Vinova loza važna je kultura kojoj infektivne bolesti virusne prirode mogu drastično
skratiti razdoblje eksploatacije. Najvažnija je strateška metoda u kontroli virusnih bolesti
vinove loze preventiva i provodi se korištenjem certificirana sadnog materijala pri podizanju
novih vinograda. Da bi se uspješno kontroliralo rasprostranjivanje viroza, neophodno je
provođenje specifičnih i pouzdanih dijagnostičkih metoda: enzimski imunotest na čvrstoj fazi
(ELISA) i reverzna transkripcija uz lančanu reakciju polimeraze (RT-PCR). Primjenom
navedenih dijagnostičkih metoda na ukupno 1332 testiranih trsova dobiven je uvid u
pojavnost devet virusa na šest ekonomski najvažnijih autohtonih kultivara u hercegovačkim
vinogorjima. U šest autohtonih kultivara serološkim metodama detektirani su: Grapevine
leafroll-associated virus-3 (GLRaV-3) u 884 trsova (66,3 %), Grapevine fanleaf virus
(GFLV) u 500 trsova (37,5 %), Grapevine leafroll-associated virus-1 (GLRaV-1) u 293
trsova (22,0 %), Grapevine fleck virus (GFkV) u 197 trsova (14,7 %), Grapevine leafrollassociated
virus-4-9 (GLRaV-4-9) u 90 trsova (6,7 %), Arabis mosaic virus (ArMV) u 17
trsova (1,2 %), Grapevine leafroll-associated virus-2 (GLRaV-2) u 3 trsa (0,2 %), dok virusi:
Grapevine virus A (GVA) i Grapevine virus B (GVB) nisu detektirani. Od svih je testiranih
Vinova loza važna je kultura kojoj infektivne bolesti virusne prirode mogu drastično
skratiti razdoblje eksploatacije. Najvažnija je strateška metoda u kontroli virusnih bolesti
vinove loze preventiva i provodi se korištenjem certificirana sadnog materijala pri podizanju
novih vinograda. Da bi se uspješno kontroliralo rasprostranjivanje viroza, neophodno je
provođenje specifičnih i pouzdanih dijagnostičkih metoda: enzimski imunotest na čvrstoj fazi
(ELISA) i reverzna transkripcija uz lančanu reakciju polimeraze (RT-PCR). Primjenom
navedenih dijagnostičkih metoda na ukupno 1332 testiranih trsova dobiven je uvid u
pojavnost devet virusa na šest ekonomski najvažnijih autohtonih kultivara u hercegovačkim
vinogorjima. U šest autohtonih kultivara serološkim metodama detektirani su: Grapevine
leafroll-associated virus-3 (GLRaV-3) u 884 trsova (66,3 %), Grapevine fanleaf virus
(GFLV) u 500 trsova (37,5 %), Grapevine leafroll-associated virus-1 (GLRaV-1) u 293
trsova (22,0 %), Grapevine fleck virus (GFkV) u 197 trsova (14,7 %), Grapevine leafrollassociated
virus-4-9 (GLRaV-4-9) u 90 trsova (6,7 %), Arabis mosaic virus (ArMV) u 17
trsova (1,2 %), Grapevine leafroll-associated virus-2 (GLRaV-2) u 3 trsa (0,2 %), dok virusi:
Grapevine virus A (GVA) i Grapevine virus B (GVB) nisu detektirani. Od svih je testiranih
trsova, 1153 (86,5 %) uzoraka nosilo barem jedan virus, dok je 179 (13,4 %) uzorka bilo
zdravo, bez prisustva testiranih virusa. Zdravi trsovi predloženi su kao potencijalne biljke
kandidati za proizvodnju sadnoga materijala ‘testiranog na viruse’. Analizom rezultata
virusnih infekcija utvrđeno je da je 546 (40,9 %) uzoraka zaraženo samo s jednim virusom,
423 (31,7 %) s dva, 155 (11,6 %) s tri, 28 (2,1 %) s četiri, 3 (0,2 %) s pet što je ujedno i
najveći broj analizom utvrđenih kombinacija. Od 90 uzoraka koji su serološki bili pozitivni na
grupu virusa GLRaV-4-9 (GLRaV-4, -5, -6, -7, -9), izabrano je njih 27 kod kojih je metodom
RT-PCR i korištenjem para početnica utvrđena prisutnost GLRaV-5 kod šest uzoraka kao i
GLRaV-9 kod sedam uzoraka. Ostali virusi iz grupe GLRaV-4-9 nisu registrirani. Prisutnost
GLRaV-2 u uzorku, u kojem je metodom ELISA detektiran, uspješno je potvrđena primjenom
metode RT-PCR uz korištenje GLR2CP1/GLR2CP2 para početnica. Tijekom dvije
vegetacijske sezone (2011/12 i 2012/13) vršeno je vizualno praćenje analiziranih trsova.
Dominantni simptomi na šest autohtonih kultivara bili su: zastoj u kretanju vegetacije,
skraćeni internodiji, različiti poremećaji u rastu i razvoju, uvijenost lišća, nejednolično
odrvenjavanje i dozrijevanje grozdova, rehuljavost. Prema raspoloživim saznanjima,
provedeno istraživanje predstavlja prvi nalaz GLRaV-2, GLRaV-5 i GLRaV-9 u Bosni i
Hercegovini potvrđen molekularnim metodama, dok GFkV, GLRaV-2 i grupa virusa
GLRaV-4-9 predstavlja prvi nalaz u Bosni i Hercegovini potvrđen serološkim metodama.Grapevine is an important species in which infectious diseases caused by viruses can
drastically reduce the period of exploitation. The most important control strategy of grapevine
viroses is prevention and consists of the use of certified planting materials in the
establishment of new vineyards. In order to successfully control the virus spread, the
implementation of specific and reliable diagnostic methods is essential: enzyme-linked
immunosorbent assay (ELISA) and reverse transcription and polymerase chain reaction (RTPCR).
Using the above mentioned diagnostic techniques from the total number 1332
grapevine, an insight into the incidence of nine viruses in the six most important
autochthonous cultivars grown in Herzegovina was gained. In the six autochthonous cultivars,
using serological methods, the following viruses were detected: Grapevine leafroll-associated
virus-3 (GLRaV-3) - in 884 grapevines (66,3 %), Grapevine fanleaf virus (GFLV) - in 500
grapevines (37,5%), Grapevine leafroll-associated virus-1 (GLRaV-1) - in 293 grapevines
(22,0%), Grapevine fleck virus (GFkV) - in 197 grapevines (14,7 %), Grapevine leafrollassociated
virus-4-9 (GLRaV-4-9) - in 90 grapevines (6,7 %), Arabis mosaic virus (ArMV) -
in 17 grapevines (1,2%), Grapevine leafroll-associated virus-2 (GLRaV-2) - in 3 grapevines
(0,2 %), while viruses Grapevine virus A (GVA) and Grapevine virus B (GVB) were not
detected. Of all tested grapevines, 86,5 % specimens (1153 grapevines) had at least one virus,
while 13,4 % specimens (179 grapevines) was free of tested viruses. The virus-free
grapevines are proposed as a potential candidate plants for production of virus-tested planting
material. The analysis of results showed that 546 grapevines (40,9%) were infected by only
one virus, 423 (31,7 %) by two, 155 (11,6 %) by three, 28 (2,1 %) by four, 3 (0,2 %) by five,
which presented the highest number of viruses in mixed infections. From 90 specimens
positive on GLRaV-4-9 (GLRaV -4, -5, -6, -7, -9) viruses, 27 are chosen, and, by using RTPCR
method employing pair of primers, the presence of GLRaV-5 in 6 specimens and
GLRaV-9 in 7 specimens is detected. The other viruses belonging to GLRaV-4-9 group were
not detected. The presence of GLRaV-2 in ELISA positive specimen is successfully
confirmed using RT-PCR method with the use of GLR2CP1/ GLR2CP2 pair of primers.
During two vegetation seasons (2011/12, 2012/13) visual observation of analysed grapevines
was carried out. The dominant symptoms on 6 autochthonous cultivars: delayed start
vegetation., reduced internodes, different disturbances in growth and development, leafroll,
irregular lignification and ripening of grapes and, poor fruit set. According to our knowledge,
this is the first report of GLRaV-2, GLRaV-5 and GLRaV-9 in Bosnia and Herzegovina on
the genome (nucleic acids) based methods, and GFkV, GLRaV-2 and group of GLRaV-4-9
associated viruses on the basis of serological methods
