Jedan, C.,

Jedan, Ch.

NARCIS 

F.-J. Bormann, Soziale Gerechtigkeit zwischen Fairness und Partizipation: John Rawls und die katholische Soziallehre

Proceedings - University of Groningen

University of Groningen

Dissertations of the University of Groningen

University of Groningen Digital Archive

F.-J. Bormann, Sociale Gerechtigkeit zwischen Fairness und Partizipation: John Rawls und die katholische Soziallehre

ARTS repository - University of Groningen

Jedan, C.

University of Groningen Research Database

  
 University of Groningen
F.-J. Bormann, Sociale Gerechtigkeit zwischen Fairness und Partizipation
Jedan, Christoph
Published in:
Nederlands Theologisch Tijdschrift 62
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date:
2008
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Jedan, C. (2008). F.-J. Bormann, Sociale Gerechtigkeit zwischen Fairness und Partizipation: John Rawls
und die katholische Soziallehre. Nederlands Theologisch Tijdschrift 62, 62, 175-176.
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the
author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately
and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the
number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
Download date: 10-02-2018
 F.-J. Bormann, Sociale Gerechtigkeit zwischen Fairness und Partizipation: John Rawls und die 
katholische Soziallehre (Studien zur theologischen Ethik, 113), Freiburg-Wien, Verlag Herder, 
2006,  436 pp., € 50, ISBN 3451291584. 
 
Bormann stelt dat de discussie over sociale gerechtigheid tussen door Rawls geïnspireerde politieke 
filosofen en de rooms-katholieke sociale ethici nog niet op niveau is gekomen (12, 400). Dit debat 
te stimuleren is de doelstelling van Bormanns boek, een bewerkt 'Habilitationsschrift' aan de 
Universiteit Freiburg.  
Het eerste deel beschrijft de ontwikkeling van Rawls' theorie van gerechtigheid (15-263). Breed 
uitgemeten worden ook de kritieken die tegen Rawls' theorie naar voren werden gebracht (113-
217). Het tweede deel analyseert de kerkelijke teksten die beslissend zijn geweest voor de 
ontwikkeling van de rooms-katholieke conceptie van sociale gerechtigheid (265-398). Dit zijn 
vooral encyclieken, van Rerum Novarum (1891) tot en met Centesimus Annus (1991), maar 
Bormann gaat ook in op twee partieel-kerkelijke documenten, Economic Justice for All (VS, 1986) 
en Für eine Zukunft in Solidarität und Gerechtigkeit (Duitsland, 1997).  
Na de uitgebreide historische reconstructies is de afsluitende vergelijking tussen Rawls' theorie van 
gerechtigheid en de r.-k. sociale leer met amper 10 pagina's nogal mager (399-409). Bormanns 
conclusie is dat de vraag naar een compatibiliteit of incompatibiliteit van Rawls' theorie van 
gerechtigheid en de r.-k. sociale leer niet ondubbelzinnig met ja of nee te beantwoorden is (405). Er 
zijn belangrijke overeenkomsten, vooral het moraalfilosofische cognitivisme, de deontologische 
insteek, de afkeer van een antisociaal individualisme en de focus op instituties. Er zijn niettemin 
talrijke fundamentele verschillen. Naast het kenmerk dat de kerkelijke sociale encyclieken geen 
abstracte filosofische bespiegelingen zijn, maar op specifieke misstanden gerichte, concrete 
adviezen (en daarom in argumentatief opzicht, zoals Bormann herhaaldelijk opmerkt, vaak 
tekortschieten), is het belangrijkste punt van verschil de houding met betrekking tot het 
egalitarisme. Rawls streeft met zijn verschilprincipe de verbetering van de situatie van de minst 
bedeelden na, waarbij armoede en achterstelling als relatief te definiëren begrippen worden 
gehanteerd. Volgens Bormann resulteert dit in een extreem egalitarisme dat incompatibel is met de 
leerambtelijke opvattingen. De leerambtelijke teksten hanteren een absolute, nogal minimalistische 
standaard van armoede en achterstelling. Het gaat om het garanderen van een bestaansminimum 
voor iedereen, niet om een verregaand ideaal van gelijkheid.  
Echter, Bormann houdt bij zijn vergelijking onvoldoende rekening met het politieke liberalisme van 
de late Rawls. De late Rawls geeft juist aan dat in een pluralistische democratie alleen een 
zwakkere, geenszins extreem egalitaristische conceptie van sociale gerechtigheid de inhoud kan zijn 
van een algemeen aanvaardbare publieke rede. Ook maakt Bormann het zich te gemakkelijk als hij, 
in plaats van een discussie van mogelijke argumenten voor de leerambtelijke positie(s), denkt te 
kunnen volstaan met een algemene verwijzing naar de (neo-)thomistische leertraditie van de kerk. 
Juist de door Bormann gesignaleerde argumentatieve tekortkomingen van de kerkelijke documenten 
nodigen uit tot verdere reflectie: Kan de rooms-katholieke sociale leer met goede redenen bij een 
anti-egalitaire houding bljven, gelet op het in officiële teksten vaak beklemtoonde  belang van 
maatschappelijke participatie (die sterk afhankelijk is van relatieve inkomensposities)? 
Samenvattend: Als bijdrage aan een gesprek tussen r.-k. sociale leer en politieke filosofie stelt 
Bormanns boek teleur, maar het heeft zijn waarde als materiaalbron voor een verdere discussie over 
de argumentatieve fundering van de sociale leer van de Romana.   
     Christoph Jedan 


F.-J. Bormann, Sociale Gerechtigkeit zwischen Fairness und Partizipation:John Rawls und die katholische Soziallehre

http://theol.eldoc.ub.rug.nl/root/2008/Bormann/

F.-J. Bormann, Sociale Gerechtigkeit zwischen Fairness und Partizipation: John Rawls und die katholische Soziallehre

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Proceedings - University of Groningen

University of Groningen

Dissertations of the University of Groningen

University of Groningen Digital Archive

ARTS repository - University of Groningen

University of Groningen Research Database

Dissertations of the University of Groningen

ARTS repository - University of Groningen