Bij het zien van l'ARGENT waren het de exaktheid, de strengheid van de beelden en geluiden en het ontbreken van enige vorm van psychologie, van enige vorm van verklaring van de gebeurtenissen die mij het meest gefascineerd hebben .....
02
01
89
93

Linssen, Celine

Dutch

University of Groningen Digital Archive

Aantekeningen bij L'ARGENT 
Céline Linssen 
De hier  in het sknpt van  L'ARGENT  aangebrachte vierkante haken die de 
sekwenties aangeven die niet in de film voorkomen, vereisen enige toelich- 
ting. Bij het vergelijken van de film op de montagetafel met de tekst van het 
sknpt, bleek het een onmogelijke zaak alle verschillen tussen beide aan te 
geven. Ik heb daarom een keuze moeten maken. 
Bij het zien van VARGENT waren het de exaktheid, de strengheid van de 
beelden en geluiden en het ontbreken van enige vorm van psychologie, van 
enige vorm van verklaring van de gebeurtenissen die mij het meest gefasci- 
neerd hebben. Het is vanuit deze fascinatie dat ik film en sknpt ben gaan 
vergelijken.  De gekozen optiek brengt natuurlijk een zekere willekeur met 
zich mee; mijn aantekeningen bij het skript van L'ARGENT zijn dan ook niet 
meer dan een summier richtsnoer voor een eerste vergelijking tussen fdm en 
skript. 
Een ander punt is  dat  de vergelijking tussen  Hm en skript  een  aantal 
verschilpunten  opleverde die zo veelvuldig aanwezig waren, dat ik ze niet 
iedere keer afzonderlijk heb willen vermelden. In de aantekening onder het 
notenapparaat bespreek ik deze meer algemene tendensen. 
Overigens wil het niet zeggen dat wanneer een sekwentie uit het sknpt niet 
in de film voorkomt, deze sekwentie ook niet gedraaid zou zijn (Bresson  staat 
bekend om het vele werk dat hij in de montagekamer vemcht); in de film zijn 
op  sommige plaatsen sporen te vinden van niet gebruikt maar wel gedraaid 
materiaal (zie bijvoorbeeld noot 10). Een andere interessante vergelijking zou 
dan ook die tussen het ruwe beeld- en geluidsmateriaal  en de uiteindelijke fflm 
zijn. 
Aantekeningen bij L'ARGENT  89 Noten 
I. Deze (mijns inziens prachtige) close-up is helaas en vreemd genoeg niet in 
de film aanwezig. Het is een van de weinige close-ups uit het skript die niet in 
de film terugkomt. (zie ook de opmerkingen op p. 9) 
2.  Deze close-up  van  de rekening wordt in  de film  vervangen door een 
close-up van het overhandigen van drie valse bankbiljetten van 500 FF. 
3.  De tien shots in het restaurant (55-64) zijn in de film tot drie shots terug- 
gebracht: een shot van de dialoog tussen Yvon en de restauranthouder, een 
close-up van de hand van Yvon die de man bij zijn jas grijpt, en een close-up 
van het gevolg van deze handeling: een omvergeworpen tafel, met als laatste 
beweging het langzaam op de grond zakken van het tafelkleed. 
4.  Door het  beeld  van  de gesloten deur iets langer dan  'normaal'  aan te 
houden, wordt hier de ellips (waarin Yvon zijn vrouw vertelt wat het publiek 
al weet) tussen 78 en 79 opgevangen. Dit is een strategie die meerdere malen 
wordt gehanteerd. 
5.  De monoloog van de rechtbankpresident is in de film uitgebreider en in een 
meer ambtelijke vorm omgezet. 
6.  De fotograaf voegt hier in de film aan toe: 'Hier, ga dat kostuum dat je zo 
graag wilde, maar kopen.' Deze toevoeging maakt het weglaten van shot 68 
mogelijk. 
7.  Door het geluid van 136 al aan het eind van 135 te laten beginnen, wordt 
hier de ellips tussen beide beelden opgevangen. Ook deze strategie wordt op 
vele plaatsen in de film gehanteerd. 
8.  Deze achtervolgingsscène wordt in  de film op een schitterende manier 
getoond: het beeld van een voet op een gaspedaal wordt afgewisseld met het 
beeld  van de linker buitenspiegel. Geen verkeersdmkte,  geen handige ont- 
wijkingsmanoeuvres, alleen deze twee beelden. 
9.  In  deze sekwentie (196202) krijgt Yvon  van  de rechtbankpresident te 
horen dat hij -  met inachtneming van verzachtende omstandigheden-  veroor- 
deeld is tot drie  jaar gevangenisstraf en tot betaling van de proceskosten. 
10. In de film is noch een luidspreker, noch een televisie aanwezig; in deze 
scène wordt Yvon door een cipier opgehaald. Wanneer Yvon opstaat om met 
de cipier mee te lopen, steekt hij een (onvoltooide, zo lezen we in het skript) 
brief in zijn zak, een brief die we hem niet hebben zien schrijven en die verder 
ook niet meer in de film voorkomt. Waarschijnlijk zijn de voorafgaande, 
weggevallen shots wel gedraaid. 
I I.  De zeven shots van het bezoek van Elise aan Yvon (233-239) zijn in de film 
tot twee shots (shot1  tegenshot) temggebracht. 
12.  Dit is de enige plaats in de film waar twee scènes omgewisseld zijn: na de 
bezoekscène in de gevangenis volgt eerst de scène bij het automaties betalings- 
apparaat (264-280),  daarna volgt deze briefscène (242-251). 
13.  Op  deze plaats wordt de brief aan Yvon in close-up getoond, zodanig dat 
go  Céline Linssen hij leesbaar is voor het bioskooppubliek. De close-up in 247 veraalt. 
14.  Omdat de voorafgaande dialoog vervalt, wordt deze zin als volgt geis* 
leerd: 'Men vreest de dood omdat men van het leven houdt.' 
IS. De sekwentie van  de inbraak  (264-280)  in  het automatiese betalings- 
apparaat is in de film in gekomprimeerde en gewijzigde vorm aanwezig. De 
ietwat vreemde en flauwe verhaalkonstruktie van de man die -  zijn schouders 
ophalend -  wegloopt zonder zich nog om zijn betaalpasje te bekommeren, 
wordt gewijzigd: uit de geluidsband valt op te maken dat hij in elkaar geslagen 
wordt en (uit angst) snel in zijn auto wegrijdt. Er blijven maar enkele shots 
over, het meeste gebeurt daarbuiten of daartussendoor. 
16.  Deze hele sekwentie (281-288), die in de fdm niet voorkomt, is wel in de 
trailer van de film gebruikt. De  sekwentie had de film wellicht te abstrakt (of te 
slapstick-achtig) gemaakt, een abstraktie die in een trailer goed werkt. 
17. Deze 'waas van tranen' en het 'wrijven van de ogen' zijn in de film een 
bijna onmerkbare handbeweging van de fotograaf over zijn wang. 
18.  Vóór de maaltijdscène zijn  in de fdm twee shots van de sorteerkamer 
ingevoegd die een aantal 'retour afzender-brieven' van Yvon aan Elise in beeld 
brengen. 
19.  De zes shots van deze ruzie (297-302) zijn in de film tot één instelling 
teruggebracht, waarin een korte traveliing die met de bediende meebeweegt, 
de kamera bij de mg  van Yvon brengt. 
zo.  Deze mededeling, die met de bevestiging van het retour-komen van de 
brieven van Yvon (de pesterijen van zijn medegevangenen en de ontkenning 
van Yvon laten dit in het ongewisse) een zekere psychologie inbrengt, kan 
weggelaten  worden, omdat het publiek in  de toegevoegde shots (vóór de 
maaltijdscène) al met eigen ogen gezien heeft dat zijn brieven retour gekomen 
zijn. 
2 I. Deze lange brief, die de emoties van Elise uitvoerig beschrijft, is in de fdm 
vervangen door een kort brietje van Eiise zelE 'We zullen elkaar niet meer zien. 
Yvon, ik heb besloten m'n leven te veranderen. Elise.' 
22.  In de fdm horen we vanuit de cel de mededeling van de schoonmaker. 
Daarna zien we hem in de verte met een schoonmaakapparaat de gang uit- 
lopen. 
23.  Ook in deze scène bevindt de kamera zich in de cel van Yvon. We zien 
duisternis. Wanneer het alarm gaat, verschijnt er een streep licht over (wat we 
nu herkennen als) de drempel van de deur. 
24.  Tussen 378 en 379 is een overgangsshot ingevoegd dat een close-up laat 
zien van het naambord van het hotel. De geluidsband laat het voorbij denderen 
van een zware vrachtwagen horen. 
25.  De zes shots (408-413) zijn in de film tot één shot teruggebracht. 
26.  In de film zien we de zus en zwager de trap bestijgen (de trap waarop we 
hen ook voor de tweede en laatste maal, 481, zien). Bovendien wordt hier nog 
een close-up ingevoegd van de hand van Yvon die de hond aait. 
Aantekeningen bij L'ARGENT  91 27. De drie shots 448, 449 en 450 vervallen, samen met de daarbij vermelde 
dialoog. In plaats daarvan zien we Yvon met een mand gerooide aardappelen 
binnenkomen. 
28.  De handelingen die in deze uitgeschreven sekwentie slechts op de geluids- 
band te horen zouden zijn, worden in de film heel precies in beeld gebracht. 
29.  In de film lopen de twee politieagenten, uit de bakkerij gekomen, met 
twee onschuldige stokbroden onder de arm. 
30.  En het gejank van de hond eindigt abrupt. 
Algemene opmerkingen 
Over het geheel genomen zijn  er een  aantal  opvallende tendensen  in  de 
verschillen tussen film en skript aan te wijzen. Zo is er bijvoorbeeld bij veel 
scènes een verschil te zien in het aantal shots waarmee de scène wordt opge- 
bouwd. Nu is het niet zo opmerkelijk dat een sekwentie die in het skript onder 
één shotnummer ondergebracht wordt, in de film meerdere shots laat zien; het 
gaat hier dan om scènes die van de gebeurtenissen een soort omschrijving 
geven die nog verschillende en meerdere kamera-instellingen  openlaat (zie 
bijvoorbeeld 49). Opvallender is het, wanneer het omgekeerde plaatsvindt: 
scènes die in het skript heel uitvoerig shot voor shot uitgeschreven zijnen die 
in de film tot slechts enkele shots temggebracht worden  (zie bijvoorbeeld 
5544). Hier toont zich een streven naar eenvoud, naar rust, naar een ver- 
lenging van de tijd die de toeschouwer gegeven kan worden om de beelden in 
hun afzonderlijkheid en volledigheid te bekijken, zonder daarbij gestoord te 
worden door een schnitt  die weer  nieuw  'kijkmateriaal' doet  verschijnen, 
waaronder het vorige shot ondergesneeuwd raakt. 
Eenzelfde neiging is te onderkennen bij het gebruik van travellings. In  het 
skript wordt op vele plaatsen een travelling aangegeven, waar er in de film 
sprake is van  één of twee bewegingsloze shots: een beginshot waaruit het 
personage (of het bewegende objekt, ofeen hand of een voet) verdwijnt en/of 
een eindshot waarin het personage weer verschijnt (bijvoorbeeld in nr. 35.40, 
9 I, 206). Geen afleidende kamerabewegingen wanneer statiese shots een rust 
tot kijken kunnen verschaffen. 
Een ander opvallend verschijnsel is het optreden van vele close-ups in de 
film die in het skript niet vermeld zijn. Close-ups, niet van gezichten, maar van 
handelingen, van objekten, van handen en voeten. Waarje normaal gesproken 
in een close-up een gezicht verwacht, word je in L.ARGENT gekonfronteerd 
met een koffiepot, een voet op een gaspedaal, een hand die hazelnoten van een 
boom plukt,  een bankbiljet van  500  FF.  Het invoegen van  deze close-ups 
verlegt de aandacht van de psychologie van de personages naar hun hande- 
lingen; het legt de nadruk op de relatie tussen een personage en de objekten die 
zich in zijn omgeving bevinden (een olietankinstallatie, een pakje sigaretten, 
92  Céline Linssen een bijl) en op het systeem dat al deze elementen verbindt, dat aan al  deze 
elementen hun plaats toewijst. (Je  zou misschien kunnen zeggen dat het skript 
een aantal van deze close-ups  toch ook aangeeft, namelijk in het geluid: de 
exakte benoeming van het geluid dat met een gebeurtenis gepaard gaat -  klap 
(nr. 421), het glijden van de schuimspaan (nr. 306) -  hnktioneert als het ware 
als een close-up van deze gebeurtenis.) 
De direkte tegenhanger hiervan is de eliminatie van de in het skript opge- 
nomen figurantenrollen en psychologiese reakties van de personages (nr. 40, 
55,  79,  189 enz.):  geen  kommentaar op de gebeurtenissen,  noch  van  de 
personages, noch van buitenstaanders, noch vanuit een 'psychologiese setting' 
waarin de  filmmaker zijn personages neerzet. Wat overblijft zijn handelingen, 
gebeurtenissen en objekten. En zelfs uit deze handelingen en gebeurtenissen 
wordt nog al het overtollige materiaal weggesneden (208-z14,3 18,3  19). 
De  veranderingen die de film ten opzichte van het skript heeft ondergaan, 
zijn een nog verdere uitsluiting van psychologiese elementen, een nog striktere 
aandacht voor de  handelingen van de  personages en een nog scherpere afbake- 
ning van de beelden en geluiden. En zo kan het systeem dat al deze elementen 
verbindt zijn beslissende invloeden doen gelden. 
Aantekeningen bij L'ARGENT  93 

Aantekeningen bij L'ARGENT

http://tijdschriften.filmarchief.ub.rug.nl/FILES/root/versus/1984/1-1984/aantbila/Aantekeningenbijlargent.pdf

Aantekeningen bij L'ARGENT

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

University of Groningen Digital Archive