In Antiphon's Zesde Rede verdedigt zich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de beschuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van een zekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koorknapen, veroorzaakt heeft. In de rede zelf wordt ons niet meegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezen wij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluid te verbeteren, een vermoeden, dat in verband met voor de hand ligt. Zie: Hoofdstuk 

Berge, Henricus Maria ten

Dutch

Dissertations of the University of Groningen

   University of GroningenAntiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaarBerge, Henricus Maria tenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1948Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Berge, H. M. T. (1948). Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 16-07-2023EERSTE HOOFDSTUKOVER DE INHOUD EN INDELING VAN DE REDEl)In Antiphon's Zesde Rede, nepi toO lopeuto0 getiteld, verdedigtzich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de be-schuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van eenzekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koor-knapen (Xopeutcri.), veroorzaakt heeft. In de rede zell wordt ons nietmeegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezenwij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluidte verbeteren (e0qcovi.crc Xdptv), een vermoeden, dat in verband met! 15 voor de hand ligt. Bli jkbaar is men van de aard van de drankniet voldoende op de hoogte geweest, omdat de knaap tengevolgedaarvan gestorven is; in elk geval was er van opzet om te doden geensprake, omdat de aanklagers dit zelf toegegeven hebben ($ 19). Hetongeluk schijnt gebeurd te zijn in de tijd, dat de koorknapen in hethuis van den choreeg zich voorbereidden op het Thargeli6nfeest, waar-op zij een koorlied ter ere van Apollo Thargelios moesten zingen. Nutrof het, dat in die zelfde tijd de choreeg, een strijdbaar politicus, zijnhanden vol had met de voorbereiding van een proces tegen ambtenaren,die in de uitoefening van hun functie gelden van de Staat hadden V€r-duisterd ; e^ zozeer werd hij daardoor in beslag genomen, dat hij nietde nodige zotgen kon besteden aan de koorknapen, weshalve hij zijnschoonzoon en drie andere mannen, in wie hij het volste vertrouwenhad, met de zorg voor het koor belastte, opdat het hun ti jdens zijnafwezigheid aan niets zou ontbreken.Aangezien de choreeg in zoverre niets met de verzorging van hetkoor te maken heeft gehad en dus een van de door den choreeg aan-1) Men zie hiervoor vooral R. C. Jebb, The Attic Orators, I, London 1876, p. 62sqq.; F. Blass, Die attische BeredsamkeiP,l, Leipzig 1887, p. 194 sq.; U. v. Wilamo-witz-Moellendorff, Die sechste Rede des Antiphon (Sitzungsber. der Preuss. Akad.der Wiss., Berlin 1900), p. 398 sgq.; W. Schmid'O.Stahlin, Geschichte derGdechischen Literctur, I 3, Miinchen 1940, p. 109 sq. Zie voorts voor de analysenog : C. G. Linder, De rerum dispositione apud Antiphontem et Andocidem, Upsaliae1859 ; P. Hamberger, Die rednedsche Disposition in der alten t€1w1 pr;toprr<r], Pa-derborn 1914, p. 118.gewezen personen den koorknaap het drankje heeft gegeven' zou hetioo, de hand gelegen hebben, dat de familieleden van den gestorvenknaap een van bovengenoemde personen voor het geval verantwoorde-lijk hadden gesteld. dr, ,r"r*o"delijk zou dat ook wel gebeurd zijn' alsde corrupte ambtenaren, waarover in het voorgaande sprake was' nietin dit ongelukkig voorval een prachtige kans hadden gezien om zichd e n c h o , e e g v a n h e t l i l f t e h o u d e n e n z o a a n e e n v e r o o r d e l i n g t e o n t -snappen. Zil stookten Philocrates, een broer van den gestorven koor-k"uup, op om onmiddell i jk, voordat de eerste van hen voor het gerechtzou verschilnen, een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in tedienen, opclat deze, eenmaal in staat van beschuldiging gesteld' over-eenkomstig wetteli jk voorschrift genoodzaakt zott ziln de uitoefeningvan ziin.rJ"rtlg" rechten te staken en dus zijn proces tegen de ambte-n a r e n o p t e g e v e n ; d e c h o r e e g z o u c l a n i n p l a a t s v a n d i e a n d e r e l i e d e na..rgeklaugJworden, omdat hij tenslotte de verantwoordeli lke persoonwas voor alles, wat er met de koorknapen gebeurde' Deze intrigeechter, hoe listig ook bedacht, had geen succes' omdat de archonbasileus, bij r,vien het proces aanhangig gemaakt moest worden' deaanklacht niet accepteerde op grond van het feit '  dat de aanklachttwee maanden v66r het einde van het ambteli lke iaat, d'w'z' te laatwas ingediend, daar met de in acht te nemen termijnen van het voor-onderzoek de rechtspraak in dat jaar niet meer afgehandeld konworden en anderzijdr h"t d"" basileus niet geoorloofd was zulk eenona fgewerk tezaakaanz i j nopvo lge r te rve rde rebehande l i ngove r teg".r"i. Het gevolg van deze mislukte intrige was' dat de choreeg voor-iopig met rust gelaten werd, zodat de zaak tegen de corrupte ambte-tur"".t ,roo.tgang kon vinden en deze veroordeeld .nverden'Wij zouden nt zeker verwacht hebben' dat Philocrates direct bi1 hetbegin van het nieuwe ambtsjaar, wanneer bovengenoemde formele*J"ltiltfr"id was kornen te vervallen, opnieuw een aanklacht zouhebben ingediend bil den nieuwen archon basileus' als het hem ten-minste ernst was geweest met zijn voornemen om den waren schuldigevoor het gerecht te brengen. In plaats daarvan bood hil den choreegziln veronlschuldigingen .ut, 'verzoende hij zich met hem en liet hilhem verder met rust, een duideli jk bewijs' dat wij in dien aanklager'zoals spreker ook duideli jk laat uitkomen' een sycophant moeten zien'd iez i chdoo rdeco r rup teambtena renhee f t l a tenomkopenend ie , t oendat financiele voordeel was komen te vervallen, verder ook geen be-lang meer had in het voeren van een proces tegen den choreeg; eenduideli jk bewijs ook, dat zii zich niet om de religie bekommerden'die immers een verzoening van de misdaad vereiste' opdat de moorde-2naar geen 6r(cxopia orsamenleving. En alsCat  geldel i lk  gewinklagers geweest  was,gebeurde. Nadat PLchoreeg gedurende vizij een aanklacht hadbewijs. dat zij aan zzelfde spelletje van hpunt  corrupte ambtengerecht te brengen, rjaar ,  werd Phi locrate,n iet  minder dan 30 ni : lcuw een aanklachtDeze keer werd deaccepteerd, met het Imoest verantwoordenDit is in het kort dede afzonderli jke delerAl  dadel i lk  t rachtp rooemium ($$  1 -6 ) ,te wi jzen op z i in  goecaldus drukt  h i l  z ich umocht  hei  onverhoopteen rein geweten voori 'aardige veroordelingtcnslot te beter  is  onr ,Plotseling, zonder rgint spreker met eenhci l igste wet ten van cborg van hun voortrervastknoopt, dat de reaan de duidel i jke taalk lagers,  d ie de wet tegunstige zin trachtenMaar dan gaat hij.vijst hij de rechters oladen, wanneer zij eerhij hen herinnert aan<je heeft gegeven, zou hetieleden van den gestorvenrr het geval verant'nvoorde-t ook wel gebeurd zijn' alsrorgaande sprake was, nietns hadden gezien om zichIn een veroordeling te ont-r van den gestorven koor-e van hen voor het gerecht)g tegen den choreeg in teeschuldiging gesteld, over-.kt zou ziin de uitoefeningijn proces tegen de ambte-laats van die andere l iedenverantwoordelijke persoonrn gebeurde. Deze intrigesucces, omdat de archonemaakt moest worden, dehet feit, dat de aanklachtIteli jke iaar, d.w.z. te laat:n termijnen van het voor-et meer afgehandeld kon: geoorloofd was zulk een:rdere behandeling over tewas, dat de choreeg voor-tegen de corruPte ambte-deeld werden.rt Philocrates direct bi1 het: bovengenoemde formelerieuw een aanklacht zoubasileus, als het hem ten-n om den waren schuldige'van bood hij den choreegzich met hem en liet hijlat wij in dien aanklager,:n sycophant  moeten z ien.aten omkopen en die, toenllen, verder ook geen be-s tegen den choreeg;  eende religie bekommerden,'ereiste, opdat de moorde-naar geen prtcropra om zich zou verspreiden tot nadeel van de gehelesamenleving. En als het uit het voorgaande nog niet duideli jk was,Cat geldeli jk gewin de enige drijfveer van de handelingen der aan-klagers geweest was, dan bleek dat heel duideli jk uit hetgeen daarnagebeurde. Nadat Philocrates en de zijnen in het nieuwe jaar denchoreeg gedurende vijft ig volle dagen met rust gelaten hadden, hoewelzij een aanklacht hadden kunnen indienen .- volgens spreker het bestebewijs, dat zij aan zijn schuld niet geloofden *, herhaalde zich hetzellde spelletje van het vorige jaan. Opnieuw stond de choreeg op hetpunt corrupte ambtenaren - ditmaal een heel consortium ! ,- voor hetgerecht te brengen, maar, evenals door de ambtenaren van het vorigejaar, werd Philocrates ook door hen omgekocht ,_ deze keer zelfs voorniet minder dan 30 minae, waarop spreker alle nadruk legt - om op-nleuw een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in te dienen.Deze keer werd de aanklacht echter door den archon basileus ge'accepteerd, met het gevolg dat de choreeg zich nu voor zijn rechtcrsmoest verantwoorden wegens de dood van den koorknaap.Dit is in het kort de voorgeschiedenis van het proces. Laten wij thansde afzonderli jke delen van de rede nader beschouvren.Al dadeli jk tracht spreker in het eerste deel van zijn rede, hetprooemium ($l 1-6), de rechters gunstig voor zich te stemrnen doorte wijzen op zijn goed geweten in deze zaak: ,,het beste is natuurli jk",aldus drukt hij zich uit, ,,helemaal niet in een proces te geraken, maarmocht het onverhoopt toch gebeuren, dan is het een grote troost meteen rein geweten voor zijn rechters te treden ; ja zelfs blj een onrecht-vaardige veroordeling behoudt men deze troostvolle gedachte, dat hettenslotte beter is onrecht te l i jden dan zelf onrecht te doen" ( S 1 ).Plotseling, zonder dat dit door het voorgaande is gemotiveerd, be-gint spreker met een lofpri jzing van de vo$ot qovtKo[ als de beste enheil igste wetten van de Staat, wier onveranderli jkheid de beste waar-borg van hun voortreffeli jkheid is, waaraan hij dan de waarschu*'ingvastknoopt, dat de rechters daarorn grotere waarde moeten hechtenaan de duideli ike taal der wetten dan aan de woorden van de aan-klagers, die de wetten geweld rvil len aandoen en in een voor hengunst ige z in t rachten te in terpreteren ($ 2) .Maar dan gaat hij over tot het hoofdthema van dit prooemiunl enrvijst hij de rechters op de grote verantwoordelilkheid, die zij op :ichladen, wanneer zij een onrechtvaardig vonnis vellen, in rvelk verbandhij hen herinnert aan de onherroepeli jkheid van het eenmaal gevelde

Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar

Proceedings - University of Groningen

   University of GroningenAntiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaarBerge, Henricus Maria tenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1948Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Berge, H. M. T. (1948). Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 30-10-2023EERSTE HOOFDSTUKOVER DE INHOUD EN INDELING VAN DE REDEl)In Antiphon's Zesde Rede, nepi toO lopeuto0 getiteld, verdedigtzich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de be-schuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van eenzekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koor-knapen (Xopeutcri.), veroorzaakt heeft. In de rede zell wordt ons nietmeegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezenwij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluidte verbeteren (e0qcovi.crc Xdptv), een vermoeden, dat in verband met! 15 voor de hand ligt. Bli jkbaar is men van de aard van de drankniet voldoende op de hoogte geweest, omdat de knaap tengevolgedaarvan gestorven is; in elk geval was er van opzet om te doden geensprake, omdat de aanklagers dit zelf toegegeven hebben ($ 19). Hetongeluk schijnt gebeurd te zijn in de tijd, dat de koorknapen in hethuis van den choreeg zich voorbereidden op het Thargeli6nfeest, waar-op zij een koorlied ter ere van Apollo Thargelios moesten zingen. Nutrof het, dat in die zelfde tijd de choreeg, een strijdbaar politicus, zijnhanden vol had met de voorbereiding van een proces tegen ambtenaren,die in de uitoefening van hun functie gelden van de Staat hadden V€r-duisterd ; e^ zozeer werd hij daardoor in beslag genomen, dat hij nietde nodige zotgen kon besteden aan de koorknapen, weshalve hij zijnschoonzoon en drie andere mannen, in wie hij het volste vertrouwenhad, met de zorg voor het koor belastte, opdat het hun ti jdens zijnafwezigheid aan niets zou ontbreken.Aangezien de choreeg in zoverre niets met de verzorging van hetkoor te maken heeft gehad en dus een van de door den choreeg aan-1) Men zie hiervoor vooral R. C. Jebb, The Attic Orators, I, London 1876, p. 62sqq.; F. Blass, Die attische BeredsamkeiP,l, Leipzig 1887, p. 194 sq.; U. v. Wilamo-witz-Moellendorff, Die sechste Rede des Antiphon (Sitzungsber. der Preuss. Akad.der Wiss., Berlin 1900), p. 398 sgq.; W. Schmid'O.Stahlin, Geschichte derGdechischen Literctur, I 3, Miinchen 1940, p. 109 sq. Zie voorts voor de analysenog : C. G. Linder, De rerum dispositione apud Antiphontem et Andocidem, Upsaliae1859 ; P. Hamberger, Die rednedsche Disposition in der alten t€1w1 pr;toprr<r], Pa-derborn 1914, p. 118.gewezen personen den koorknaap het drankje heeft gegeven' zou hetioo, de hand gelegen hebben, dat de familieleden van den gestorvenknaap een van bovengenoemde personen voor het geval verantwoorde-lijk hadden gesteld. dr, ,r"r*o"delijk zou dat ook wel gebeurd zijn' alsde corrupte ambtenaren, waarover in het voorgaande sprake was' nietin dit ongelukkig voorval een prachtige kans hadden gezien om zichd e n c h o , e e g v a n h e t l i l f t e h o u d e n e n z o a a n e e n v e r o o r d e l i n g t e o n t -snappen. Zil stookten Philocrates, een broer van den gestorven koor-k"uup, op om onmiddell i jk, voordat de eerste van hen voor het gerechtzou verschilnen, een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in tedienen, opclat deze, eenmaal in staat van beschuldiging gesteld' over-eenkomstig wetteli jk voorschrift genoodzaakt zott ziln de uitoefeningvan ziin.rJ"rtlg" rechten te staken en dus zijn proces tegen de ambte-n a r e n o p t e g e v e n ; d e c h o r e e g z o u c l a n i n p l a a t s v a n d i e a n d e r e l i e d e na..rgeklaugJworden, omdat hij tenslotte de verantwoordeli lke persoonwas voor alles, wat er met de koorknapen gebeurde' Deze intrigeechter, hoe listig ook bedacht, had geen succes' omdat de archonbasileus, bij r,vien het proces aanhangig gemaakt moest worden' deaanklacht niet accepteerde op grond van het feit '  dat de aanklachttwee maanden v66r het einde van het ambteli lke iaat, d'w'z' te laatwas ingediend, daar met de in acht te nemen termijnen van het voor-onderzoek de rechtspraak in dat jaar niet meer afgehandeld konworden en anderzijdr h"t d"" basileus niet geoorloofd was zulk eenona fgewerk tezaakaanz i j nopvo lge r te rve rde rebehande l i ngove r teg".r"i. Het gevolg van deze mislukte intrige was' dat de choreeg voor-iopig met rust gelaten werd, zodat de zaak tegen de corrupte ambte-tur"".t ,roo.tgang kon vinden en deze veroordeeld .nverden'Wij zouden nt zeker verwacht hebben' dat Philocrates direct bi1 hetbegin van het nieuwe ambtsjaar, wanneer bovengenoemde formele*J"ltiltfr"id was kornen te vervallen, opnieuw een aanklacht zouhebben ingediend bil den nieuwen archon basileus' als het hem ten-minste ernst was geweest met zijn voornemen om den waren schuldigevoor het gerecht te brengen. In plaats daarvan bood hil den choreegziln veronlschuldigingen .ut, 'verzoende hij zich met hem en liet hilhem verder met rust, een duideli jk bewijs' dat wij in dien aanklager'zoals spreker ook duideli jk laat uitkomen' een sycophant moeten zien'd iez i chdoo rdeco r rup teambtena renhee f t l a tenomkopenend ie , t oendat financiele voordeel was komen te vervallen, verder ook geen be-lang meer had in het voeren van een proces tegen den choreeg; eenduideli jk bewijs ook, dat zii zich niet om de religie bekommerden'die immers een verzoening van de misdaad vereiste' opdat de moorde-2naar geen 6r(cxopia orsamenleving. En alsCat  geldel i lk  gewinklagers geweest  was,gebeurde. Nadat PLchoreeg gedurende vizij een aanklacht hadbewijs. dat zij aan zzelfde spelletje van hpunt  corrupte ambtengerecht te brengen, rjaar ,  werd Phi locrate,n iet  minder dan 30 ni : lcuw een aanklachtDeze keer werd deaccepteerd, met het Imoest verantwoordenDit is in het kort dede afzonderli jke delerAl  dadel i lk  t rachtp rooemium ($$  1 -6 ) ,te wi jzen op z i in  goecaldus drukt  h i l  z ich umocht  hei  onverhoopteen rein geweten voori 'aardige veroordelingtcnslot te beter  is  onr ,Plotseling, zonder rgint spreker met eenhci l igste wet ten van cborg van hun voortrervastknoopt, dat de reaan de duidel i jke taalk lagers,  d ie de wet tegunstige zin trachtenMaar dan gaat hij.vijst hij de rechters oladen, wanneer zij eerhij hen herinnert aan<je heeft gegeven, zou hetieleden van den gestorvenrr het geval verant'nvoorde-t ook wel gebeurd zijn' alsrorgaande sprake was, nietns hadden gezien om zichIn een veroordeling te ont-r van den gestorven koor-e van hen voor het gerecht)g tegen den choreeg in teeschuldiging gesteld, over-.kt zou ziin de uitoefeningijn proces tegen de ambte-laats van die andere l iedenverantwoordelijke persoonrn gebeurde. Deze intrigesucces, omdat de archonemaakt moest worden, dehet feit, dat de aanklachtIteli jke iaar, d.w.z. te laat:n termijnen van het voor-et meer afgehandeld kon: geoorloofd was zulk een:rdere behandeling over tewas, dat de choreeg voor-tegen de corruPte ambte-deeld werden.rt Philocrates direct bi1 het: bovengenoemde formelerieuw een aanklacht zoubasileus, als het hem ten-n om den waren schuldige'van bood hij den choreegzich met hem en liet hijlat wij in dien aanklager,:n sycophant  moeten z ien.aten omkopen en die, toenllen, verder ook geen be-s tegen den choreeg;  eende religie bekommerden,'ereiste, opdat de moorde-naar geen prtcropra om zich zou verspreiden tot nadeel van de gehelesamenleving. En als het uit het voorgaande nog niet duideli jk was,Cat geldeli jk gewin de enige drijfveer van de handelingen der aan-klagers geweest was, dan bleek dat heel duideli jk uit hetgeen daarnagebeurde. Nadat Philocrates en de zijnen in het nieuwe jaar denchoreeg gedurende vijft ig volle dagen met rust gelaten hadden, hoewelzij een aanklacht hadden kunnen indienen .- volgens spreker het bestebewijs, dat zij aan zijn schuld niet geloofden *, herhaalde zich hetzellde spelletje van het vorige jaan. Opnieuw stond de choreeg op hetpunt corrupte ambtenaren - ditmaal een heel consortium ! ,- voor hetgerecht te brengen, maar, evenals door de ambtenaren van het vorigejaar, werd Philocrates ook door hen omgekocht ,_ deze keer zelfs voorniet minder dan 30 minae, waarop spreker alle nadruk legt - om op-nleuw een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in te dienen.Deze keer werd de aanklacht echter door den archon basileus ge'accepteerd, met het gevolg dat de choreeg zich nu voor zijn rechtcrsmoest verantwoorden wegens de dood van den koorknaap.Dit is in het kort de voorgeschiedenis van het proces. Laten wij thansde afzonderli jke delen van de rede nader beschouvren.Al dadeli jk tracht spreker in het eerste deel van zijn rede, hetprooemium ($l 1-6), de rechters gunstig voor zich te stemrnen doorte wijzen op zijn goed geweten in deze zaak: ,,het beste is natuurli jk",aldus drukt hij zich uit, ,,helemaal niet in een proces te geraken, maarmocht het onverhoopt toch gebeuren, dan is het een grote troost meteen rein geweten voor zijn rechters te treden ; ja zelfs blj een onrecht-vaardige veroordeling behoudt men deze troostvolle gedachte, dat hettenslotte beter is onrecht te l i jden dan zelf onrecht te doen" ( S 1 ).Plotseling, zonder dat dit door het voorgaande is gemotiveerd, be-gint spreker met een lofpri jzing van de vo$ot qovtKo[ als de beste enheil igste wetten van de Staat, wier onveranderli jkheid de beste waar-borg van hun voortreffeli jkheid is, waaraan hij dan de waarschu*'ingvastknoopt, dat de rechters daarorn grotere waarde moeten hechtenaan de duideli ike taal der wetten dan aan de woorden van de aan-klagers, die de wetten geweld rvil len aandoen en in een voor hengunst ige z in t rachten te in terpreteren ($ 2) .Maar dan gaat hij over tot het hoofdthema van dit prooemiunl enrvijst hij de rechters op de grote verantwoordelilkheid, die zij op :ichladen, wanneer zij een onrechtvaardig vonnis vellen, in rvelk verbandhij hen herinnert aan de onherroepeli jkheid van het eenmaal gevelde

ARTS repository - University of Groningen

   University of GroningenAntiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaarBerge, Henricus Maria tenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1948Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Berge, H. M. T. (1948). Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 07-06-2022EERSTE HOOFDSTUKOVER DE INHOUD EN INDELING VAN DE REDEl)In Antiphon's Zesde Rede, nepi toO lopeuto0 getiteld, verdedigtzich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de be-schuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van eenzekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koor-knapen (Xopeutcri.), veroorzaakt heeft. In de rede zell wordt ons nietmeegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezenwij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluidte verbeteren (e0qcovi.crc Xdptv), een vermoeden, dat in verband met! 15 voor de hand ligt. Bli jkbaar is men van de aard van de drankniet voldoende op de hoogte geweest, omdat de knaap tengevolgedaarvan gestorven is; in elk geval was er van opzet om te doden geensprake, omdat de aanklagers dit zelf toegegeven hebben ($ 19). Hetongeluk schijnt gebeurd te zijn in de tijd, dat de koorknapen in hethuis van den choreeg zich voorbereidden op het Thargeli6nfeest, waar-op zij een koorlied ter ere van Apollo Thargelios moesten zingen. Nutrof het, dat in die zelfde tijd de choreeg, een strijdbaar politicus, zijnhanden vol had met de voorbereiding van een proces tegen ambtenaren,die in de uitoefening van hun functie gelden van de Staat hadden V€r-duisterd ; e^ zozeer werd hij daardoor in beslag genomen, dat hij nietde nodige zotgen kon besteden aan de koorknapen, weshalve hij zijnschoonzoon en drie andere mannen, in wie hij het volste vertrouwenhad, met de zorg voor het koor belastte, opdat het hun ti jdens zijnafwezigheid aan niets zou ontbreken.Aangezien de choreeg in zoverre niets met de verzorging van hetkoor te maken heeft gehad en dus een van de door den choreeg aan-1) Men zie hiervoor vooral R. C. Jebb, The Attic Orators, I, London 1876, p. 62sqq.; F. Blass, Die attische BeredsamkeiP,l, Leipzig 1887, p. 194 sq.; U. v. Wilamo-witz-Moellendorff, Die sechste Rede des Antiphon (Sitzungsber. der Preuss. Akad.der Wiss., Berlin 1900), p. 398 sgq.; W. Schmid'O.Stahlin, Geschichte derGdechischen Literctur, I 3, Miinchen 1940, p. 109 sq. Zie voorts voor de analysenog : C. G. Linder, De rerum dispositione apud Antiphontem et Andocidem, Upsaliae1859 ; P. Hamberger, Die rednedsche Disposition in der alten t€1w1 pr;toprr<r], Pa-derborn 1914, p. 118.gewezen personen den koorknaap het drankje heeft gegeven' zou hetioo, de hand gelegen hebben, dat de familieleden van den gestorvenknaap een van bovengenoemde personen voor het geval verantwoorde-lijk hadden gesteld. dr, ,r"r*o"delijk zou dat ook wel gebeurd zijn' alsde corrupte ambtenaren, waarover in het voorgaande sprake was' nietin dit ongelukkig voorval een prachtige kans hadden gezien om zichd e n c h o , e e g v a n h e t l i l f t e h o u d e n e n z o a a n e e n v e r o o r d e l i n g t e o n t -snappen. Zil stookten Philocrates, een broer van den gestorven koor-k"uup, op om onmiddell i jk, voordat de eerste van hen voor het gerechtzou verschilnen, een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in tedienen, opclat deze, eenmaal in staat van beschuldiging gesteld' over-eenkomstig wetteli jk voorschrift genoodzaakt zott ziln de uitoefeningvan ziin.rJ"rtlg" rechten te staken en dus zijn proces tegen de ambte-n a r e n o p t e g e v e n ; d e c h o r e e g z o u c l a n i n p l a a t s v a n d i e a n d e r e l i e d e na..rgeklaugJworden, omdat hij tenslotte de verantwoordeli lke persoonwas voor alles, wat er met de koorknapen gebeurde' Deze intrigeechter, hoe listig ook bedacht, had geen succes' omdat de archonbasileus, bij r,vien het proces aanhangig gemaakt moest worden' deaanklacht niet accepteerde op grond van het feit '  dat de aanklachttwee maanden v66r het einde van het ambteli lke iaat, d'w'z' te laatwas ingediend, daar met de in acht te nemen termijnen van het voor-onderzoek de rechtspraak in dat jaar niet meer afgehandeld konworden en anderzijdr h"t d"" basileus niet geoorloofd was zulk eenona fgewerk tezaakaanz i j nopvo lge r te rve rde rebehande l i ngove r teg".r"i. Het gevolg van deze mislukte intrige was' dat de choreeg voor-iopig met rust gelaten werd, zodat de zaak tegen de corrupte ambte-tur"".t ,roo.tgang kon vinden en deze veroordeeld .nverden'Wij zouden nt zeker verwacht hebben' dat Philocrates direct bi1 hetbegin van het nieuwe ambtsjaar, wanneer bovengenoemde formele*J"ltiltfr"id was kornen te vervallen, opnieuw een aanklacht zouhebben ingediend bil den nieuwen archon basileus' als het hem ten-minste ernst was geweest met zijn voornemen om den waren schuldigevoor het gerecht te brengen. In plaats daarvan bood hil den choreegziln veronlschuldigingen .ut, 'verzoende hij zich met hem en liet hilhem verder met rust, een duideli jk bewijs' dat wij in dien aanklager'zoals spreker ook duideli jk laat uitkomen' een sycophant moeten zien'd iez i chdoo rdeco r rup teambtena renhee f t l a tenomkopenend ie , t oendat financiele voordeel was komen te vervallen, verder ook geen be-lang meer had in het voeren van een proces tegen den choreeg; eenduideli jk bewijs ook, dat zii zich niet om de religie bekommerden'die immers een verzoening van de misdaad vereiste' opdat de moorde-2naar geen 6r(cxopia orsamenleving. En alsCat  geldel i lk  gewinklagers geweest  was,gebeurde. Nadat PLchoreeg gedurende vizij een aanklacht hadbewijs. dat zij aan zzelfde spelletje van hpunt  corrupte ambtengerecht te brengen, rjaar ,  werd Phi locrate,n iet  minder dan 30 ni : lcuw een aanklachtDeze keer werd deaccepteerd, met het Imoest verantwoordenDit is in het kort dede afzonderli jke delerAl  dadel i lk  t rachtp rooemium ($$  1 -6 ) ,te wi jzen op z i in  goecaldus drukt  h i l  z ich umocht  hei  onverhoopteen rein geweten voori 'aardige veroordelingtcnslot te beter  is  onr ,Plotseling, zonder rgint spreker met eenhci l igste wet ten van cborg van hun voortrervastknoopt, dat de reaan de duidel i jke taalk lagers,  d ie de wet tegunstige zin trachtenMaar dan gaat hij.vijst hij de rechters oladen, wanneer zij eerhij hen herinnert aan<je heeft gegeven, zou hetieleden van den gestorvenrr het geval verant'nvoorde-t ook wel gebeurd zijn' alsrorgaande sprake was, nietns hadden gezien om zichIn een veroordeling te ont-r van den gestorven koor-e van hen voor het gerecht)g tegen den choreeg in teeschuldiging gesteld, over-.kt zou ziin de uitoefeningijn proces tegen de ambte-laats van die andere l iedenverantwoordelijke persoonrn gebeurde. Deze intrigesucces, omdat de archonemaakt moest worden, dehet feit, dat de aanklachtIteli jke iaar, d.w.z. te laat:n termijnen van het voor-et meer afgehandeld kon: geoorloofd was zulk een:rdere behandeling over tewas, dat de choreeg voor-tegen de corruPte ambte-deeld werden.rt Philocrates direct bi1 het: bovengenoemde formelerieuw een aanklacht zoubasileus, als het hem ten-n om den waren schuldige'van bood hij den choreegzich met hem en liet hijlat wij in dien aanklager,:n sycophant  moeten z ien.aten omkopen en die, toenllen, verder ook geen be-s tegen den choreeg;  eende religie bekommerden,'ereiste, opdat de moorde-naar geen prtcropra om zich zou verspreiden tot nadeel van de gehelesamenleving. En als het uit het voorgaande nog niet duideli jk was,Cat geldeli jk gewin de enige drijfveer van de handelingen der aan-klagers geweest was, dan bleek dat heel duideli jk uit hetgeen daarnagebeurde. Nadat Philocrates en de zijnen in het nieuwe jaar denchoreeg gedurende vijft ig volle dagen met rust gelaten hadden, hoewelzij een aanklacht hadden kunnen indienen .- volgens spreker het bestebewijs, dat zij aan zijn schuld niet geloofden *, herhaalde zich hetzellde spelletje van het vorige jaan. Opnieuw stond de choreeg op hetpunt corrupte ambtenaren - ditmaal een heel consortium ! ,- voor hetgerecht te brengen, maar, evenals door de ambtenaren van het vorigejaar, werd Philocrates ook door hen omgekocht ,_ deze keer zelfs voorniet minder dan 30 minae, waarop spreker alle nadruk legt - om op-nleuw een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in te dienen.Deze keer werd de aanklacht echter door den archon basileus ge'accepteerd, met het gevolg dat de choreeg zich nu voor zijn rechtcrsmoest verantwoorden wegens de dood van den koorknaap.Dit is in het kort de voorgeschiedenis van het proces. Laten wij thansde afzonderli jke delen van de rede nader beschouvren.Al dadeli jk tracht spreker in het eerste deel van zijn rede, hetprooemium ($l 1-6), de rechters gunstig voor zich te stemrnen doorte wijzen op zijn goed geweten in deze zaak: ,,het beste is natuurli jk",aldus drukt hij zich uit, ,,helemaal niet in een proces te geraken, maarmocht het onverhoopt toch gebeuren, dan is het een grote troost meteen rein geweten voor zijn rechters te treden ; ja zelfs blj een onrecht-vaardige veroordeling behoudt men deze troostvolle gedachte, dat hettenslotte beter is onrecht te l i jden dan zelf onrecht te doen" ( S 1 ).Plotseling, zonder dat dit door het voorgaande is gemotiveerd, be-gint spreker met een lofpri jzing van de vo$ot qovtKo[ als de beste enheil igste wetten van de Staat, wier onveranderli jkheid de beste waar-borg van hun voortreffeli jkheid is, waaraan hij dan de waarschu*'ingvastknoopt, dat de rechters daarorn grotere waarde moeten hechtenaan de duideli ike taal der wetten dan aan de woorden van de aan-klagers, die de wetten geweld rvil len aandoen en in een voor hengunst ige z in t rachten te in terpreteren ($ 2) .Maar dan gaat hij over tot het hoofdthema van dit prooemiunl enrvijst hij de rechters op de grote verantwoordelilkheid, die zij op :ichladen, wanneer zij een onrechtvaardig vonnis vellen, in rvelk verbandhij hen herinnert aan de onherroepeli jkheid van het eenmaal gevelde

University of Groningen

   University of GroningenAntiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaarBerge, Henricus Maria tenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1948Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Berge, H. M. T. (1948). Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar. Groningen: s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 12-11-2019EERSTE HOOFDSTUKOVER DE INHOUD EN INDELING VAN DE REDEl)In Antiphon's Zesde Rede, nepi toO lopeuto0 getiteld, verdedigtzich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de be-schuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van eenzekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koor-knapen (Xopeutcri.), veroorzaakt heeft. In de rede zell wordt ons nietmeegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezenwij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluidte verbeteren (e0qcovi.crc Xdptv), een vermoeden, dat in verband met! 15 voor de hand ligt. Bli jkbaar is men van de aard van de drankniet voldoende op de hoogte geweest, omdat de knaap tengevolgedaarvan gestorven is; in elk geval was er van opzet om te doden geensprake, omdat de aanklagers dit zelf toegegeven hebben ($ 19). Hetongeluk schijnt gebeurd te zijn in de tijd, dat de koorknapen in hethuis van den choreeg zich voorbereidden op het Thargeli6nfeest, waar-op zij een koorlied ter ere van Apollo Thargelios moesten zingen. Nutrof het, dat in die zelfde tijd de choreeg, een strijdbaar politicus, zijnhanden vol had met de voorbereiding van een proces tegen ambtenaren,die in de uitoefening van hun functie gelden van de Staat hadden V€r-duisterd ; e^ zozeer werd hij daardoor in beslag genomen, dat hij nietde nodige zotgen kon besteden aan de koorknapen, weshalve hij zijnschoonzoon en drie andere mannen, in wie hij het volste vertrouwenhad, met de zorg voor het koor belastte, opdat het hun ti jdens zijnafwezigheid aan niets zou ontbreken.Aangezien de choreeg in zoverre niets met de verzorging van hetkoor te maken heeft gehad en dus een van de door den choreeg aan-1) Men zie hiervoor vooral R. C. Jebb, The Attic Orators, I, London 1876, p. 62sqq.; F. Blass, Die attische BeredsamkeiP,l, Leipzig 1887, p. 194 sq.; U. v. Wilamo-witz-Moellendorff, Die sechste Rede des Antiphon (Sitzungsber. der Preuss. Akad.der Wiss., Berlin 1900), p. 398 sgq.; W. Schmid'O.Stahlin, Geschichte derGdechischen Literctur, I 3, Miinchen 1940, p. 109 sq. Zie voorts voor de analysenog : C. G. Linder, De rerum dispositione apud Antiphontem et Andocidem, Upsaliae1859 ; P. Hamberger, Die rednedsche Disposition in der alten t€1w1 pr;toprr<r], Pa-derborn 1914, p. 118.gewezen personen den koorknaap het drankje heeft gegeven' zou hetioo, de hand gelegen hebben, dat de familieleden van den gestorvenknaap een van bovengenoemde personen voor het geval verantwoorde-lijk hadden gesteld. dr, ,r"r*o"delijk zou dat ook wel gebeurd zijn' alsde corrupte ambtenaren, waarover in het voorgaande sprake was' nietin dit ongelukkig voorval een prachtige kans hadden gezien om zichd e n c h o , e e g v a n h e t l i l f t e h o u d e n e n z o a a n e e n v e r o o r d e l i n g t e o n t -snappen. Zil stookten Philocrates, een broer van den gestorven koor-k"uup, op om onmiddell i jk, voordat de eerste van hen voor het gerechtzou verschilnen, een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in tedienen, opclat deze, eenmaal in staat van beschuldiging gesteld' over-eenkomstig wetteli jk voorschrift genoodzaakt zott ziln de uitoefeningvan ziin.rJ"rtlg" rechten te staken en dus zijn proces tegen de ambte-n a r e n o p t e g e v e n ; d e c h o r e e g z o u c l a n i n p l a a t s v a n d i e a n d e r e l i e d e na..rgeklaugJworden, omdat hij tenslotte de verantwoordeli lke persoonwas voor alles, wat er met de koorknapen gebeurde' Deze intrigeechter, hoe listig ook bedacht, had geen succes' omdat de archonbasileus, bij r,vien het proces aanhangig gemaakt moest worden' deaanklacht niet accepteerde op grond van het feit '  dat de aanklachttwee maanden v66r het einde van het ambteli lke iaat, d'w'z' te laatwas ingediend, daar met de in acht te nemen termijnen van het voor-onderzoek de rechtspraak in dat jaar niet meer afgehandeld konworden en anderzijdr h"t d"" basileus niet geoorloofd was zulk eenona fgewerk tezaakaanz i j nopvo lge r te rve rde rebehande l i ngove r teg".r"i. Het gevolg van deze mislukte intrige was' dat de choreeg voor-iopig met rust gelaten werd, zodat de zaak tegen de corrupte ambte-tur"".t ,roo.tgang kon vinden en deze veroordeeld .nverden'Wij zouden nt zeker verwacht hebben' dat Philocrates direct bi1 hetbegin van het nieuwe ambtsjaar, wanneer bovengenoemde formele*J"ltiltfr"id was kornen te vervallen, opnieuw een aanklacht zouhebben ingediend bil den nieuwen archon basileus' als het hem ten-minste ernst was geweest met zijn voornemen om den waren schuldigevoor het gerecht te brengen. In plaats daarvan bood hil den choreegziln veronlschuldigingen .ut, 'verzoende hij zich met hem en liet hilhem verder met rust, een duideli jk bewijs' dat wij in dien aanklager'zoals spreker ook duideli jk laat uitkomen' een sycophant moeten zien'd iez i chdoo rdeco r rup teambtena renhee f t l a tenomkopenend ie , t oendat financiele voordeel was komen te vervallen, verder ook geen be-lang meer had in het voeren van een proces tegen den choreeg; eenduideli jk bewijs ook, dat zii zich niet om de religie bekommerden'die immers een verzoening van de misdaad vereiste' opdat de moorde-2naar geen 6r(cxopia orsamenleving. En alsCat  geldel i lk  gewinklagers geweest  was,gebeurde. Nadat PLchoreeg gedurende vizij een aanklacht hadbewijs. dat zij aan zzelfde spelletje van hpunt  corrupte ambtengerecht te brengen, rjaar ,  werd Phi locrate,n iet  minder dan 30 ni : lcuw een aanklachtDeze keer werd deaccepteerd, met het Imoest verantwoordenDit is in het kort dede afzonderli jke delerAl  dadel i lk  t rachtp rooemium ($$  1 -6 ) ,te wi jzen op z i in  goecaldus drukt  h i l  z ich umocht  hei  onverhoopteen rein geweten voori 'aardige veroordelingtcnslot te beter  is  onr ,Plotseling, zonder rgint spreker met eenhci l igste wet ten van cborg van hun voortrervastknoopt, dat de reaan de duidel i jke taalk lagers,  d ie de wet tegunstige zin trachtenMaar dan gaat hij.vijst hij de rechters oladen, wanneer zij eerhij hen herinnert aan<je heeft gegeven, zou hetieleden van den gestorvenrr het geval verant'nvoorde-t ook wel gebeurd zijn' alsrorgaande sprake was, nietns hadden gezien om zichIn een veroordeling te ont-r van den gestorven koor-e van hen voor het gerecht)g tegen den choreeg in teeschuldiging gesteld, over-.kt zou ziin de uitoefeningijn proces tegen de ambte-laats van die andere l iedenverantwoordelijke persoonrn gebeurde. Deze intrigesucces, omdat de archonemaakt moest worden, dehet feit, dat de aanklachtIteli jke iaar, d.w.z. te laat:n termijnen van het voor-et meer afgehandeld kon: geoorloofd was zulk een:rdere behandeling over tewas, dat de choreeg voor-tegen de corruPte ambte-deeld werden.rt Philocrates direct bi1 het: bovengenoemde formelerieuw een aanklacht zoubasileus, als het hem ten-n om den waren schuldige'van bood hij den choreegzich met hem en liet hijlat wij in dien aanklager,:n sycophant  moeten z ien.aten omkopen en die, toenllen, verder ook geen be-s tegen den choreeg;  eende religie bekommerden,'ereiste, opdat de moorde-naar geen prtcropra om zich zou verspreiden tot nadeel van de gehelesamenleving. En als het uit het voorgaande nog niet duideli jk was,Cat geldeli jk gewin de enige drijfveer van de handelingen der aan-klagers geweest was, dan bleek dat heel duideli jk uit hetgeen daarnagebeurde. Nadat Philocrates en de zijnen in het nieuwe jaar denchoreeg gedurende vijft ig volle dagen met rust gelaten hadden, hoewelzij een aanklacht hadden kunnen indienen .- volgens spreker het bestebewijs, dat zij aan zijn schuld niet geloofden *, herhaalde zich hetzellde spelletje van het vorige jaan. Opnieuw stond de choreeg op hetpunt corrupte ambtenaren - ditmaal een heel consortium ! ,- voor hetgerecht te brengen, maar, evenals door de ambtenaren van het vorigejaar, werd Philocrates ook door hen omgekocht ,_ deze keer zelfs voorniet minder dan 30 minae, waarop spreker alle nadruk legt - om op-nleuw een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in te dienen.Deze keer werd de aanklacht echter door den archon basileus ge'accepteerd, met het gevolg dat de choreeg zich nu voor zijn rechtcrsmoest verantwoorden wegens de dood van den koorknaap.Dit is in het kort de voorgeschiedenis van het proces. Laten wij thansde afzonderli jke delen van de rede nader beschouvren.Al dadeli jk tracht spreker in het eerste deel van zijn rede, hetprooemium ($l 1-6), de rechters gunstig voor zich te stemrnen doorte wijzen op zijn goed geweten in deze zaak: ,,het beste is natuurli jk",aldus drukt hij zich uit, ,,helemaal niet in een proces te geraken, maarmocht het onverhoopt toch gebeuren, dan is het een grote troost meteen rein geweten voor zijn rechters te treden ; ja zelfs blj een onrecht-vaardige veroordeling behoudt men deze troostvolle gedachte, dat hettenslotte beter is onrecht te l i jden dan zelf onrecht te doen" ( S 1 ).Plotseling, zonder dat dit door het voorgaande is gemotiveerd, be-gint spreker met een lofpri jzing van de vo$ot qovtKo[ als de beste enheil igste wetten van de Staat, wier onveranderli jkheid de beste waar-borg van hun voortreffeli jkheid is, waaraan hij dan de waarschu*'ingvastknoopt, dat de rechters daarorn grotere waarde moeten hechtenaan de duideli ike taal der wetten dan aan de woorden van de aan-klagers, die de wetten geweld rvil len aandoen en in een voor hengunst ige z in t rachten te in terpreteren ($ 2) .Maar dan gaat hij over tot het hoofdthema van dit prooemiunl enrvijst hij de rechters op de grote verantwoordelilkheid, die zij op :ichladen, wanneer zij een onrechtvaardig vonnis vellen, in rvelk verbandhij hen herinnert aan de onherroepeli jkheid van het eenmaal gevelde

   University of GroningenAntiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaarBerge, Henricus Maria tenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1948Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Berge, H. M. T. (1948). Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 09-09-2023EERSTE HOOFDSTUKOVER DE INHOUD EN INDELING VAN DE REDEl)In Antiphon's Zesde Rede, nepi toO lopeuto0 getiteld, verdedigtzich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de be-schuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van eenzekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koor-knapen (Xopeutcri.), veroorzaakt heeft. In de rede zell wordt ons nietmeegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezenwij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluidte verbeteren (e0qcovi.crc Xdptv), een vermoeden, dat in verband met! 15 voor de hand ligt. Bli jkbaar is men van de aard van de drankniet voldoende op de hoogte geweest, omdat de knaap tengevolgedaarvan gestorven is; in elk geval was er van opzet om te doden geensprake, omdat de aanklagers dit zelf toegegeven hebben ($ 19). Hetongeluk schijnt gebeurd te zijn in de tijd, dat de koorknapen in hethuis van den choreeg zich voorbereidden op het Thargeli6nfeest, waar-op zij een koorlied ter ere van Apollo Thargelios moesten zingen. Nutrof het, dat in die zelfde tijd de choreeg, een strijdbaar politicus, zijnhanden vol had met de voorbereiding van een proces tegen ambtenaren,die in de uitoefening van hun functie gelden van de Staat hadden V€r-duisterd ; e^ zozeer werd hij daardoor in beslag genomen, dat hij nietde nodige zotgen kon besteden aan de koorknapen, weshalve hij zijnschoonzoon en drie andere mannen, in wie hij het volste vertrouwenhad, met de zorg voor het koor belastte, opdat het hun ti jdens zijnafwezigheid aan niets zou ontbreken.Aangezien de choreeg in zoverre niets met de verzorging van hetkoor te maken heeft gehad en dus een van de door den choreeg aan-1) Men zie hiervoor vooral R. C. Jebb, The Attic Orators, I, London 1876, p. 62sqq.; F. Blass, Die attische BeredsamkeiP,l, Leipzig 1887, p. 194 sq.; U. v. Wilamo-witz-Moellendorff, Die sechste Rede des Antiphon (Sitzungsber. der Preuss. Akad.der Wiss., Berlin 1900), p. 398 sgq.; W. Schmid'O.Stahlin, Geschichte derGdechischen Literctur, I 3, Miinchen 1940, p. 109 sq. Zie voorts voor de analysenog : C. G. Linder, De rerum dispositione apud Antiphontem et Andocidem, Upsaliae1859 ; P. Hamberger, Die rednedsche Disposition in der alten t€1w1 pr;toprr<r], Pa-derborn 1914, p. 118.gewezen personen den koorknaap het drankje heeft gegeven' zou hetioo, de hand gelegen hebben, dat de familieleden van den gestorvenknaap een van bovengenoemde personen voor het geval verantwoorde-lijk hadden gesteld. dr, ,r"r*o"delijk zou dat ook wel gebeurd zijn' alsde corrupte ambtenaren, waarover in het voorgaande sprake was' nietin dit ongelukkig voorval een prachtige kans hadden gezien om zichd e n c h o , e e g v a n h e t l i l f t e h o u d e n e n z o a a n e e n v e r o o r d e l i n g t e o n t -snappen. Zil stookten Philocrates, een broer van den gestorven koor-k"uup, op om onmiddell i jk, voordat de eerste van hen voor het gerechtzou verschilnen, een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in tedienen, opclat deze, eenmaal in staat van beschuldiging gesteld' over-eenkomstig wetteli jk voorschrift genoodzaakt zott ziln de uitoefeningvan ziin.rJ"rtlg" rechten te staken en dus zijn proces tegen de ambte-n a r e n o p t e g e v e n ; d e c h o r e e g z o u c l a n i n p l a a t s v a n d i e a n d e r e l i e d e na..rgeklaugJworden, omdat hij tenslotte de verantwoordeli lke persoonwas voor alles, wat er met de koorknapen gebeurde' Deze intrigeechter, hoe listig ook bedacht, had geen succes' omdat de archonbasileus, bij r,vien het proces aanhangig gemaakt moest worden' deaanklacht niet accepteerde op grond van het feit '  dat de aanklachttwee maanden v66r het einde van het ambteli lke iaat, d'w'z' te laatwas ingediend, daar met de in acht te nemen termijnen van het voor-onderzoek de rechtspraak in dat jaar niet meer afgehandeld konworden en anderzijdr h"t d"" basileus niet geoorloofd was zulk eenona fgewerk tezaakaanz i j nopvo lge r te rve rde rebehande l i ngove r teg".r"i. Het gevolg van deze mislukte intrige was' dat de choreeg voor-iopig met rust gelaten werd, zodat de zaak tegen de corrupte ambte-tur"".t ,roo.tgang kon vinden en deze veroordeeld .nverden'Wij zouden nt zeker verwacht hebben' dat Philocrates direct bi1 hetbegin van het nieuwe ambtsjaar, wanneer bovengenoemde formele*J"ltiltfr"id was kornen te vervallen, opnieuw een aanklacht zouhebben ingediend bil den nieuwen archon basileus' als het hem ten-minste ernst was geweest met zijn voornemen om den waren schuldigevoor het gerecht te brengen. In plaats daarvan bood hil den choreegziln veronlschuldigingen .ut, 'verzoende hij zich met hem en liet hilhem verder met rust, een duideli jk bewijs' dat wij in dien aanklager'zoals spreker ook duideli jk laat uitkomen' een sycophant moeten zien'd iez i chdoo rdeco r rup teambtena renhee f t l a tenomkopenend ie , t oendat financiele voordeel was komen te vervallen, verder ook geen be-lang meer had in het voeren van een proces tegen den choreeg; eenduideli jk bewijs ook, dat zii zich niet om de religie bekommerden'die immers een verzoening van de misdaad vereiste' opdat de moorde-2naar geen 6r(cxopia orsamenleving. En alsCat  geldel i lk  gewinklagers geweest  was,gebeurde. Nadat PLchoreeg gedurende vizij een aanklacht hadbewijs. dat zij aan zzelfde spelletje van hpunt  corrupte ambtengerecht te brengen, rjaar ,  werd Phi locrate,n iet  minder dan 30 ni : lcuw een aanklachtDeze keer werd deaccepteerd, met het Imoest verantwoordenDit is in het kort dede afzonderli jke delerAl  dadel i lk  t rachtp rooemium ($$  1 -6 ) ,te wi jzen op z i in  goecaldus drukt  h i l  z ich umocht  hei  onverhoopteen rein geweten voori 'aardige veroordelingtcnslot te beter  is  onr ,Plotseling, zonder rgint spreker met eenhci l igste wet ten van cborg van hun voortrervastknoopt, dat de reaan de duidel i jke taalk lagers,  d ie de wet tegunstige zin trachtenMaar dan gaat hij.vijst hij de rechters oladen, wanneer zij eerhij hen herinnert aan<je heeft gegeven, zou hetieleden van den gestorvenrr het geval verant'nvoorde-t ook wel gebeurd zijn' alsrorgaande sprake was, nietns hadden gezien om zichIn een veroordeling te ont-r van den gestorven koor-e van hen voor het gerecht)g tegen den choreeg in teeschuldiging gesteld, over-.kt zou ziin de uitoefeningijn proces tegen de ambte-laats van die andere l iedenverantwoordelijke persoonrn gebeurde. Deze intrigesucces, omdat de archonemaakt moest worden, dehet feit, dat de aanklachtIteli jke iaar, d.w.z. te laat:n termijnen van het voor-et meer afgehandeld kon: geoorloofd was zulk een:rdere behandeling over tewas, dat de choreeg voor-tegen de corruPte ambte-deeld werden.rt Philocrates direct bi1 het: bovengenoemde formelerieuw een aanklacht zoubasileus, als het hem ten-n om den waren schuldige'van bood hij den choreegzich met hem en liet hijlat wij in dien aanklager,:n sycophant  moeten z ien.aten omkopen en die, toenllen, verder ook geen be-s tegen den choreeg;  eende religie bekommerden,'ereiste, opdat de moorde-naar geen prtcropra om zich zou verspreiden tot nadeel van de gehelesamenleving. En als het uit het voorgaande nog niet duideli jk was,Cat geldeli jk gewin de enige drijfveer van de handelingen der aan-klagers geweest was, dan bleek dat heel duideli jk uit hetgeen daarnagebeurde. Nadat Philocrates en de zijnen in het nieuwe jaar denchoreeg gedurende vijft ig volle dagen met rust gelaten hadden, hoewelzij een aanklacht hadden kunnen indienen .- volgens spreker het bestebewijs, dat zij aan zijn schuld niet geloofden *, herhaalde zich hetzellde spelletje van het vorige jaan. Opnieuw stond de choreeg op hetpunt corrupte ambtenaren - ditmaal een heel consortium ! ,- voor hetgerecht te brengen, maar, evenals door de ambtenaren van het vorigejaar, werd Philocrates ook door hen omgekocht ,_ deze keer zelfs voorniet minder dan 30 minae, waarop spreker alle nadruk legt - om op-nleuw een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in te dienen.Deze keer werd de aanklacht echter door den archon basileus ge'accepteerd, met het gevolg dat de choreeg zich nu voor zijn rechtcrsmoest verantwoorden wegens de dood van den koorknaap.Dit is in het kort de voorgeschiedenis van het proces. Laten wij thansde afzonderli jke delen van de rede nader beschouvren.Al dadeli jk tracht spreker in het eerste deel van zijn rede, hetprooemium ($l 1-6), de rechters gunstig voor zich te stemrnen doorte wijzen op zijn goed geweten in deze zaak: ,,het beste is natuurli jk",aldus drukt hij zich uit, ,,helemaal niet in een proces te geraken, maarmocht het onverhoopt toch gebeuren, dan is het een grote troost meteen rein geweten voor zijn rechters te treden ; ja zelfs blj een onrecht-vaardige veroordeling behoudt men deze troostvolle gedachte, dat hettenslotte beter is onrecht te l i jden dan zelf onrecht te doen" ( S 1 ).Plotseling, zonder dat dit door het voorgaande is gemotiveerd, be-gint spreker met een lofpri jzing van de vo$ot qovtKo[ als de beste enheil igste wetten van de Staat, wier onveranderli jkheid de beste waar-borg van hun voortreffeli jkheid is, waaraan hij dan de waarschu*'ingvastknoopt, dat de rechters daarorn grotere waarde moeten hechtenaan de duideli ike taal der wetten dan aan de woorden van de aan-klagers, die de wetten geweld rvil len aandoen en in een voor hengunst ige z in t rachten te in terpreteren ($ 2) .Maar dan gaat hij over tot het hoofdthema van dit prooemiunl enrvijst hij de rechters op de grote verantwoordelilkheid, die zij op :ichladen, wanneer zij een onrechtvaardig vonnis vellen, in rvelk verbandhij hen herinnert aan de onherroepeli jkheid van het eenmaal gevelde

   University of GroningenAntiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaarBerge, Henricus Maria tenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1948Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Berge, H. M. T. (1948). Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 28-12-2022EERSTE HOOFDSTUKOVER DE INHOUD EN INDELING VAN DE REDEl)In Antiphon's Zesde Rede, nepi toO lopeuto0 getiteld, verdedigtzich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de be-schuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van eenzekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koor-knapen (Xopeutcri.), veroorzaakt heeft. In de rede zell wordt ons nietmeegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezenwij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluidte verbeteren (e0qcovi.crc Xdptv), een vermoeden, dat in verband met! 15 voor de hand ligt. Bli jkbaar is men van de aard van de drankniet voldoende op de hoogte geweest, omdat de knaap tengevolgedaarvan gestorven is; in elk geval was er van opzet om te doden geensprake, omdat de aanklagers dit zelf toegegeven hebben ($ 19). Hetongeluk schijnt gebeurd te zijn in de tijd, dat de koorknapen in hethuis van den choreeg zich voorbereidden op het Thargeli6nfeest, waar-op zij een koorlied ter ere van Apollo Thargelios moesten zingen. Nutrof het, dat in die zelfde tijd de choreeg, een strijdbaar politicus, zijnhanden vol had met de voorbereiding van een proces tegen ambtenaren,die in de uitoefening van hun functie gelden van de Staat hadden V€r-duisterd ; e^ zozeer werd hij daardoor in beslag genomen, dat hij nietde nodige zotgen kon besteden aan de koorknapen, weshalve hij zijnschoonzoon en drie andere mannen, in wie hij het volste vertrouwenhad, met de zorg voor het koor belastte, opdat het hun ti jdens zijnafwezigheid aan niets zou ontbreken.Aangezien de choreeg in zoverre niets met de verzorging van hetkoor te maken heeft gehad en dus een van de door den choreeg aan-1) Men zie hiervoor vooral R. C. Jebb, The Attic Orators, I, London 1876, p. 62sqq.; F. Blass, Die attische BeredsamkeiP,l, Leipzig 1887, p. 194 sq.; U. v. Wilamo-witz-Moellendorff, Die sechste Rede des Antiphon (Sitzungsber. der Preuss. Akad.der Wiss., Berlin 1900), p. 398 sgq.; W. Schmid'O.Stahlin, Geschichte derGdechischen Literctur, I 3, Miinchen 1940, p. 109 sq. Zie voorts voor de analysenog : C. G. Linder, De rerum dispositione apud Antiphontem et Andocidem, Upsaliae1859 ; P. Hamberger, Die rednedsche Disposition in der alten t€1w1 pr;toprr<r], Pa-derborn 1914, p. 118.gewezen personen den koorknaap het drankje heeft gegeven' zou hetioo, de hand gelegen hebben, dat de familieleden van den gestorvenknaap een van bovengenoemde personen voor het geval verantwoorde-lijk hadden gesteld. dr, ,r"r*o"delijk zou dat ook wel gebeurd zijn' alsde corrupte ambtenaren, waarover in het voorgaande sprake was' nietin dit ongelukkig voorval een prachtige kans hadden gezien om zichd e n c h o , e e g v a n h e t l i l f t e h o u d e n e n z o a a n e e n v e r o o r d e l i n g t e o n t -snappen. Zil stookten Philocrates, een broer van den gestorven koor-k"uup, op om onmiddell i jk, voordat de eerste van hen voor het gerechtzou verschilnen, een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in tedienen, opclat deze, eenmaal in staat van beschuldiging gesteld' over-eenkomstig wetteli jk voorschrift genoodzaakt zott ziln de uitoefeningvan ziin.rJ"rtlg" rechten te staken en dus zijn proces tegen de ambte-n a r e n o p t e g e v e n ; d e c h o r e e g z o u c l a n i n p l a a t s v a n d i e a n d e r e l i e d e na..rgeklaugJworden, omdat hij tenslotte de verantwoordeli lke persoonwas voor alles, wat er met de koorknapen gebeurde' Deze intrigeechter, hoe listig ook bedacht, had geen succes' omdat de archonbasileus, bij r,vien het proces aanhangig gemaakt moest worden' deaanklacht niet accepteerde op grond van het feit '  dat de aanklachttwee maanden v66r het einde van het ambteli lke iaat, d'w'z' te laatwas ingediend, daar met de in acht te nemen termijnen van het voor-onderzoek de rechtspraak in dat jaar niet meer afgehandeld konworden en anderzijdr h"t d"" basileus niet geoorloofd was zulk eenona fgewerk tezaakaanz i j nopvo lge r te rve rde rebehande l i ngove r teg".r"i. Het gevolg van deze mislukte intrige was' dat de choreeg voor-iopig met rust gelaten werd, zodat de zaak tegen de corrupte ambte-tur"".t ,roo.tgang kon vinden en deze veroordeeld .nverden'Wij zouden nt zeker verwacht hebben' dat Philocrates direct bi1 hetbegin van het nieuwe ambtsjaar, wanneer bovengenoemde formele*J"ltiltfr"id was kornen te vervallen, opnieuw een aanklacht zouhebben ingediend bil den nieuwen archon basileus' als het hem ten-minste ernst was geweest met zijn voornemen om den waren schuldigevoor het gerecht te brengen. In plaats daarvan bood hil den choreegziln veronlschuldigingen .ut, 'verzoende hij zich met hem en liet hilhem verder met rust, een duideli jk bewijs' dat wij in dien aanklager'zoals spreker ook duideli jk laat uitkomen' een sycophant moeten zien'd iez i chdoo rdeco r rup teambtena renhee f t l a tenomkopenend ie , t oendat financiele voordeel was komen te vervallen, verder ook geen be-lang meer had in het voeren van een proces tegen den choreeg; eenduideli jk bewijs ook, dat zii zich niet om de religie bekommerden'die immers een verzoening van de misdaad vereiste' opdat de moorde-2naar geen 6r(cxopia orsamenleving. En alsCat  geldel i lk  gewinklagers geweest  was,gebeurde. Nadat PLchoreeg gedurende vizij een aanklacht hadbewijs. dat zij aan zzelfde spelletje van hpunt  corrupte ambtengerecht te brengen, rjaar ,  werd Phi locrate,n iet  minder dan 30 ni : lcuw een aanklachtDeze keer werd deaccepteerd, met het Imoest verantwoordenDit is in het kort dede afzonderli jke delerAl  dadel i lk  t rachtp rooemium ($$  1 -6 ) ,te wi jzen op z i in  goecaldus drukt  h i l  z ich umocht  hei  onverhoopteen rein geweten voori 'aardige veroordelingtcnslot te beter  is  onr ,Plotseling, zonder rgint spreker met eenhci l igste wet ten van cborg van hun voortrervastknoopt, dat de reaan de duidel i jke taalk lagers,  d ie de wet tegunstige zin trachtenMaar dan gaat hij.vijst hij de rechters oladen, wanneer zij eerhij hen herinnert aan<je heeft gegeven, zou hetieleden van den gestorvenrr het geval verant'nvoorde-t ook wel gebeurd zijn' alsrorgaande sprake was, nietns hadden gezien om zichIn een veroordeling te ont-r van den gestorven koor-e van hen voor het gerecht)g tegen den choreeg in teeschuldiging gesteld, over-.kt zou ziin de uitoefeningijn proces tegen de ambte-laats van die andere l iedenverantwoordelijke persoonrn gebeurde. Deze intrigesucces, omdat de archonemaakt moest worden, dehet feit, dat de aanklachtIteli jke iaar, d.w.z. te laat:n termijnen van het voor-et meer afgehandeld kon: geoorloofd was zulk een:rdere behandeling over tewas, dat de choreeg voor-tegen de corruPte ambte-deeld werden.rt Philocrates direct bi1 het: bovengenoemde formelerieuw een aanklacht zoubasileus, als het hem ten-n om den waren schuldige'van bood hij den choreegzich met hem en liet hijlat wij in dien aanklager,:n sycophant  moeten z ien.aten omkopen en die, toenllen, verder ook geen be-s tegen den choreeg;  eende religie bekommerden,'ereiste, opdat de moorde-naar geen prtcropra om zich zou verspreiden tot nadeel van de gehelesamenleving. En als het uit het voorgaande nog niet duideli jk was,Cat geldeli jk gewin de enige drijfveer van de handelingen der aan-klagers geweest was, dan bleek dat heel duideli jk uit hetgeen daarnagebeurde. Nadat Philocrates en de zijnen in het nieuwe jaar denchoreeg gedurende vijft ig volle dagen met rust gelaten hadden, hoewelzij een aanklacht hadden kunnen indienen .- volgens spreker het bestebewijs, dat zij aan zijn schuld niet geloofden *, herhaalde zich hetzellde spelletje van het vorige jaan. Opnieuw stond de choreeg op hetpunt corrupte ambtenaren - ditmaal een heel consortium ! ,- voor hetgerecht te brengen, maar, evenals door de ambtenaren van het vorigejaar, werd Philocrates ook door hen omgekocht ,_ deze keer zelfs voorniet minder dan 30 minae, waarop spreker alle nadruk legt - om op-nleuw een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in te dienen.Deze keer werd de aanklacht echter door den archon basileus ge'accepteerd, met het gevolg dat de choreeg zich nu voor zijn rechtcrsmoest verantwoorden wegens de dood van den koorknaap.Dit is in het kort de voorgeschiedenis van het proces. Laten wij thansde afzonderli jke delen van de rede nader beschouvren.Al dadeli jk tracht spreker in het eerste deel van zijn rede, hetprooemium ($l 1-6), de rechters gunstig voor zich te stemrnen doorte wijzen op zijn goed geweten in deze zaak: ,,het beste is natuurli jk",aldus drukt hij zich uit, ,,helemaal niet in een proces te geraken, maarmocht het onverhoopt toch gebeuren, dan is het een grote troost meteen rein geweten voor zijn rechters te treden ; ja zelfs blj een onrecht-vaardige veroordeling behoudt men deze troostvolle gedachte, dat hettenslotte beter is onrecht te l i jden dan zelf onrecht te doen" ( S 1 ).Plotseling, zonder dat dit door het voorgaande is gemotiveerd, be-gint spreker met een lofpri jzing van de vo$ot qovtKo[ als de beste enheil igste wetten van de Staat, wier onveranderli jkheid de beste waar-borg van hun voortreffeli jkheid is, waaraan hij dan de waarschu*'ingvastknoopt, dat de rechters daarorn grotere waarde moeten hechtenaan de duideli ike taal der wetten dan aan de woorden van de aan-klagers, die de wetten geweld rvil len aandoen en in een voor hengunst ige z in t rachten te in terpreteren ($ 2) .Maar dan gaat hij over tot het hoofdthema van dit prooemiunl enrvijst hij de rechters op de grote verantwoordelilkheid, die zij op :ichladen, wanneer zij een onrechtvaardig vonnis vellen, in rvelk verbandhij hen herinnert aan de onherroepeli jkheid van het eenmaal gevelde

   University of GroningenAntiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaarBerge, Henricus Maria tenIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1948Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Berge, H. M. T. (1948). Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 28-10-2022EERSTE HOOFDSTUKOVER DE INHOUD EN INDELING VAN DE REDEl)In Antiphon's Zesde Rede, nepi toO lopeuto0 getiteld, verdedigtzich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de be-schuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van eenzekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koor-knapen (Xopeutcri.), veroorzaakt heeft. In de rede zell wordt ons nietmeegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezenwij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluidte verbeteren (e0qcovi.crc Xdptv), een vermoeden, dat in verband met! 15 voor de hand ligt. Bli jkbaar is men van de aard van de drankniet voldoende op de hoogte geweest, omdat de knaap tengevolgedaarvan gestorven is; in elk geval was er van opzet om te doden geensprake, omdat de aanklagers dit zelf toegegeven hebben ($ 19). Hetongeluk schijnt gebeurd te zijn in de tijd, dat de koorknapen in hethuis van den choreeg zich voorbereidden op het Thargeli6nfeest, waar-op zij een koorlied ter ere van Apollo Thargelios moesten zingen. Nutrof het, dat in die zelfde tijd de choreeg, een strijdbaar politicus, zijnhanden vol had met de voorbereiding van een proces tegen ambtenaren,die in de uitoefening van hun functie gelden van de Staat hadden V€r-duisterd ; e^ zozeer werd hij daardoor in beslag genomen, dat hij nietde nodige zotgen kon besteden aan de koorknapen, weshalve hij zijnschoonzoon en drie andere mannen, in wie hij het volste vertrouwenhad, met de zorg voor het koor belastte, opdat het hun ti jdens zijnafwezigheid aan niets zou ontbreken.Aangezien de choreeg in zoverre niets met de verzorging van hetkoor te maken heeft gehad en dus een van de door den choreeg aan-1) Men zie hiervoor vooral R. C. Jebb, The Attic Orators, I, London 1876, p. 62sqq.; F. Blass, Die attische BeredsamkeiP,l, Leipzig 1887, p. 194 sq.; U. v. Wilamo-witz-Moellendorff, Die sechste Rede des Antiphon (Sitzungsber. der Preuss. Akad.der Wiss., Berlin 1900), p. 398 sgq.; W. Schmid'O.Stahlin, Geschichte derGdechischen Literctur, I 3, Miinchen 1940, p. 109 sq. Zie voorts voor de analysenog : C. G. Linder, De rerum dispositione apud Antiphontem et Andocidem, Upsaliae1859 ; P. Hamberger, Die rednedsche Disposition in der alten t€1w1 pr;toprr<r], Pa-derborn 1914, p. 118.gewezen personen den koorknaap het drankje heeft gegeven' zou hetioo, de hand gelegen hebben, dat de familieleden van den gestorvenknaap een van bovengenoemde personen voor het geval verantwoorde-lijk hadden gesteld. dr, ,r"r*o"delijk zou dat ook wel gebeurd zijn' alsde corrupte ambtenaren, waarover in het voorgaande sprake was' nietin dit ongelukkig voorval een prachtige kans hadden gezien om zichd e n c h o , e e g v a n h e t l i l f t e h o u d e n e n z o a a n e e n v e r o o r d e l i n g t e o n t -snappen. Zil stookten Philocrates, een broer van den gestorven koor-k"uup, op om onmiddell i jk, voordat de eerste van hen voor het gerechtzou verschilnen, een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in tedienen, opclat deze, eenmaal in staat van beschuldiging gesteld' over-eenkomstig wetteli jk voorschrift genoodzaakt zott ziln de uitoefeningvan ziin.rJ"rtlg" rechten te staken en dus zijn proces tegen de ambte-n a r e n o p t e g e v e n ; d e c h o r e e g z o u c l a n i n p l a a t s v a n d i e a n d e r e l i e d e na..rgeklaugJworden, omdat hij tenslotte de verantwoordeli lke persoonwas voor alles, wat er met de koorknapen gebeurde' Deze intrigeechter, hoe listig ook bedacht, had geen succes' omdat de archonbasileus, bij r,vien het proces aanhangig gemaakt moest worden' deaanklacht niet accepteerde op grond van het feit '  dat de aanklachttwee maanden v66r het einde van het ambteli lke iaat, d'w'z' te laatwas ingediend, daar met de in acht te nemen termijnen van het voor-onderzoek de rechtspraak in dat jaar niet meer afgehandeld konworden en anderzijdr h"t d"" basileus niet geoorloofd was zulk eenona fgewerk tezaakaanz i j nopvo lge r te rve rde rebehande l i ngove r teg".r"i. Het gevolg van deze mislukte intrige was' dat de choreeg voor-iopig met rust gelaten werd, zodat de zaak tegen de corrupte ambte-tur"".t ,roo.tgang kon vinden en deze veroordeeld .nverden'Wij zouden nt zeker verwacht hebben' dat Philocrates direct bi1 hetbegin van het nieuwe ambtsjaar, wanneer bovengenoemde formele*J"ltiltfr"id was kornen te vervallen, opnieuw een aanklacht zouhebben ingediend bil den nieuwen archon basileus' als het hem ten-minste ernst was geweest met zijn voornemen om den waren schuldigevoor het gerecht te brengen. In plaats daarvan bood hil den choreegziln veronlschuldigingen .ut, 'verzoende hij zich met hem en liet hilhem verder met rust, een duideli jk bewijs' dat wij in dien aanklager'zoals spreker ook duideli jk laat uitkomen' een sycophant moeten zien'd iez i chdoo rdeco r rup teambtena renhee f t l a tenomkopenend ie , t oendat financiele voordeel was komen te vervallen, verder ook geen be-lang meer had in het voeren van een proces tegen den choreeg; eenduideli jk bewijs ook, dat zii zich niet om de religie bekommerden'die immers een verzoening van de misdaad vereiste' opdat de moorde-2naar geen 6r(cxopia orsamenleving. En alsCat  geldel i lk  gewinklagers geweest  was,gebeurde. Nadat PLchoreeg gedurende vizij een aanklacht hadbewijs. dat zij aan zzelfde spelletje van hpunt  corrupte ambtengerecht te brengen, rjaar ,  werd Phi locrate,n iet  minder dan 30 ni : lcuw een aanklachtDeze keer werd deaccepteerd, met het Imoest verantwoordenDit is in het kort dede afzonderli jke delerAl  dadel i lk  t rachtp rooemium ($$  1 -6 ) ,te wi jzen op z i in  goecaldus drukt  h i l  z ich umocht  hei  onverhoopteen rein geweten voori 'aardige veroordelingtcnslot te beter  is  onr ,Plotseling, zonder rgint spreker met eenhci l igste wet ten van cborg van hun voortrervastknoopt, dat de reaan de duidel i jke taalk lagers,  d ie de wet tegunstige zin trachtenMaar dan gaat hij.vijst hij de rechters oladen, wanneer zij eerhij hen herinnert aan<je heeft gegeven, zou hetieleden van den gestorvenrr het geval verant'nvoorde-t ook wel gebeurd zijn' alsrorgaande sprake was, nietns hadden gezien om zichIn een veroordeling te ont-r van den gestorven koor-e van hen voor het gerecht)g tegen den choreeg in teeschuldiging gesteld, over-.kt zou ziin de uitoefeningijn proces tegen de ambte-laats van die andere l iedenverantwoordelijke persoonrn gebeurde. Deze intrigesucces, omdat de archonemaakt moest worden, dehet feit, dat de aanklachtIteli jke iaar, d.w.z. te laat:n termijnen van het voor-et meer afgehandeld kon: geoorloofd was zulk een:rdere behandeling over tewas, dat de choreeg voor-tegen de corruPte ambte-deeld werden.rt Philocrates direct bi1 het: bovengenoemde formelerieuw een aanklacht zoubasileus, als het hem ten-n om den waren schuldige'van bood hij den choreegzich met hem en liet hijlat wij in dien aanklager,:n sycophant  moeten z ien.aten omkopen en die, toenllen, verder ook geen be-s tegen den choreeg;  eende religie bekommerden,'ereiste, opdat de moorde-naar geen prtcropra om zich zou verspreiden tot nadeel van de gehelesamenleving. En als het uit het voorgaande nog niet duideli jk was,Cat geldeli jk gewin de enige drijfveer van de handelingen der aan-klagers geweest was, dan bleek dat heel duideli jk uit hetgeen daarnagebeurde. Nadat Philocrates en de zijnen in het nieuwe jaar denchoreeg gedurende vijft ig volle dagen met rust gelaten hadden, hoewelzij een aanklacht hadden kunnen indienen .- volgens spreker het bestebewijs, dat zij aan zijn schuld niet geloofden *, herhaalde zich hetzellde spelletje van het vorige jaan. Opnieuw stond de choreeg op hetpunt corrupte ambtenaren - ditmaal een heel consortium ! ,- voor hetgerecht te brengen, maar, evenals door de ambtenaren van het vorigejaar, werd Philocrates ook door hen omgekocht ,_ deze keer zelfs voorniet minder dan 30 minae, waarop spreker alle nadruk legt - om op-nleuw een aanklacht wegens q6vog tegen den choreeg in te dienen.Deze keer werd de aanklacht echter door den archon basileus ge'accepteerd, met het gevolg dat de choreeg zich nu voor zijn rechtcrsmoest verantwoorden wegens de dood van den koorknaap.Dit is in het kort de voorgeschiedenis van het proces. Laten wij thansde afzonderli jke delen van de rede nader beschouvren.Al dadeli jk tracht spreker in het eerste deel van zijn rede, hetprooemium ($l 1-6), de rechters gunstig voor zich te stemrnen doorte wijzen op zijn goed geweten in deze zaak: ,,het beste is natuurli jk",aldus drukt hij zich uit, ,,helemaal niet in een proces te geraken, maarmocht het onverhoopt toch gebeuren, dan is het een grote troost meteen rein geweten voor zijn rechters te treden ; ja zelfs blj een onrecht-vaardige veroordeling behoudt men deze troostvolle gedachte, dat hettenslotte beter is onrecht te l i jden dan zelf onrecht te doen" ( S 1 ).Plotseling, zonder dat dit door het voorgaande is gemotiveerd, be-gint spreker met een lofpri jzing van de vo$ot qovtKo[ als de beste enheil igste wetten van de Staat, wier onveranderli jkheid de beste waar-borg van hun voortreffeli jkheid is, waaraan hij dan de waarschu*'ingvastknoopt, dat de rechters daarorn grotere waarde moeten hechtenaan de duideli ike taal der wetten dan aan de woorden van de aan-klagers, die de wetten geweld rvil len aandoen en in een voor hengunst ige z in t rachten te in terpreteren ($ 2) .Maar dan gaat hij over tot het hoofdthema van dit prooemiunl enrvijst hij de rechters op de grote verantwoordelilkheid, die zij op :ichladen, wanneer zij een onrechtvaardig vonnis vellen, in rvelk verbandhij hen herinnert aan de onherroepeli jkheid van het eenmaal gevelde

NARCIS 

In Antiphon's Zesde Rede verdedigt zich een aanzienlijk Athener, niet met name genoemd, tegen de beschuldiging, dat hij in zijn functie van choreeg de dood van een zekeren Diodotus, een van de aan zijn zorgen toevertrouwde koorknapen, veroorzaakt heeft. In de rede zelf wordt ons niet meegedeeld, wat er precies gebeurd is, maar in de Hypothesis lezen wij, dat den koorknaap een keeldrank is gegeven om zijn stemgeluid te verbeteren, een vermoeden, dat in verband met voor de hand ligt.

Zie: Hoofdstuk 1

Antiphon's zesde rede met inleiding vertaling en commentaar

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Dissertations of the University of Groningen

Proceedings - University of Groningen

ARTS repository - University of Groningen

University of Groningen

ARTS repository - University of Groningen

Dissertations of the University of Groningen

Proceedings - University of Groningen

NARCIS

University of Groningen Digital Archive