Wegens aantasting door de watermerkziekte wordt veel wilgenmateriaal in West-Europa opgeruimd. Om zoveel mogelijk materiaal veilig te stellen is een gezamenlijk genenbewaringsprogramma opgezet door de onderzoeksinstituten die zich met wilgenveredeling bezighoudenin Belgie, Groot-Brittannie en Nederland

Vries, S.M.G., de

Wageningen Yield 

Genenbewarittg van wilg
in West-Europa S.M.G. de Vries,
R. I. B. L.' De Dorschkamp', Wageningen
Inleiding
De wilg is in diverse verschijningsvormen
een belangrijke boomsoort in Nederland.
Als opgaande boom heeft hij in bepaalde
delen van het land betekenis in bossen, in
lijnbeplantingen langs wegen en waterlo-
pen en in het stedelijk gebied.
Als struik geefgt de wilg met zijn in het
vroege voorjaar uitbundig bloeiende katten
de toon aan in veel beplantingen in uiter-
waarden en wegbermen.
En een wel zeer landschapsbepalends beeld
wordt gevormd door de overal in Neder-
land voorkomende knotwilg.
Echter, evenals dit geldt voor vele andere
boomsoorten, is voor de wilg als natuurlijk
verbreide soort in Nederland bijna geen
plaats meer over om zich spontaan te vesti-
gen. En in verreweg de meeste gevallen
waar wilg als soort 'wordt gekozen'zijn het
vervolgens een relatief klein aantal han-
delsklonen die voor de beplantingen wor-
den gebruikt.
Ook verdwijnen er veel wilgen en wordt er
geen wilg meer geplant nadat de oude bo-
men geveld zijn. Veel knotwilgen langs slo-
ten moeten verdwijnen om onderhoud aan
sloten te vereenvoudigen en noodzakelijk
zijn knotwilgen voor de boer al lang niet
meer ten behoeve van boerengerifhout
doordat andere materialen dan hout veel
funkties hiervan hebben overgenomen.
En dan misschien nog wel de belangrijkste
reden voor een verminderde populariteit
van de wilg ligt aan het feit dat veel wilgen
afsterven door aantastingen van de water-
werkziekte (Erwinia salicis). Dit laatste is
niet uitsluitend in Nederland een pro-
bleem. Ook in Groot-Brittannië worden
veel beplantingen aangetast door deze bac-
terieziekte. In bepaalde delen van Enge-
land worden op uitgebreide schaal sanitaire
maatregelen genomen, niet in de laatste
plaats om de teelt van wilgen ten behoeve
van cricketbats te bescheimen. Deze sani-
taire maatregelen zijn er op gericht elke
bron van infectie zo spoedig mogelijk te
verwijderen.
In het voorgaande kader lijkt het alleszins
noodzakelijk om in ieder geval een deel van
het nog aanwezige genenmateriaal veilig te
stellen. In een aantal Westeuropese lan-
den, waaronder Nederland, wordt wel eni-
ge aandacht besteed aan selectiewerk bij
wilgen, maar bijna nergens wordt aan een
veredelingsprogramma gewerkt. Dit is me-
de het gevolg doordat er tot voor zéérkort
geleden nog geen bevredigende methode
bestond om wilgen op betrouwbare wijze te
toetsen op hun mate van vatbaarheid voor
de watermerkziekte. Deze methode be-
staat op dit moment echter wel, doch de
toetsingsmethode is langdurig en kostbaar
(mondelinge mededeling de Kam, 1986).
Vooralsnog is de beste strategie om zoveel
mogelijk materiaal veilig te stellen en met
veredelingswerk van enige omvanbg eerst
dan aan te vangen als veel van het gecreêer-
de materiaal doeltreffend getoetst kan wor-
den.
Deze strategie leek de onderzoeksinstitu-
ten in België, Groot-Brittannië en Neder-
land, die zich met wilgenveredeling en -se-
lectie bezig houden, de beste garantie te ge-
ven voor een goed resultaat in de toekomst,
zodat ze besloten een gezamenlijk genen-
bewaringsprogramma op te zetten. Dit zijn
het Rijksstation voor de Populierenteelt in
Geraardsbergen, België, het Long Ashton
Research Station in Bristol, Groot-Brittan-
nië en het Rijksstation voor onderzoek in
de bos- en landschapsbouw 'de Dorsch-
kamp' in Wageningen, Nederland.
Het gemeenschappelijk project is in het ka-
der van de genenbewaring voor een bijdra-
ge bij de EEG ingediend, met als resultaat
dat de EEG een gedeelte van de kosten
draagt.
Doelstellingen
Op basis van uitwisseling van materiaal uit
elk van de drie landen zijn er in feite twee
hoofddoelen gesteld:
1. Allereerst het zorgvuldig bewaren van
waardevol materiaal in elk van de drie deel-
nemende landen, zodat mocht er iets mis
gaan met (een deel van) dit materiaal in één
van de landen, de beide andere landen dit
weer kunnen aanvullen.
2. Ten tweede is met het oog op verede-
lingswerk (kruisingen, selectie e.d.) in de
toekomst gemeend dat een serie waarne-
mingen aan het materiaal op geografisch
zeer verschillende plaatsen ten aanzien van
groei, vorm en gezondheid waardevolle in-
formatie kan verschaffen met betrekking
tot de uiteindelijke keuze van het uitgangs-
materiaal.
p
Bij het bewaren van genenmateriaal moet rekening gehouden worden met sterk uiteenlopende
verschijningsvormen om de variabiliteit zo groot mogelijk te houden.
42
Met name deze tweede doelstelling geeft
toch wel enige beperking in de hoeveelheid
materiaal die uitgewisseld kan worden. Bij
de huidige omvang van het uitwisselings-
programma is reeds per land 3 ha proefueld
gemoeid, wat onderhouden en beheerd
moet worden. Daarnaast dienen waarne-
mingen aan het materiaal op deze 3 ha ver-
werkt te worden en vervolgens bij de uitwis-
seling aan gegevens met de andere twee
landen dient één en ander geëvalueerd te
worden.
Uitwerking
Afgesproken werd dat elk van de drie lan-
den in totaal ongeveer 100 klonen zou se-
lecteren, deels uit de reeds bestaande natio-
nale collecties en deels uit nog te verzame-
len materiaal. Men zou zich vooral op de
Salix alta richten, doch een deel kon ook
bestaan uit niet direct boomvormende wil-
gen.
Om niet te veel materiaal in ééns te verwer-
ken te krijgen werd de uitwisseling over
twee jaar verspreid. In het voorjaar van
1984 heeft elk land 8 stekken van ongeveer
50 klonen verzonden naar elk van de beide
andere landen en tevens zelfopgezet,zodat
in het voorjaar van 1984 ieder land 8 stek-
ken van in totaal 150 klonen op de kwekerij
had staan. Toen één keer bleek dat 8 stek-
ken eigenlijk wat krap is om uiteindelijk 6
goede planten over te houden zijn in het
voorjaar van 1985 10 stekken per kloon van
de resterende + 40 klonen uitgewisseld.
Op deze wijze zljn nu in totaal 310 klonen
uitgewisseld,95 klonen uit België, 111klo-
nen uit Groot-Brittannië en 104 klonen uit
Nederland. Het uitplanten in proefuelden
is in Groot-Brittannië eind 1985 gebeurd en
in België en Nederland zijn deze proefuel-
den begin L986 aangelegd.
De proefvelden bestaan uit 3 herhalingen
en per herhaling zijn de planten twee aan
twee per kloon geplant, met een plantaf-
stand van 4 x 4 meter. Dit zijn in totaal 1860
bomen op 3 ha.
Het proefveld in Nederland is aangelegd
door de Rijksdienst IJsselmeer Polders in
Oostelijk Flevoland, nabij Zeewolde.
Vervolg
Binnenkort zal begonnen worden met de
waarnemingen ten aanzien van groei, vorm
en gezondheid van al de klonen en bij uit-
wisseling van de gegevens met de andere
twee landen zal in de loop der tijd moeten
blijken welke onder verschillende klimaat-
omstandigheden universeel bruikbaar zijn.
Deze uitsplitsing kan echter niet eerder ver-
wacht worden dan over een jaar of abht à
tien. Mochten zich duidelijke ontwikkelin-
gen eerder aftekenen, dan wordt u daar
uiteraard ook eerder van op de hoogte ge-
steld.
Al dit werk zal uiteindelijk moeten resulte-
ren in de selectie van een aantal klonen die
op basis van de verzamelde informatie het
meest geschikt lijken om als handelsklonen
een bijdrage te leveren aan de oplossing van
het hout- en energietekort binnen de
E.E.G. en die tevens voor wat meer vari-
atie in het landschap kunnen zoÍgen.
43


Genenbewaring van wilg in West-Europa

de Vries, S.M.G.

NARCIS 

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/447546

Genenbewaring van wilg in West-Europa

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS