Doorduin, J.

NARCIS 

Het vermeerderen van freesia's in een luisdichte gaaskas ter verkrijging van virusarm uitgangsmateriaal (1988)

Wageningen Yield 

cv 
Bibliotheek 
Proefstation 
Naaldwijk 
0 
3 
D 
66 
BIBLIOTHEEK 
PROEFSTATION VOOR TUINBOUW 
ONDIER GLAS TE NAALDWIJK 
p ^  J'" R-. 
PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS 
Het vermeerderen van freesia's in een luisdichte gaaskas 
ter verkrijging van virusarm uitgangsmateriaal (1988) 
J.C. Doorduin 
december 1988 Intern verslag nr. 34 
"2-2.H 5ZKÔ 
KOEFSTAl •>,- va , 
ONnrp " AS Tf MAAI ri 
Inhoudsopgave 
1. Tnleiding 
2. Materiaal en methoden 
3- Resultaten 
4. Discussie 
5- Conclusie 
6. Dankwoord 
7. Literatuur 
Bijlage 
- 1 -
1. Inleiding 
In een oriënterende proef uitgevoerd op het LBO te Lisse, waarbij mede­
werking werd verleend door de N.A.K.S., werden freesia's geteeld in een 
luisdichte gaaskas en vergeleken op de mate van virusaantasting met een 
kas- en buitenteelt. 
De conclusie was dat telen in een gaaskas een reeële mogelijkheid lijkt 
om, uitgaande van gezond uitgangsmateriaal, op relatief goedkope wijze 
freesia's virusarm te vermeerderen. 
Op grond van deze uitkomst werd een voorstel ingediend voor een meerja­
ren project op het PTG om verschillende aspecten van deze teeltmethode 
nader te onderzoeken (bijlage 1). 
In april 1988 werd een gaaskas gebouwd van 176 m^ (8x22 m) waarna het 
project van start kon gaan. 
In een eerste proef is bij 4 rassen het effect nagegaan van wel en niet 
oogsten van de bloemen op de mate van virusaantasting bij freesia. Het 
al of niet oogsten van de bloemen is van invloed op de financiële op­
brengst en de kostprijs van de geteelde knollen. Ook is nagegaan of de 
gaaskas op zich aan de verwachtingen voldoet m.b.t. virus (t.o.v. teelt 
buiten de gaaskas). 
2. Materiaal en methoden 
2.1. Proefopzet 
2.1.1. Proeffactoren 
- Oogstwijze : wel en niet oogsten van de bloemen 
- Rassen : - 'Blue Heaven' 
- 'Cote d'Azur' 
- 'Miranda' 
- 'Polaris' 
- Plantdatum : 11 mei 1988 
- Herhalingen: 4 
- Rooidatum : 10 november 1988 
2.1.2. Uitgangsmateriaal 
- Kralen zift 4/-
- Gezondheid : - N.A.K.S. goedgekeurd, visueel < 5 % virus 
- oriëntatie monster van 50 kralen per 
ras: 100 % gezond 
- Temperatuurbehandeling: - begin april plantrijp 
- 13 C vanaf 18 april t/m 11 mei 
- Ontsmetting : 30 minuten in 0.2 % Benlate direct voor het 
planten 
2.1.3. Besmettingsbron en controle 
- Rondom de gaaskas werd van 2 rassen ('Ballerina' en 'Fantasy') virus­
ziekte plantmateriaal (kralen) geplant waarna begin juli in de free-
siaplanten luizen werden uitgezet. 
- Van elk in de gaaskas geplant ras werden buiten de kas tussen de zie­
ke rassen in 4-voud 48 kralen uitgeplant. 
- 2 -
2.2. Waarnemingen 
Serologische toetsing van de planten op virus door de N.A.K.S. 
In de gaaskas werd de helft van het aantal planten bemonsterd en van de 
controle veldjes buiten de kas alle planten. 
3. Resultaten 
3.1. Gaaskas 
De resultaten van de virustoetsing van de freesia's gegroeid in de 
gaaskas zijn weergegeven in tabel 1. De bemonstering vond plaats half 
oktober. 
Tabel 1. Aantal en percentage viruszieke planten bij wel en niet oogsen 
van de bloemen van 4 freesia rassen geteeld in een gaaskas 
aantal ziek 
Ras 
niet 
oogsten 
wel 
oogsten totaal 
% 
ziek 
'Blue Heaven' 0 0 0 0,0 
'Cote d'Azur' 4 1 5 0,5 
'Miranda' 3 0 3 0,3 
'Polaris' 6 3 9 0,9 
Totaal 
% 
13 
0,6 
4 
0,2 
17 
0,4 
Per ras en oogstbehandeling werden 512 planten bemonsterd. Op het mo­
ment van bemonsteren waren van 'Blue Heaven' en 'Cote d'Azur' nog niet 
alle hoofdtakken geoogst. Van 'Miranda' waren inmiddels ook haken ge­
oogst. 
Het viruspercentage is gunstig laag en het verschil tussen wel en niet 
oogsten is niet significant. 
3.2. Buiten de gaaskas 
De resultaten van de virustoetsing van de buitenfreesia's zijn weerge­
geven in tabel 2. De bemonstering vond plaats half oktober. 
- 3 -
Tabel 2. Aantal en percentage virusplanten van 4 rassen geteeld rondom 
de gaaskas 
Ras 
aantal 
bemonsterde 
planten 
% 
ziek 
'Blue Heaven' 181 5,5 
'Cote d'Azur' 182 25,3 
'Miranda' 156 5,1 
'Polaris' 168 5,4 
Totaal/gem. 687 10,6 
Buiten de gaaskas werden de freesia's niet geoogst. 
Een aantal planten waren voortijdig afgestorven vanwege botrytis. 
Het viruspercentage is beduidend hoger dan in de gaaskas, waarbij het 
ras 'Cote d'Azur er negatief bovenuit springt. 
4. Discussie 
In het eerste teeltjaar van dit gaaskasprojekt werd (te) laat geplant 
vanwege het natte voorjaar (maart), waardoor de grondontsmetting en de 
bouw van de kas moest worden uitgesteld. Niettemin kon er een goed ge­
was in worden geteeld en konden de meeste hoofdtakken worden geoogst. 
Er werd geen Elite materiaal (serologisch <2 % virus) geplant, doch 
gewoon materiaal dat voldeed aan de norm van visueel < 5 % virus. 
Het eindresultaat van gemiddeld 0,4 % virus is dan ook goed en biedt 
qua gezondheid perpectief voor de toekomst. 
Menig viroloog is van mening dat bij een teelt met als doel vermeerde­
ring van plantmateriaal de bloemen niet geoogst moeten worden vanwege 
de kans op mechanische virusoverbrenging (er vanuit gaande dat er geen 
100 % virusvrij materiaal wordt geplant). In deze proef kon de mening 
van de virologen niet worden bevestigd. 
Omdat vanwege de late plantdatum niet alle hoofdtakken waren geoogst op 
het moment van monstername wordt deze proef op dezelfde wijze in 1989 
herhaald, waarbij het streven is te planten begin april. 
De gerooide knollen uit de gaaskas worden na preparatie uitgeplant op 
een praktijkbedrijf, waarna tijdens de groei de planten opnieuw worden 
getoetst op virus. 
Hoewel regelmatig preventief bespuitingen werden uitgevoerd tegen luis 
met middelen die ook werking hebben tegen thrips, bleef het gewas niet 
thripsvrij. Luis werd niet geconstateerd. Het gaas van de kas lijkt te 
grof te zijn om thrips te weren. 
Bij een teelt in een gaaskas moet relatief veel aandacht worden besteed 
aan botrytis bestrijding. 
Voor overige dierlijke en plantaardige parasieten werd geen hinder ge­
vonden. 
Conclusie 
In een eerste proef waarbij freesia's werden geteeld in een luisdichte 
gaaskas werd een zeer laag viruspercentage vastgesteld. Het wel of niet 
oogsten van de bloemen had geen invloed op het viruspercentage. 
Dankwoord 
Een woord van dank is hier op z'n plaats aan de N.A.K.S. afdeling free-
sia, die kosteloos de serologische virustoetsing heeft uitgevoerd. 
Literatuur 
Doorduin, J.C., 1985. Vermeerderen van freesia's onder verschillende 
omstandigheden ter verkrijging van gezond (virusarm), han­
delswaardig uitgangsmateriaal tegen een redelijke kostprijs. 
Intern jaarverslag van het Proefstation voor Tuinbouw onder 
Glas. 90 
Doorduin, J.C., 1986. Vermeerderen van freesia's onder verschillende 
omstandigheden ter verkrijging van gezond (virusarm), han­
delswaardig uitgangsmateriaal tegen een redelijke kostprijs. 
Intern jaarverslag van het Proefstation voor Tuinbouw onder 
Glas. 91-92 
Bijlage 1 
- 1 -
Deel projektvoorstel bij projekt B14 
Het vermeerderen van freesia's in insektenvrije gaashallen 
Het vermeerderen en instandhouden (cq. verversen) van voor kasteelt ge­
schikte freesiaknollen vindt plaats onder glas bij een teeltwijze die 
zowel bloemproduktie als knol- en kraalproduktie tot doel heeft. Bij 
deze teeltwijze worden regelmatig consessies gedaan aan de kwaliteit en 
kwantiteit van het plantmateriaal vanwege planning en teeltperiode. Als 
voorbeeld hiervan kan genoemd worden het op steeds grotere schaal groen 
rooien in voorjaar en zomer en het vele hergebruik van in de winter ge­
rooide knollen. 
Bij een verdergaande perfectionering van de freesiateelt en daarmee ge­
paard gaande hogere investerings- en jaarkosten van duurzame produktie-
middelen, is het noodzakelijk dat in voldoende mate kwalitatief hoog­
waardig materiaal beschikbaar is. 
Het gescheiden telen van plantmateriaal en bloemen, zoals dat bij veel 
andere bol- en knolgewassen het geval is, zou een mogelijkheid kunnen 
zijn om goed uitgangsmateriaal te verkrijgen. Wanneer dit onder glas 
gebeurt komt de kostprijs voor de meest geteelde rassen (de 10 be­
langrijkste) rassen beslaan + 70% van het areaal) op een onaanvaardbaar 
hoog niveau en dat geldt zeker wanneer de knollen eenmalig worden ge­
bruikt. Voor nieuwe waardevolle rassen is deze teeltwijze wel rendabel. 
De goedkoopste wijze is het buiten de kas telen van freesiaknollen. Dit 
levert echter onaanvaardbare risico's ten aanzien van de gezondheid. 
Het materiaal afkomstig van deze teeltwijze is derhalve ongeschikt voor 
de kasteelt. 
Bij onder andere irissen, lelies en pootaardappelen, is er een ontwik­
keling dat men virusvrij plantmateriaal vermeerderen in stand houdt in 
insektenvrije gaashallen. Met deze teeltwijze en een regelmatig gebruik 
van gewasbeschermingsmiddelen kan virusoverdracht door luizen worden 
voorkomen. De ervaring met dïze teeltwijze zijn.ten aanzien van de ge­
zondheid (virus) gunstig. 
Een proefje in het verleden van de N.A.K.-S. met freesia's geteeld in 
kleine gaaskooien gaven ten aanzien van virus een gunstig resultaat. 
Een oriënterende proef in 1985 en 1986 waarbij freesia's zowel in een 
kas, een insektenvrije gaashal en buiten in de volle grond werd geteeld 
leverde eveneens een gunstig resultaat ten aanzien van het virus. 
Op grond van het voorgaande lijkt het zinvol om nader onderzoek te doen 
naar de vermeerdering van freesia's in insektenvrije gaashallen. Dit 
onderzoek dient gericht te zijn op zowel gezondheids- als teeltlkundige 
aspecten. Daarnaast is een economische benadering nodig van de 
teeltwijze op zich, maar ook van de teeltwijze ingepast in het totale 
freesia bedrijf en de effecten daarvan op het bedrijfsresultaat. De af­
deling Bedrijfssynthese heeft vooruitlopend op dit onderzoek toegezegd 
deze studie op zich te nemen in begin 1988. 
Het doel van het vermeerderingsprojekt kan als volgt worden geformu­
leerd: Het telen in insektenvrije gaashallen van gezonde en kwalitatief 
goede freesiaknollen voor de kasteelt tegen een aanvaardbare kostprijs. 
Gewenste starttijdstip van dit onderzoek: eind maart 1988. 
Faktoren die om onderzoek vragen 
- Plantdichtheid in relatie tot het gerooide knolgewicht; dit is een 
kwaliteits- en kostprijsaspect. 
- Kwaliteit startmateriaal; komt elke in de kas geteelde en goedge­
keurde kraal er voor in aanmerking of moet het Elite materiaal zijn? 
Zijn kralen gegroeid in de gaashal ook te gebruiken? 
_ 2 -
- Rassen; inzicht krijgen in de toepassingsmogelijkheden van een breed 
sortiment• 
- Oogsten van bloemen; in welke mate beïnvloedt het wel of niet 
oogsten de gezondheid en kwaliteit. Volgens "bollen-mensen" en 
virologen mag er niet worden geoogst, terwijl de (bloemen-)teler 
geneigd zal zijn dit wel te doen zeker bij aantrekkelijke 
bloemenprijzen. Dit aspect is tevens van invloed op de kostprijs. 
- Planttijdstip in combinatie met afdekfolies bij de start van de 
teelt; mogelijk zelfs toepassing met grondverwarming. 
- Gewasbescherming; welke frequentie van preventieve gewasbescher­
mingsmiddelen tegen luizen en botrytis moet worden aangehouden voor 
een gezond gewas? 
- Rooitijdstip; invloed van rooitijdstip eventueel in combinatie met 
het gewas doodspuiten, op de gezondheid en het knolgewicht. 
- Knolbewaring: invloed van de bewaarduur en -temperatuur op de be-
waarbaarheid (indrogen, verstenen). 
- Controle: na het rooien en rustdoorbreking knollen opplanten in een 
kas ter beoordeling van gezondheid, groei, produktie en kwaliteit. 
Waarnemingen 
Tot de standaardwaarnemingen behoren: 
- gewas: - virustoetsing visueel en serologisch (NAK-S) 
- botrytisaantasting 
- knolgewicht 
- % verdeling knolmaten 
- na rooien en heropplant in de kas 
. virustoetsing visueel, serologisch? (NAK-§) 
. takproduktie 
. takkwaliteit 
- klimaat: - grondtemperatuur 
- bovengrondse temperatuur 
- relatieve vochtigheid 
- licht 
Voorzieningen 
Insektenvrije gaashal, lengte 18 à 23 meter 
breedte Ik 8 meter 
4 bedden â 1 meter breed in de lengte richting • 
8 velden + 2x buiten proe£ per bed (totaal 32 onderzoeksvelden) 
ter grootte van 1,5 â 2 m . 
regenleiding 
2 lagen steunmateriaal met kop- en tussenrekken 
waterafvoerdrainage 
stoomdrainage 
voor de klimaatwaarnemingen aansluitingspunten met een computer 
voor diverse opnemers 
in later stadium grondverwarming 
Sluis bij de entree van de gaashal 
Voldoende grote toegansdeuren (+ deursloten) om de hal met grondbe­
werkingsmachines en transportmateriaal te kunnen betreden. 
Rondom de gaashal een strook beteelbare grond om zieke freesia te 
planten ter verhoging van de infectiedruk. 
Geen hoge, schaduwgevende Objekten in de direkte nabijheid 
Goede bereikbaarheid. 
Proefstation Naaldwijk 
4 juli 1987 
J.C. Doorduin 


http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/455988

Het vermeerderen van freesia's in een luisdichte gaaskas ter verkrijging van virusarm uitgangsmateriaal (1988)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield