Alexandrowicz, Witold Paweł

Cieszkowski, Marek

Fryś, Piotr

Góra, Sławomir

Kursa, Grzegorz

Wojtal, Piotr

Zuchiewicz, Witold

Ślączka, Andrzej

Przegląd Geologiczny

Polish

Jagiellonian Univeristy Repository

Przegląd Geologiczny, vol. 57, nr 2, 2009Nowe znalezisko ciosu mamuta w Karpatach ZachodnichMarek Cieszkowski1, Witold Zuchiewicz2, Witold Paweł Alexandrowicz2, Piotr Wojtal3, Andrzej Ślączka1, Sławomir Góra4, Piotr Fryś4, Grzegorz Kursa4M. Cieszkowski W. Zuchiewicz W.P.Alexandrowicz P. WojtalA. Ślączka S. Góra P. Fryś G. KursaW maju 2007 r. w Janowicach koło Zakliczyna (Pogórze Rożnowskie, Zewnętrzne Karpaty Zachodnie), w osadach odsłaniających się w zbo­czu niewielkiej dolinki prawobrzeżnego dopływu potoku Lubinka (dopływ Dunajca), znaleziono cios mamuta (ryc. 1, 2). Odkrycia dokonał Grze­gorz Kursa podczas konsultacji terenowych, w któ­rych uczestniczyli: Sławomir Góra, Piotr Fryś, Grzegorz Kursa i Jan Purchla (z firmy geologicz­nej GEOKRAK Sp. z o.o.), Barbara Czerwińska (z Geofizyki Kraków S.A) oraz Marek Cieszkowski i Andrzej Ślączka (z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego). Gościnnie brał w nich udział Kenneth Wong, student geologii z University College London.Pracownicy firmy GEOKRAK prowadzili w re­jonie Zakliczyna prace geologiczno-kartograficzne na zlecenie Geofizyki Kraków, która wykonywałaRyc. 1. Mapa osadów czwartorzędowych w rejonie stanowiska Janowice1Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Jagielloński, ul. Oleandry 2A, 30-063 Kraków;2Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków;3Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, ul. Sławkowska 17, 31-016 Kraków;4GEOKRAK Sp. z o.o., ul. Mazowiecka 21, 30-319 Kraków144Przegląd Geologiczny, vol. 57, nr 2, 2009Ryc. 2. A — Profil osadów w Janowicach, B — pozycja ciosu mamuta w pokrywie soliflukcyjnej, C — cios mamuta po eksploatacji145Przegląd Geologiczny, vol. 57, nr 2, 2009zdjęcie sejsmiczne 2D dla Polskiego Górnictwa Naftowe­go i Gazownictwa.Cios znajdował się w wysokiej skarpie głęboko wcięte­go jaru, toteż dostęp do niego był trudny i nie można go było wydobyć w dniu odkrycia. Kilka dni później firma GEOKRAK zorganizowała wyjazd pracowników wyposa­żonych w odpowiedni do tego sprzęt. Znalezisko zostało przetransportowane do Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie.Dalsze szczegółowe studia: geologiczne, sedymentolo- giczne, malakostratygraficzne i paleozoologiczne opisy­wanego stanowiska prowadzili M. Cieszkowski (z Insty­tutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego), W. Zuchiewicz i W.P. Alexandrowicz (z Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademii Górniczo-Hut­niczej) oraz P. Wojtal (z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN).Cios mamuta o długości 1,8 m znajdował się w glinia- sto-gruzowej pokrywie soliflukcyjnej o miąższości 1 m, któ­ra spoczywa na 4-metrowej wysokości cokole skalnym stromo zapadających piaskowców warstw krośnieńskich płaszczowiny skolskiej (Wdowiarz, 1951). Fragment ciosu wystający z osadu uległ częściowemu zniszczeniu. Oceniono, że brakuje końcowego odcinka ciosu długości najprawdo­podobniej około 50-60 cm. Na glinach soliflukcyjnych leży 7,5-metrowej grubości pakiet mułków lessowych i deluwiów lessopodobnych. Te z kolei są przykryte przez kolejną, gruzowo-gliniastą pokrywę soliflukcyjną o miąż­szości 1,5 m. Mułki lessowe i lessy deluwialne odznaczają się jednomodalnym rozkładem uziarnienia, z dominantą przypadającą na pyły grubo- i średnioziarniste, podczas gdy gliny soliflukcyjne wykazują polimodalny przebieg krzywych częstości uziarnienia. Wysortowanie osadów w profilu jest słabe, a glin soliflukcyjnych bardzo słabe. Udział węglanu wapnia rzadko przekracza 5-6%, jedynie w spągu górnej pokrywy soliflukcyjnej wzrasta do blisko 20%.Na podstawie rozmiarów ciosu mamuta wywniosko­wano, że należał on najprawdopodobniej do dorosłego samca w wieku 30-60 lat.W pylastych osadach obejmujących interwał od 2,7 m do 8,5 m nad cokołem skalnym zostały znalezione liczne skorupki mięczaków. Z tego odcinka profilu pobrano 13 próbek osadu. Materiał skorupowy ślimaków został podda­ny standardowej analizie malakologicznej (S.W. Alexan­drowicz, 1987). Cały analizowany materiał obejmował 1543 okazy należące do 12 taksonów. Liczebność gatun­ków w poszczególnych próbkach zmieniała się w zakresie od 4 do 10. Największe zróżnicowanie składu gatunkowe­go zaznaczyło się w interwale 3,5-5,5 m, podczas gdy w najniższej i górnej części profilu było ono wyraźnie mniej­sze. Liczebność okazów zmieniała się w szerokich grani­cach: 4-460. Rozpoznano gatunki należące do czterech grup ekologicznych. Malakofauna występująca w profilu osadów pylastych w Janowicach koło Zakliczyna zawiera wyłącznie gatunki o dużej tolerancji termicznej i pospoli­cie notowane z profili lessów i osadów lessopodobnych.Następstwo zespołów faunistycznych umożliwia rekonstrukcję zmian środowiska w czasie sedymentacji osadów. Malakofauna wskazuje na zimny, polarny klimat i środowisko typu tundry o umiarkowanej wilgotności podłoża. Obecność w spągowym interwale dość licznych okazów Galba truncatula (Müll.) sugeruje występowanie okresowych zbiorników wodnych. Ku górze sekwencji zaznacza się stopniowe osuszanie siedlisk, podkreślone wzrostem udziału sucholubnych przedstawicieli rodzaju Pupilla, szczególnie Pupilla muscorum loessica (Lozek) i Pupilla muscorum densegyrata (Lozek). Ponowny wzrost wilgotności środowiska można obserwować w interwale stropowym. Analizowana fauna i następstwa zespołów faunistycznych wykazują wiele podobieństw do sekwencji malakologicznych opisanych z kilku innych stanowisk osadów pylastych w Karpatach, a szczególnie profili z obszaru Pogórza Rożnowskiego (S.W. Alexandrowicz & Zuchiewicz, 1988, 1990, 1993). Obserwowane niewielkie różnice w składzie i strukturze zespołów są niewątpliwie następstwem lokalnego zróżnicowania siedlisk. Na podsta­wie tych podobieństw można przyjąć, że osady gliniaste z fauną odsłonięte w Janowicach koło Zakliczyna tworzyły się w czasie ostatniego zlodowacenia. Dolna część sekwen­cji malakologicznej, o znacznym udziale gatunków mezo- filnych, odpowiada prawdopodobnie interpleniglacjałowi. Środkowa część sukcesji, cechująca się bardziej suchymi siedliskami, nawiązuje do młodszego pleniglacjału, a odci­nek stropowy do schyłku tej fazy. Osady zawierające cios mamuta można zatem wiązać z pograniczem starszego ple­niglacjału i interpleniglacjału piętra wisły.LiteraturaALEXANDROW ICZ S. W. 1987 —  Analiza m alakologiczna w  bada­niach osadów czwartorzędowych. Kwart. AGH, Geologia 13: 5-240. ALEXANDROW ICZ S.W. & ZUCHIEW ICZ W. 1988 —  Stanowisko pokryw gliniastych m alakofauną w  Siennej nad jeziorem  Rożnowskim. Spraw. Pos. Komisji Nauk. PAN Oddziału Krakowskiego 30: 340-342. ALEXANDROW ICZ S.W. & ZUCHIEW ICZ W. 1990 —  Profil i malakofauna gliniastych osadów vistulianu w  Roztoce koło Rożnowa. Spraw. Pos. Komisji Nauk. PAN Oddziału Krakowskiego 32: 186-189. ALEXANDROW ICZ S.W. & ZUCHIEW ICZ W. 1993 —  Profil i malakofauna utw orów  lessopodobnych w  Podym aczu koło Zakliczyna. Spraw. Pos. Komisji Nauk. PAN Oddziału Krakowskiego 35: 320-322. W DOW IARZ J. 1951 —  Geologia Karpat i Przedgórza okolic Tarno­wa, Pilzna i Tuchowa. Pr. Inst. Geol., 7: 217-255.Praca wpłynęła do redakcji 03.11.2008 r.Po recenzji akceptowano do druku 04.12.2008 r.146

Nowe znalezisko ciosu mamuta w Karpatach Zachodnich

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/67375/cieszkowski_et-al_nowe_znalezisko_ciosu_mamuta_2009.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Nowe znalezisko ciosu mamuta w Karpatach Zachodnich

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Jagiellonian Univeristy Repository