Debrock, W.

Open Marine Archive

DE LAATSTE  OOSTENDSE KAPERS 1744-1745  
door Walter DEBROCK 
De oorlog met Frankrijk bracht onze gewesten in de jaren 1744-1745 
opnieuw volop in het wapengeweld. 
De opmars van de Franse legers, onder Lodewijk XV, na hun inval in 
West-Vlaanderen, tussen Veurne en Kortrijk, bracht ze vlug tot de 
belegering van Oudenaarde, Nieuwpoort en Oostende. 
Oostende, hoewel verdedigd door Hollandse en Engelse troepen, zou 
het tussen 6 en 27 augustus 1745 - datum van de aftocht der 
belegerde troepen - uithouden, onder bevel van de graaf de CHANCLOS. 
De geschiedenis van dit beleg is uitstekend weergegeven, tot in het 
detail, door onze kroniekschrijver J.J. BOWENS en in het "Journal du 
Siège d'Ostende", dagboek van de Franse bevelhebber graaf van 
LOWENDAL (1). 
De voorgeschiedenis van het beleg vormt reeds bij BOWENS een 
uitgebreide literatuur, waarbij hij olijk aanstipt hoezeer de 
talrijke troepentransporten een bron van inkomsten meebrachten, vnl. 
"in teeringen, naementlijk in sterke dranken, waer van'er dagelijks 
binnen Oostende eene uytnemende groote quantiteyt gesleten wierd"... 
Bovendien was de aankomst van de Schotse troepen een groot succes 
met toeloop van volk, "om dat zij allegaeder zonder Broeken zijnde, 
ook op eene vreemde wijze gekleed waeren". 
Men zou dus kunnen denken dat de oorlogsatmosfeer een heropleving 
van de kaperij zou meegebracht hebben. 
Er is inderdaad wel een poging daartoe ondernomen, maar zonder 
bijval. 
BOWENS citeert twee namen van kapiteins van "Kaep-scheepkens", nl. 
KINDERSEN en BERTRAM (2). 
Hij voegt eraan toe dat het gaat om kleine vaartuigen van 6 of 8 
"stukkens" kanon, die weinig opbrachten, wegens de processen waarmee 
de kapingen gepaard gingen. 
Wij hebben getracht de weinige gegevens ter zake na te gaan in de 
archieven van onze Admiraliteit (3). 
In 1744 vinden we de volgende kapiteins vermeld voor de toekenning 
van patenten ter kaapvaart : 
11.08.1744 : Sebastien BERTRAND  (BERTRAM), voor een visserssloep van 
3 last, de "Mere de Dieu toujours immaculée", ofte "de 
Moeder Godts altijd onbeslecht"; 
11.08.1744 : John PRICE, voor een barquelongue "Le Pigeon", van 36 
last; 
13.10.1744 : Bernardus HARELBEKE, voor 
	
een 	 boot 	 "De 	 Jonghe 
Catharina", van 1 last; 
09.11.1744 : Daniel LINDERSEN (de KINDERSEN van BOWENS), voor een 
92 : 196 
barquelongue, "den Prins Carel van Lorraine", van 70 
vat en 10 stukken; 
14.12.1744 : Andries 	 LANSWEERT, 	 voor 	 een 	 barquelongue, 
"L'Archidusse", van stukken kanon en 25 vat (4). 
LINDERSEN is klaarblijkelijk de KINDERSEN van BOWENS. We vinden de 
naam LINDERSEN nog in de volkstellingen van 1815 en wellicht is onze 
LINDERSEN een afstammeling van de bekende kaperskapitein Joannes 
LINDERSEN, bijgenaamd VAN EMDEN (1697-1713 bedrijvig). 
Al bij al dus een schamele bedoening van enkele zeldzamen die, 
gezien de tonnemaat der scheepjes en bewapening, vooral hun 
kapersbrief gekregen hadden om "bi appetit" iets mee te gappen, maar 
verder op kustvaart waren gericht (5). 
De diverse commissiebrieven zijn dus afgeleverd tussen augustus en 
december 1744. 
De lijst der gemaakte "prijzen" is, zoals BOWENS het opmerkte, niet 
zeer uitgebreid. 
We vinden in 1744, in oktober en november drie prijzen. Een is 
binnengebracht door Sebastiaan BERTRAM, de kapitein van de 
visserssloep, en zijn buit is ook een visserssloep, verkocht op 12 
oktober 1744 aan ene Nicolaeys DE SORGER, voor 815 florijnen. 
Alle andere prijzen, zowel in 1744 als in 1745 (januari-juni) zijn 
de buit van één kapitein, Daniël LINDERSEN. De reders van LINDERSEN 
hebben als boekhouder (depositaris) Joannes Augustinus DAGHELET, 
soms bijgestaan door Ferdinande JANSSENS, "ghesworen stockhouwer". 
In november 1744 verkoopt men voor 1.600 florijnen "Le Terrible", 
een Frans kapersschip, dat als kapitein J.B. TASTE had. Het is 
wellicht een belangrijke buit, want het had 4 stukken kanon aan 
boord alsmede allerlei lichte artillerie. 
Op 1 december 1744 wordt een andere prijs van LINDERSEN geveild, het 
pinkschip "Nancy" geladen met kolen, hernomen op de Fransen in zee, 
en verkocht aan Balthazar VANDER HEYDE. 
In januari 1745 werd opgebracht en op 18 maart verkocht een 
fluitschip van Lubeck, "Elisabeth Christine", dat aan het strand was 
geraakt en vandaar naar binnen gebracht, "liggende als nu op de 
Bank". Het was geladen met hout en ijzeren staven en schip en lading 
werden verkocht in januari en februari voor 1950.8.7 florijnen 
netto. 
In maart 1745 verovert LINDERSEN in zee een "galiot met mast", de 
"Marie", kapitein Jan BECKER van Stettin, en het wordt verkocht aan 
Andries LANSWEERT voor 1.700 florijnen, op 18 maart. 
De kapitein BECKER krijgt trouwens dadelijk een paspoort (6). 
Voor dit schip geeft men enkele gegevens op die belangrijk kunnen 
zijn voor de scheepsbouw. Het schip is gebouwd in 1739, van 
"ekenhoudt", lang oversteven 84 voet, breed op de uitwatering 27 1/2 
voet en diep in "buddinge tot jegens deck" 10 1/4 voet. 
Een op een Franse kaper hernomen schip, van kapitein TIRLOW van 
92: 197 
Kales, geladen met rogge, brengt 4.183 florijen op in maart en april 
1745. 
Men ziet uit deze gegevens dat het met de kaperij van die tijd mager 
uitvalt, zodat het ons niet moet verwonderen dat het schip van 
LINDERSEN reeds wordt verkocht op 5 mei 1745. Het schip was liggende 
"aen de Nieuwe Caye", ballast, en brengt 1.120 florijnen op. Het 
was op dat ogenblik bewapend met 4 tweeponderskanonnen "met 
ampaerden", 5 kleinere stukken, 30 geweren en een "donderbusse". De 
koper is een oude bekende van Oostende, kapitein Guillaume DE 
BROUWER, een vroegere Chinavaarder. 
LINDERSEN schijnt echter nog een tijdje gevaren te hebben, na de 
verkoop van het schip, want in juni 1745 vermeldt de inventaris van 
de prijzen nog twee kleine vangsten met gerst en lijnzaad, die zelfs 
verkocht worden in februari 1746; dus na het beleg van Oostende. 
En zo ging de Oostendse kaperij naar haar einde.... 
Er waren klaarblijkelijk toch plannen voor verdere strijd op zee, 
want het dekreet van Maria-Theresia van 13 juli 1744 had alle zeelui 
in dienst van de reders van Duinkerke teruggeroepen binnen de maand 
naar Ooostende, op straffe van Majesteitsschennis. 
Veel succes heeft dat dekreet waarschijnlijk niet gehad, want bij 
patente van 29 december 1744 wordt gratie en vergiffenis geschonken 
aan onderdanen die in dienst waren of zijn van de reders van 
Duinkerke of andere Franse havens, op voorwaarde binnen de zes 
maanden terug te komen. 
Zelfde gebrek aan succes, want op 8 februari 1745 werd dit uitstel 
nog voor zes maanden verlengd.... I (7). 
Er zullen voortaan nog enkel door Fransen verplichte Vlaamse 
bemanningen zijn op Franse kapers van de Franse Marine. Men trachtte 
dan ook zijn beroep van visser in de Franse tijd voor een ander om 
te wisselen om niet opgeëist te worden voor de verplichte dienst 
ter zee. 
NOTA'S 
(1) J.J. BOWENS, "Nauwkeurige Beschrijving der oude en beroemde 
Zee-Stad Oostende, 2e deel, Brugge, 1792, pp. 108 en vgl. 
Het "Journal" van LOWENDAL, vindt men in "Plans et Journeaux 
des Sièges de la dernière guerre de Flandre, rassemblés par 
deux Capitaines étrangers au service de la France", Strasbourg 
et La Haye, 1750. 
(2) BOWENS, op.cit., p. 103. 
(3) Algemeen Rijksarchief, Amirauté, nrs. 563, 569 en 591. 
(4) Waarschijnlijk, gezien tonnemaat en bewapening, oorspronkelijk 
niet voor professionele kaapvaart bestemd. 
(5) Algemeen Rijksarchief, Am. 569, stuk dd ° 30.09.1744. Reder 
Balthazar VANDER Heyde stelt zich borg voor ene "Guillaume 
MEULAERT, int huys van costen voor zijn schip verovert door 
Sebastiaen BERTAND, hebbende ontfanghen deze stadt tot sijnne 
securiteyt". 
92 : 198 
Ook borgstelling door Charles SAUVAGE voor een groep gevangenen 
"yt rechte van vangenisse de stadt voor securiteyt". 
Dit zijn dus borgstellingen voor gevangenen van de kaperij. 
(6) A.R.A. Am. nr. 535, farde 1745. 
(7) GILLIODTS-VAN SEVEREN, "Cartulaires de l'ancienne Estaple de 
Bruges, II, p. 156, nr. 2399. 
(8) De Oostendenaar Henri-Ferdinand MAROTE, officier op een Franse 
kaper onder Napoleon, verhaalde zijn gevangenschap in Engeland, 
in zijn "Souvenirs d'un corsaire ostendais", ed. Charles 
Dessart, Bruxelles, 1943. 
Cfr. ook J. WALGRAVE, "De bevolking van Oostende en haar 
betrekkingen met de zee in de Franse tijd", in Mededelingen van 
de Marine Academie, boek XLV, Antwerpen, 1962, pp.15-34. 
OOSTENDE IN DE ENGELSE LITERATUUR 
Die opgeblazen titel dekt nauwelijks een lading. Ik heb dan ook 
geaarzeld om de volgende niemendalletjes te publiceren. Maar hoe 
fier zijn we niet als we de vlag van onze geboortestad zien wapperen 
tussen verzen. Zelfs als het blijkt dat de naam van onze stad erbij 
gesleurd werd uit rijmnood. 
Het betreft hier twee limericks. Je weet wel : die vijfregelige 
grappige dingetjes met als rijmschema aabba. Ik vondt ze toevallig 
op blz. 191 in "Verse and Worse. A private collection bij Arnold 
SILCOCK (Faber and Faber. Londen. Boston". Een paperback van 288 
blz. met elf puntige pentekeningen. Dat bundeltje kende succes want 
gepubliceerd in 1952 beleefde het van 1959 tot 1989 elf herdrukken. 
Hier gaan dan die "Ostendiana" door een 	 anonieme 	 rijmelaar 
ineengeknutseld. Allebei beginnend met dat eeuwige "There was...". 
Het tweede klinkt vlotter dan het eerste. Geen van beide bevat iets 
zinnigs over Oostende. Ik betwijfel of ze tot de bijval van "Verse 
and Worse" (zo leuk als zijn titel) bijgedragen hebben. 
Mal de Mer ? 
There was a fair maid of Ostend 
Who thought she'd hold out to the end 
But half the way over 
'Twixt Calais and Dover 
She did what she didn't intend. 
The lost Weekend. 
There was a young lady from Joppa 
Who came a Society cropper 
She went to Ostend 
with a gentleman friend 
and the rest of the story's improper. 
Germain BILLIET 
92 : 199 


De laatste Oostendse kapers 1744-1745

http://www.vliz.be/imisdocs/publications/315405.pdf

De laatste Oostendse kapers 1744-1745

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive