Smartphone metingen: Gebruik van logdata om consumentengedrag in kaart te brengen

Abstract

Smartphones maken nieuwe manieren mogelijk om statistische gegevens te verzamelen, bijvoorbeeld voor het verkrijgen van inzicht in consumentengedrag of verplaatsingen. In het najaar van 2011 is in opdracht van het CBS een pilot uitgevoerd waarbij 128 smartphone bezitters een maand lang zijn gevolgd via een onderzoekapplicatie die zij installeerden op hun mobiele telefoon (zogenaamde selffilling questionnaire). Doel van de pilot was om een beeld te krijgen van wat mogelijk is met dit soort onderzoek en niet zo zeer om representatieve cijfers te publiceren. Dit rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek en wijst op aandachtspunten bij de implementatie, bijvoor-beeld bij het CBS. De via de smartphones verkregen logdata geeft onder meer inzicht in de frequentie en tijdsduur van het gebruik van mobiele diensten (“apps”), het bezoeken van websites (surfgedrag), het belgedrag, het dataverbruik van men-sen, internetconnecties en locaties. Dit soort “nieuwe” data kan bijdragen om onderzoek naar bijvoorbeeld de im-pact van mobiele diensten en breder naar de impact van ICT naar een hoger plan te tillen dan nu het geval is met alleen de traditionele wijze van dataverzameling. Tijdens het onderzoek is geëxperimenteerd met een aantal pop-up surveys, dat wil zeggen dat na het gebruik van een applicatie aan de respondent extra vragen zijn gesteld over zijn/haar motieven om de applicatie te gebruiken. Bij dit onderzoek is dat gebeurd na het gebruik van sociale media applicaties. Een belangrijke conclusie is dat juist de combinatie van data op basis van registratie (logdata), pop-up surveys en flankerende enquêtes door onderlinge koppeling zeer rijke databronnen opleveren voor nieuw onderzoek. Niet alleen als het gaat om de impact van mobiele diensten en ICT, maar ook voor onderzoek naar bijvoorbeeld ver-plaatsingsgedrag, tijdsbesteding, sociale samenhang, toerisme en ruimtelijk onderzoek. Dit is mogelijk omdat ook locatie en tijdstip van gebruik worden vastgelegd. Deelnemers zijn over het algemeen zeer positief over hun deelname aan de studie en zouden in de toekomst we-derom mee willen doen. Ook hebben ze hun gedrag naar eigen zeggen nauwelijks aangepast terwijl zij gevolgd werden. Uitdagingen bij het opzetten van dit soort onderzoek zijn vooral het werven van respondenten, het samenstellen van representatieve uitkomsten en het omgaan met zeer grote hoeveelheden data gegenereerd door individuele gebruikssessies. Belangrijk is het vooraf stellen van de juiste onderzoeksvragen (wat wil je onderzoeken?). Hiermee kan namelijk de scope van het onderzoek op een juiste wijze worden afgebakend en kan voorkomen worden dat onnodig veel persoonsgegevens worden verzameld. Bovendien kan de complexiteit worden beperkt. Bij onderzoek naar surfgedrag, bijvoorbeeld naar de ontwikkeling van mobiel betalen, vormen het op een juiste wijze categorise-ren van de geregistreerde URL’s (c.q. webpagina’s) en het hebben van een beeld van welke URL’s van belang zijn voor het onderzoek een aanzienlijke uitdaging. Bij het herhalen van dit onderzoek moet verder aandacht worden besteed aan technische onvolkomenheden van de software, eenvoud van installatie voor de deelnemer aan het onderzoek, het gebruik van pop-upsen de helpdeskon-dersteuning,. Privacy, voorlichting aan respondenten en beveiliging van data blijven belangrijke eisen, al toont deze pilot aan dat dit in de praktijk geen bottlenecks hoeven te zijn.Infrastructures, Systems and ServicesTechnology, Policy and Managemen