Koster, R.

Steenackers, V.

NARCIS 

Fineerkwaliteit van enkele nieuwe populiererassen: een eerste verkenning

Wageningen Yield 

42
Fineerkwaliteit van enkele nieuwe populiererassen:
een eersle verkenning / V. Steenackers en R. Koster
Riiksstation voor Populierenteelt te Geraardsbergen, België, resp.
Rijksinstituut voor onderzoek in de Bos- en Landschapsbouw ,,De Dorschkamp" te Wageningen, Nederland
Bij de selektie van nieuwe populiereklonen is, naasr groei, re-
sistentie, vorm e.d., de houtkwaliteit één van de voornaamste
aspekten. Een verantwoord onderzoek naar de houtkwaliteit kan
echter pas worden uitgevoerd nadat de nieuwe rassen tot bomen
van enige omvang zijn uitgegroeid. Twee belangrijke aspekten
van de houtkwaliteit zijn: droge stofproduktie en de gesóikt-
heid voor de fineerindustrie. Voor dit laatste onderzoek zijn
stammen van behoorlijke afmetingen nodig.
R.esultaten van recente onderzoekingen naar de droge stofpro-
duktie van enkele nieuwe en oudere Nederlandse populiereklo-
nen zijn gepubliceerd en zullen hier niet worden besproken.
De fineerkwaliteit van dunne (jonge) stammen kon worden on-
derzocht bij het Rijksstation voor de Populierenteelt te Geraards-
bergen (België), waar een schilfineermachine wordt gebruikt,
die stammen van 10 cm diameter kan bewerken tot fineer met
de gangbare dikte van 8 à 10 mm. Deze machine is speciaal ge-
bouwd voor onderzoekdoeleinden. Er werd fineer gemaakt van
16 klonen die door ,,De Dorschkamp" in \Tageningen waren
geselekteerd.
De kwaliteit van het fineer, verkregen uit de verschillende hier-
onder beschreven klonen, werd beoordeeld door de eerstgenoem-
de auteur die ervaring heeft op dit gebied door zijn vroegere
relatie met het Zweedse lucifersconcern STAB in België. . .l
IIet voor de test gebruikte materiaal
De serie van 16 klonen vetegenwoordigt vier groepen van ras-
sen en hybriden:a P. deltoides,3 klonen: 1454,1484,1601.b P. trichocatpa, 3 klonen: 1236 (- CF), 1237 (- I 2 -625/52 - 'Scott Pauley'), 2043 (: 636/52).c P. deltoides x P. trichocarpa hybriden, 7 klonen: 'Donk',
'Rap', 'Barn', 162I, 1626, 1668 en eeÍl verwante hybride:
1675.d P. deltoides x P. nigra hybriden (Euramerikaanse populie-
ren), 3 klonen: 'Spijk', L070,1776.
1237 (:'I 7 : 625/52:'Scott Paaley')
In de herfst van 7975 werden de stammen verzameld in twee
aan elkaar grenzende proefvelden, aangelegd in het voorjaar van
1967 en 1968 met éénjailg plantsoen. De bodem bestaat uit
jonge rivierklei met een lutumgehalte van 25-50 % waar de
P. richocarpaklonen en de P. trichocarpahybriden een uitsteken-
de groei vertoonden. Euramerikaanse en P. deltoides-rassen
groeiden daar redelijk tor goed. Van enkele snelgroeiende klo-
nen waren de proefstammen eigenlijk te groor voor de fineer-
machine; deze stamdelen moesten enkele cm dunner worden ge-
maakt.
Resultaten
Het oordeel over de fineerkwaliteit was als volgt:
(De foto's genomen met lichtinval evenwijdig aan de opper-
vlakte van het fineer, geven een indruk van de houtstruknrur
van de proeÍstammen.)
a P. deltoi.d.es,' 3 klonen (1454,1484,760I)
- 1454, een kloon verkregen uit zaad afkomstig uit Missouri,
geeft een slechte fineer met een grove struktuur. Andere delen
van dezelfde stam leverden een iets betere kwaliteit.
- L484, een kloon afkomstig van een partij zaad uit Michigan,
gaf een buitengewoon gladde fineer met een fijne srrukruur,
zeer homogeen en van een zeer hoge kwaliteit.
- 1601, ontstaan uit een kruising tussen P. deltoides 54-404 (?)
afkomstig van Geraardsbergen en een onbekende vader, hoogst-
waarschijnlijk ook een P. deltoides. Het buitenste gedeelte van
de stam levert goed fineer, overeenkomstig mer dar van de 1484.
Het binnenste gedeelte is slechter en verrooot kleurverschillen
tussen vooÍ- en najaarshout.
b P. trichocarpa: 3 klonen,(1236, 1237, 2043)
- 1236 (: kloon CF, afkomstig uit Engeland). Het fineer van
deze kloon heeft een wisselende strukruur met veel noesten; er
is tussen de vezels te weinig samenhang. Dit veroorzaakt een
onbruikbaar fineer.
1484
43
- 1237 (- kloon J 2, afkomstig uit Engeiand en identiek aan
de Duitse kloon 525 /J2 thans 'Scott Pauley' genaamd). Het hout
van deze kloon is nog slechter dan dat van de voorgaande. De
struktuur is buitengewoon grof en ongelijkmatig.
- 2043, een kloon afkomstig van een partikuliere kwekerij on-
der het nummer 636/52. Vermoedelijk identiek aan de Duitse
kloon 636/52, afkomsrig van Salem, Oregon. Het buitenste deel
van de stam geeft het beste fineer van de drie trichocarpaklonen:
redelijk glad, echter toch met veel noesten. Het binnenste ge-
deelte van de stam is veel slechter en heeft een ongelijkmatig
oppervlak en een zeer losse struktuur en een neiging tot het uit-
eenvallen van de vezels.
c P. deltoid,es x P. trichocarpa hybriclen: 6 klonen f 1 ver-
wante kloon : 7 klonen: 'Donk' (- 1647), 'Rap' (- 1658),
'Barn' (- 7623), 1621, 1626, 1668 en een hybridekruising,
echter geen Fl-hybride: 1675
- 'Donk': slecht fineer, ruw oppervlak, de vezels vallen uit
eikaar. Het buitenste deel lijkt het slechtst; veel Dendromiza
gangen. Het oppervlak vertoont kleine bultjes.
-. 'Rap': overeenkomstig 'Donk'; het oppervlak ziet er zelfs
slechter uit.
- 'Barn': iets beter dan 'Donk' en 'Rap', maar ook niet indruk-
wekkend.
- 162l: zeer slechte fineerkwaliteit, slechter dan bij 'Donk','Rap' en 'Barn'. De fineerstroken valien uiteen en blokkeren de
machine. Zeer ongelijkmatig oppervlak.
- 1626: zeer slecht fineer, de vezels trekken los. De restklos
heeft een geribbeld oppervlak.
- 1668: Het buitenste deel van de stam geeft goed fineer, even
goed als van goede Euramerikaanse klonen (zie later). Over het
algemeen is het fineer beter dan dat van 'Robusta'. Fineer van
het binnenste gedeelte van de stam is weliswaar niet zo goed
als dat van het buitenste gedeelte, maar redelijk akseptabel.
-- I67J: fineer van deze kloon is het slechtste van de groep, het
heeft een zeer ongelijkmatig oppervlak en een slechte struktuur.
d P. deltoides x P. nigra hybriderz (- pglu-erikaanse popu-
lieren): 3 klonen: 'Spijk' (: 1775),1776 en 1070
- 'Spijk': hout van zeer goede fineerkwaliteit, bijna zo gelijk-
matig en vast als van P. deltoides 1484 (zie onder a).
1647 (:'Donk')
- 1776: een btoer van 'Spijk' die over het algemeen een zelfsnog wat betere fineerkwaliteit vertoont dan 'Spijk'. Enkele
Dendromiza gangen waren zichtbaar in het fineer van het bin-
nenste gedeelte van de stam.
- 1070: een half-broer van 'Dorskamp' die in groei en habitus
daarmee grore overeenkomst vertoont. De fineerkwaliteit is
goed, doch wat grover dan van 'Spijk'.
Konklusies
i De stammen van de klonen zijn nog jong: 9 tot 10 jaar (ge-
rekend vanaf stek). Dit kan de fineerkwaliteit beïnvloeden.2 Her. beste fineer wordt geleverd door de P. deltoides en
Euramerikaanse klonen. Over het algemeen is de fineerkwaliteit
slechr van groep b: (P. trichocarpa) en groep c: (P. deltoides x
P. trichocarpa, de groep die de snelste groei vertoont). Kloon
1668 van groep c is de enige opvallende uitzondering, het;;een
aantoonr dar het mogelijk is goede fineerkwaliteit aan te treffen
bij de klonen van groep c. In hoeverre er klonen met goede
fineerkwaliteit gevonden kunnen worden bij zuivere P. tricho-
carpa-populieren is een open vraag.
3 De fineerkwaliteit dient in een zo vroeg mogelijk stadium
bij de selektie van klonen in beoordeling te worden genomen.
Het zou van belang zijn ook de genetische aspekten van fineer-
kwaliteit bij populieren in het onderzoek te betrekken.
Literatuur
- Evrard, R. 1964. Contribution à l'étude de la qualité du bois de
peuplier en relation avec les facteurs écologiques. Buli. Soc. Roy. For. de
Belgique, Avril. 36 pp.
- Govers, A. 197). A study on the possibilities of a fast estimation of
the quality of poplar wood. Houtinstituut TNO, Delft.
- Govers, A. 1914. Oriêntetende proeven betreffende de bepaling van
de volumedichtheid van populiereboorkernen. Rapport H-74-21 l{o'tt-
instituut TNO, Delft.
- Govers, A. 1914. Eerste onderzoek bij populieren naar het verband
tussen de gemiddelde volumedichtheid van gehele stammen en die van
aanwasboorkernen, genomen op borsthoogte. Rapport H-74-73J, I{o:ut-
instituut TNO, Delft.
- Jansen, E. C. 1974. Oriënterend onderzoek naar de bruil:baarheid van
hout van de populieren 'Dorskamp', 'Flevo' en r. )24voor de fabricage
van lucifers. Intern rapport nr. 65 Stichting Bosbouwproefstation ,,De
Dorschkamp", Wageningen.
- Nepveu, G. 1976. Les corrélations juvénile-adulte en mat.ière cl'étude
1775 (: ,Spijh,)
-.::..-'.f:
44
de la qualité du bois. Doc. 1976/) Station de Recherches sur la qualité
du bois, Centre Nat. de Rech. For., INRA.
- Nepveu, G., R. Keller et E. Teissier du Cros. 1978. Sélection juvénilepour la qualité du bois chez certains peupliers noirs. Ánn. Sc. forest.
r978, J5 0) 69-92.
- Mutibaric, I. 1969. Preliminary results of research into the charac-teristics (density and wood fiber length) of juvenile wood of some
Euramerican poplars. Fo-FTB-69-4/8, Rome.
- Rijsdijk, J.F. 1976. Onderzoek bij populieren naar het verband tus-
sen het dichtheidsgetal van 8 gehele bomen en dat van aanwasboor-
kernen, genomen op borsthoogte. Rapport H-76"11, Houtinstituut TNO,
Delft.
- Rijsdijk, I. F. 1977. Droge stof produktie van enige populiereklonen
en de bepaling daarvan via boorkernen. Populier 1977, 14 (1) 22-24.
- Riisdijk, J. F. en H. Buiten. 1977. Houtonderzoek van 2 nieuwepopulierefamilies van P. trichocarpa. Rapport H-77-145, Houtinstituut
TNO, Delft.
- Riisdijk, J. F., H. Buiten en P. B. Laming. 1978. Onderzoek naar het
hout- en bastpercentage, het dichtheidsgetal en de vezellengte van 30
stuks 3-jarige zaailingen. Rapport 78-294.
lnsektenkalender *
Boomsoort Plaats Aard van de aantasring Bijzonderheden Naam insekt
Aantastingsbeelden, het gehele jaar zichtbaar
Populier stam ronde uitvlieggaten tot ca. 60 cm
hoogte boven de grond
Populier stam ovale gaten in de schors waaruit grove
boorspanen op de grond terecht komen
Populier stam holle ruimte vooral bij snoeiplekken;(jong) soms galachtig verdikr stamdeel
Populier stam/twijg galachtige verdikking soms met ronde
( jo.rg) vliegopening
\XZilg stam galachtige verdikking ror 1 m lang
m€t velvormingen en ingezonken
plekken; soms afschilferende bast
spoel- of kogelvormige verdikking van
ca. 3 cm; opengebarste schors
Vilg tak
Populier, stam gaten in de schors waaruit proppen
boorsel op de grond terechrkomen
aantasting van wortels door vuilwitte Horzelvlinder
rups met bruine kop
in het hout witte, sterk gesegmenteerde, Grote populierboktor
pootloze larve
vuilwitte rups met bruine kop in het Populierglasvlinder
hout
in het merg witte, gesegmenteerde, Kleine populierboktor
pootloze larve (vooral trilpopulier en
abeel)
grootaantaluiwliegopeningenter \Tilgebastgalmug
grootte van speldeknop; geel galmug-
larfje in cambium
grootaantaluitvliegopeningenvan \Tilgetakgalmug
speldeknopgroorre; oranje lalfje in het
cambium
holle ruimte onder de bast, gangen in \Tilgehoutrups
het hout; rups met bessesapkleurige
rug en zwarte kop
wilg
Maart/april
Populier/ stam/tak
wilg
Populier twijg
Mei
Populier blad
Populier
Populier
Populier
Populier,
wilg
\7ilg
vezelig wit boorsel uit booropening
met diameter ca.4 mm
twijg voor een deel uitgehold,
kommavormig excrementenzakje over
inbooropening
witre, pootloze larve met bruine kop,
buikwaarts gekromd
geelbruin rupsje met zwarte kop in
het merg
\Tilgesnuitkever
Populierscheutboorcier
bladeren licht aaneengesponnen
twiig boven inbooropening kommavormig
excrementenzakje, twijg voor een deel
uitgehold
stam, twijg galvormige verdikking soms mer uit-
en blad vliegopening; grote gaten in het blad
blad blad tot aan bladsteel opgevreten,
aantasting begint aan de top
blad blad pleksgewijs afgeschaafd
groen rupsje met groene kop en geel-
groene lengtestrepen, vaak in komma-
vorm liggend
geelbruin rupsje met zwarte kop, in
het merg
Populierscheutboorder
sterk gesegmenteerde larve in het merg; Kleine populierboktor
boktor met 3 of 4 gele vlekken op de
dekschilden
Kleine wintervlinder
behaarde rups met witte of gele
vlekken op de rug
kleine bronskleurige of blauwe
kevertjes
tot 8 mm lange dieren met roodbruine
kop en borststuk en grijs achtedijf
Satijnvlinder
\Tilgehaan
Wilgeschuimcicade
Juni
Populier
'$7ilg
twlrg
blad
blad
afstervende rwijgen, op de grond drup
pende schuimhoopjes langs rwijgen
afgevreten blad, spinsels vooral in
takgaffels
afgevreten blad, grote bladresten onder
de boom
met rode, blauwe en witte lengtestrepen Ringelrups
bont gekleurde rups met blauwe kop
behaarde grijze rups met blauwe Plakker
wraties aan de voor- en rde aan de
achterzijde
groen spanrupsje met groene kop. Kleine wintervlinder
gewoonlijk in kommavorm liggend
Populier blad bladeren los aan elkaar gesponnen of
gerold; afgevreten blad* Uit: ,,Bosbouwvoorlichting" nt. 4, mei 1979.


http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/447778

Fineerkwaliteit van enkele nieuwe populiererassen: een eerste verkenning

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield