up'ozorava na raz-na ogranicenja, dileme i nejasnocekoje se gotovo uv~j,ek moraju rje-savati arbitrarno iIi po dogovoru.Pri »gradnji« predmeta »socijal-na i politicka antropologija«, kakoistice Juznie, uzeta su dva temelj-na ishodista: kriticnost d dijalektic-nost, tj. pokusala se stvoriti 'antro-pologij,a koja bi bila kr1tiena na os-novi povijesnodijalektiokih i revolu-cionarnih perspektiv,a (str. 557).Naime, »antropologija se previSezanimala za covjeka uopce, previsese zanimala samo za otkrivanje nje-govih izn.imnosti u evropskom is-kustvu nepoznatog dijela covjecan-stva. Tako je dobila obiljezje sta-ticnosti. To je bila istinska smetnjaza pristup suvremenim temama iaktualnim prob1emima suvremenogsVtijeta« (str. 559).U koncipiranju predmeta »soci.-jalna i politicka antropo1ogija« Juz-nie pokusavq, nadici spomen~tesmetnje.Snjezana ColicV. E. Gusev, Russkij fol'klornyj teatrXVIII - nacala XX veka. Ministerstvokul'tury RSFSR, Leningradskij gosudar-stvennyj institut teatra, muzyki i kine-matografid, Leningmd 1980, 94 str.U predgovoru svoje nove knjigeo ruskom fcilklorflom teatru V. E.Gusev napusta termin narodni tea-tar i opredjeljuj,e se za termin fol-klol'ni teatar, koristeci se terminomJolklor kao zaj,ednickim nazivom zaumjetnost narodnih masa. Narodnii foLklorni tea tar cesto se upotreb-Ijavaju kao sinonimi. U sadasnjevrijeme to je sve neprtkladnije, pi-se Gusev, jer se termin narodniutvrdio u znacenju neprofesional-nog, amaterskog kazalista. Autoriprije 1917. tim su se terminom slu-zili i kad su pisali 0 profesional-nim kazalisnim predstavama »zanarod«, tj. 0 teatru s prosvjetitelj-skom tendencijom. Ipak, naziv foL-klorni teatar, kako ga autor' upo-trebljava, ne ukljucuje sve one fo1-k10rne zanrove za koje je inaceuobicajen naziv narodn~ teatar iIi

Croatian

Stane Južnič, Socialna in politicna antropologija. Splošni del, Univerza v Ljubljani, Fakulteta za sociologijo, politične vede in novinarstvo, Ljubljana, 1980, 578 str.

Stane Južnič, Socialna in politicna antropologija. Splošni del, Univerza v Ljubljani, Fakulteta za sociologijo, politične vede in novinarstvo, Ljubljana, 1980, 578 str.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

HRČAK - Portal of Croatian Scientific and Professional Journals

Hrčak - Portal of scientific journals of Croatia