Wprowadzenie w zawartość tomu "Muzyka religijna - między epokami i kulturami. T. 2.

Mika, Bogumiła

Turek, Krystyna

Polish

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ

             Title: Wprowadzenie  Author: Krystyna Turek, Bogumiła Mika  Citation style: Turek Krystyna, Mika Bogumiła. (2009). Wprowadzenie. W: K. Turek, B. Mika (red.), “Muzyka religijna - między epokami i kulturami" T. 2 (2009), s. 7-10.  Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego  Wprowadzenie„Zadaniem artysty jest, nigdy do końca niedające się urzeczywistnić,przekraczanie granic człowieczeństwa. Dążenie do tego, żeby przełamaćwłasne ograniczenia i stanąć w obliczu tego, co człowieka przerasta” —twierdził u progu XXI wieku filozof sztuki Wiesław Juszczak1.Zadanie wyznaczone artystom, w sposób szczególny wydają się spełniaćtwórcy sztuki zwanej religijną. Tej, która już ze swych założeń ma wynosićodbiorcę ku Boskości, ku światu lepszemu, Innemu.Czy sztuce religijnej zawsze się to udaje? Być może odpowiedź na to py-tanie znajdzie Czytelnik tej książki. Wszak autorzy publikacji niniejszej po-dejmują właśnie zagadnienia sztuki, tu konkretnie: muzyki religijnej, starająsię zatem opisać rezultaty owych twórczych dążeń do przełamywaniawłasnych ograniczeń i stawania w obliczu tego, co człowieka przerasta.Równocześnie tytuł niniejszego zbioru — Muzyka religijna — między epo-kami i kulturami — sugeruje traktowanie tytułowej bohaterki — muzyki reli-gijnej — w sposób szeroki i otwarty. Uzasadnia także różnoraką perspekty-wę badawczą, z jakiej patrzą autorzy poszczególnych, prezentowanych tutaj,tekstów. Tłumaczy wreszcie wielowątkowość niniejszej książki.Zbiór stanowi rezultat określonego etapu badań prowadzonych — w bar-dzo szerokim zakresie — przez Instytut Muzyki Uniwersytetu Śląskiegow Cieszynie. Oprócz problemów ogólnych prezentuje on wiele rozważańszczegółowych, zwłaszcza historycznych, koncentrujących się na wybranychobszarach muzyki religijnej różnych epok, twórców zarówno polskich, jaki obcych. Autorzy pomieszczonych tekstów reprezentują wiodące ośrodkiWprowadzenie 71 Por. W. J u s z c z a k: O sztuce prawdziwej. W: Rozmowy na nowy wiek. Rozmowy pro-wadzą Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski. Kraków 2001, s. 217.muzykologiczne i muzyczne w Polsce, a ich przemyślenia stanowią cennywkład we wciąż niewystarczająco spenetrowany obszar wiedzy.Nie ukrywamy, że szeroki zakres tytułowego zagadnienia przysporzyłnam sporo trudności w porządkowaniu zebranego materiału. Po namyślezdecydowałyśmy się na układ chronologiczny, wyróżniający muzykę polskąi obcą. Dopełnieniem podjętego wątku są trzy ostatnie, osobno potraktowa-ne teksty.Zbiór otwiera artykuł Macieja Jochymczyka „Missa Requiem” DamianaStachowicza w aspekcie związków słowno-muzycznych, w którym autor przed-stawia XVII-wieczną kompozycję, stanowiącą jedno z pierwszych opraco-wań tekstu mszy żałobnej, utrzymanej w seconda practica w muzyce pol-skiej.Aleksandra Patalas w opracowaniu Działalność i repertuar kapeli muzycz-nej w Rakowie Opatowskim w świetle źródeł archiwalnych charakteryzuje m.in.cenny i w części unikatowy zbiór muzykaliów z pierwszej połowy XVIIIwieku.Temu samemu stuleciu jest poświęcony tekst Marcina Konika Sylwetkakompozytorska Justa Caspara na tle muzyki u pijarów. Zapoznajemy się dziękiniemu z życiem i działalnością cenionego ówcześnie, choć mało znanegoobecnie twórcy muzyki religijnej.Ksiądz Antoni Reginek („Pieśni nabożne” Franciszka Karpińskiego — „Pieśńporanna” i „Pieśń wieczorna” — świadectwo ponadczasowej żywotności) dokonu-je charakterystyki dwóch najpopularniejszych utworów ze zbioru Pieśni na-bożne F. Karpińskiego, czyli znanych potocznie pieśni kościelnych, zaczy-nających się od słów: „Kiedy ranne...” i „Wszystkie nasze...”.Magdalena Chrenkoff w artykule „Litanie ostrobramskie” Stanisława Mo-niuszki — utwory zapomniane? prezentuje ważny nurt polskiej muzyki orato-ryjno-kantatowej XIX wieku i pyta o aktualność tego repertuaru w czasachwspółczesnych.Ewa Wójtowicz w tekście Dionizos, Agni, Swaróg — wielokulturowy krąg in-spiracji w twórczości Ludomira Michała Rogowskiego wprowadza czytelnikaw obszar religii pozachrześcijańskiej, odsłaniając fascynacje polskiego kom-pozytora duchową tradycją kilku kręgów kulturowych: greckiego, hindu-skiego i słowiańskiego.Violetta Kostka w tekście Cztery motety kopernikowskie na chór mieszanya cappella Tadeusza Kasserna prezentuje najbardziej znane i najczęściej wy-konywane kompozycje religijne T. Kasserna, jego — wyraźnie nawiązującedo tradycji renesansowych — chóralne motety.Bogumiła Mika (Pieśń „Boże coś Polskę” w funkcji cytatu w polskiej muzyceartystycznej XX wieku) przypomina historię religijno-patriotycznego hymnuBoże coś Polskę i dowodzi jego żywotności w XX wieku, charakteryzując pol-skie kompozycje, wykorzystujące muzykę hymnu w funkcji cytatu.Wprowadzenie8Z artykułem tym koresponduje wywód Kingi Kiwały Między dziękczynie-niem a błaganiem. „Te Deum” Romana Palestra, „Te Deum” Krzysztofa Pende-reckiego, w którym autorka opisuje dwa znakomite dzieła muzyki polskiej,dzieła „zaangażowane” w swym humanistycznym i religijnym przesłaniu.Nad miejscem tradycji religijno-muzycznej (psalmowej, chorałowej)w dziele filmowym zastanawia się z kolei Ewa Czachorowska-Zygor („Psal-my” Adama Walacińskiego w filmie Jerzego Kawalerowicza „Matka Joanna odAniołów”. Pytanie o tożsamość gatunku).Regina Chłopicka w artykule Krzysztof Penderecki w kręgu tradycji obrzę-dowości religijnej Wschodu i Zachodu zwraca uwagę na liczne i różnorodnenawiązania do tradycji wybitnego polskiego kompozytora oraz daje egzem-plifikację swojej tezy w postaci precyzyjnie dobranych przykładów muzycz-nych.Grupę tekstów koncentrujących się na muzyce religijnej obcej, niepol-skiej, rozpoczyna Renata Borowiecka opracowaniem „Stabat Mater” LuigiegoBoccheriniego — muzyczna interpretacja tekstu średniowiecznej sekwencji. Autor-ka przypomina historię sekwencji Stabat Mater, a dokonując muzycznej in-terpretacji tekstu w dziele Boccheriniego, rozważa jego obsadę, formę mu-zyczną, tonalność, rodzaje wypowiedzi, a także punkty węzłowe utworu.W obszar muzyki operowej wprowadza nas Małgorzata Pawłowska (Bo-hater operowy między sacrum a profanum. Wątki religijne o charakterze epifa-nicznym w operach: „Robert Diabeł” Giacoma Meyerbeera, „Faust” CharlesaGounoda, „Doktor Faust” Ferruccia Busoniego), stawiając pytania o autentycz-ność sfery sacrum w tym specyficznym gatunku i w dziełach, których tema-tyka oparta jest na dualizmie pierwiastków boskich i diabelskich.Z kolei nad teozofią, czyli mądrością, wiedzą o Bogu, a zwłaszcza nad im-pulsami z niej płynącymi dla muzyki, m.in. Skriabina czy Schönberga, zastana-wia się Renata Skupin (Teozoficzne inspiracje w muzyce europejskiej XX wieku).Zagadnienia obecności symbolu muzycznego i jego aspektów w kompo-zycjach Sofii Gubajduliny rozważa Magdalena Stochniol (Symbolika w twór-czości Sofii Gubajduliny na przykładzie „Siedmiu słów” na wiolonczelę, bajani orkiestrę).Agnieszka Draus (Karlheinz Stockhausen a sfera sacrum) pyta natomiasto obecność sacrum i sposoby jego przejawiania się w muzyce najwybitniej-szego współczesnego kompozytora niemieckiego.Kazimierz Płoskoń w artykule Inspiracje tradycją liturgiczną Wschodui Zachodu w twórczości Arva Pärta dostarcza dowodów na to, że estońskikompozytor, żyjący na „pograniczu kultur”, niejednokrotnie odwołuje sięw swej muzyce do szeroko pojętej tradycji chrześcijańskiej.Dopełnieniem niniejszego zbioru są trzy ostatnie teksty. Jacek Jackowski(Nabożeństwa majowe przy kapliczkach i krzyżach przydrożnych) przedstawiahistorię nabożeństw majowych i sposoby ich współczesnej realizacji.Wprowadzenie 9Stanisław Ziemiański SJ (Jana Długosza „Teoria muzyki w liczbach”) pre-zentuje sylwetkę jezuity żyjącego w latach 1901—1981, a zwłaszcza pozosta-wione przez niego siedmioczęściowe dziełko z zakresu teorii muzyki.Całość tomu kończy tekst ks. Wiesława Hudka (I Kongres Muzyki Litur-gicznej w archidiecezji katowickiej), stanowiący relację z tego ważnego wyda-rzenia duszpasterskiego, jakie miało miejsce w Katowicach w dniach 21—23października 2005 roku.Mamy nadzieję, że interdyscyplinarny charakter zbioru, świadczącyo bogactwie i różnorodności podejmowanych badań, stanowić będzie inspi-rację do dyskusji między przedstawicielami różnych dziedzin nauki i sztuki,wrażliwymi na walory religijne „sztuki dźwięku”. To do tej grupy naukow-ców, ale także do wszelkich miłośników muzyki religijnej kierujemy nasząksiążkę.Krystyna TurekBogumiła MikaWprowadzenie10

Wprowadzenie

https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/1402/1/Turek_Mika_Wprowadzenie.pdf

Wprowadzenie

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ