Het proefschrift beschrijft de kristalstructuren en reactiemechanismen van twee
verschillende bacteriële enzymen, de lytische transglycosylase MltE uit Escherichia coli en de
aspartase AspB uit Bacillus sp. YM55-1. MltE verbreekt de beta-1,4-glycosidische binding
tussen N-acetylmuraminezuur and N-acetylglucosamine residuën in het bacteriële celwand
materiaal peptidoglycan. MltE wordt gedacht een rol te spelen in het bacteriële celwand
metabolisme, waardoor het een potentieel doelwit is voor antibacteriële middelen. MltE is één
van de weinige endolytische transglycosylasen van E. coli. Kristalstructuren van MltE zonder
substraat, met gebonden chitopentaose, en van een ternair complex met de inhibitor bulgecin
en een murodipeptide maakten het mogelijk om in detail de interacties van het enzym met
peptidoglycan fragmenten te bestuderen. In combinatie met plaatsgerichte mutagenese
experimenten verklaren de structuren waarom MltE endolytische activiteit heeft en hoe het de
reactie katalyseert. Het tweede enzyme, de aspartase AspB uit Bacillus sp. YM55-1,
katalyseert de omzetting van L-aspartaat in fumaraat en ammonia. Aspartases worden
gebruikt als biokatalysatoren voor de industriële productie van enantiozuiver L-aspartaat, een
belangrijke bouwstof voor de synthese van voedseladditieven en zoetstoffen. Echter, het
precieze katalytische mechanism van het enzym is lange tijd onduidelijk gebleven wegens
gebrek aan informatie over hoe substraat en product aan het enzym binden. Door
kristalstructuren van AspB op te helderen in aan- en afwezigheid van het substraat L-aspartaat
hebben we nu de aminozuren kunnen definiëren die verantwoordelijk zijn voor de katalyse. In
combinatie met plaatsgerichte mutagenese en enzym kinetiek experimenten kan het
werkingsmechanisme van het enzym nu volledig verklaard worden.
In this thesis, crystal structures and reaction mechanisms of two different bacterial
enzymes are described. The first enzyme is the lytic transglycosylase MltE from Escherichia
coli, which cleaves the beta-1,4-glycosidic bonds between N-acetylmuramic acid and Nacetylglucosamine
residues in the bacterial cell wall material peptidoglycan. The enzyme is
thought to function in bacterial cell wall turn-over, remodeling and maintenance, which
makes it a potential target for antibacterials. MltE is distinct because it is one of the few endoacting
lytic transglycosylases of E. coli. The crystal structures of MltE in a substrate-free
state, in a binary complex with chitopentaose, and in a ternary complex with the glycopeptide
inhibitor bulgecin A and a murodipeptide allowed a detailed analysis of the saccharidebinding
interactions. In combination with site-directed mutagenesis studies the structures
explain why MltE is an endo-acting enzyme and how it catalyzes the reaction. The second
enzyme is the aspartase AspB from Bacillus sp. YM55-1, which catalyzes the reversible
deamination of L-aspartate into fumarate and ammonia. Aspartases are used as biocatalysts
for the industrial production of enantiopure L-aspartate, an important starting compound for
the synthesis of food additives and artificial sweeteners. However, their precise catalytic
mechanism has remained elusive because of lack of information on the binding mode of
substrate, product or substrate analogs. Crystal structures of AspB in an unliganded state and
with bound L-aspartate have now revealed the residues responsible for catalysis.
Accompanying site directed mutagenesis and enzyme kinetics experiments allowed to fully
explain the mechanism of action of this enzyme.