Buitelaar, K.

Wageningen Yield 

Proefstation voor de Groenten- en Fruitteelt onder Glas te Naaldwijk 
BIBLIOTHEEK 
PROEFSTATION voor da GROENTEN- en 
FRUITTEELT onuQf üU\6 ii NÄÄkßWWfc 
De invloed van opkweek- en teelttemperatuur op vroegheid 
en produktie van twee tomaterassen bij gebruik van twee 
zwakke virusstammen. 
door : K. Buitelaar 
Naaldwijk, sept. 197*f 
-22 53=} 24 
f à S X #  f i f f / U  f b ' L f  :  f  3  
4* L }V~c fr pvi, - o i- •; <••• 
Proefstation voor de Groenten- en Fruitteelt onder Glas te Naaldwijk 
De invloed van opkweek- en teelttemperatuur op vroegheid 
en produktie van twee tomaterassen bij gebruik van. twee 
zwakke virusstammen. 
door : K. Buitelaar 
Naaldwijk, sept. 197^ 
Inhoud 
pag. 
1. Inleiding 2 
2. Probleemstelling 2 
3« Materiaal en methoden 2 
4. Resultaten 5 
4.1 Waarnemingen aan het gewas 5 
4.2 Oogstwaarnemingen 7 
5» Diskussie 10 
6. Konklusies 12 
-2-
1. Inleiding 
Opkweekonderzoek van Spithost in 1970 en 1971 toonde aan dat 
bij tomaat de plantgrootte bepalend is voor een grote vroege 
opbrengst, onafhankelijk van de manier waarop de plantgrootte 
is bereikt. 
Als gevolg hiervan plant men in de praktijk de laatste jaren 
grotere planten uit. 
Wel heerste er nog verschil van mening over de opkweektemperatuur. 
Een korte opkweekduur bij een hoge temperatuur zou een plant 
geven die gemakkelijk in bloei komt. Anderzijds zou een lange 
opkweekduur bij een lage temperatuur een beter oïitwikkelde tros 
geven. Door een kombinatie van hoge temperatuur, gevolgd door 
een lage temperatuur zouden de hoger aangelegde trossen zich 
beter ontwikkelen. 
Na het uitplanten vraagt de tomaat een hoeveelheid warmte, ge­
geven tijdens de dag en nacht. Een vraag is of de verdeling 
van deze hoeveelheid warmte over de dag en nacht in de huidige 
praktijk optimaal is en of een andere verdeling tot betere 
resultaten kan leiden. 
De kiemplantinfektie met de verzwakte TMV-stam gaf tot nu toe 
steeds een klein percentage planten met een normale virus­
aantasting. Door East werd een nieuwe TMV-stam gevonden welke 
misschien betere resultaten geeft. 
2. Probleemstelling 
a. Wat is de invloed van de opkweekmethode op vroegheid en 
produktie bij een half gr oen en bleek tomateras in de stook-
teelt ? 
b. Bestaat er een interactie tussen opkweekmethode en teelt­
klimaat na het uitplanten ? 
c. Wat is de waarde van de nieuwe zwakke TMV-stam voor kiem-
plantinfektie ? 
3. Materiaal en methoden 
De opgenomen proeffaktoren met de varianten waren : 
-3-
-3-
1. Opkweektemperatuur : a 
2. Rassen . 
3. Virusstammen 
it 
.o, 
23°C 
19°C 
fl 
tt 
 normaal 16°C nacht 21°C dag 
b_ hoog 18°C 
ç_ laag 14°C 
d. hoog/laag l8/lifuC nacht 23/19"C dag. 
a Extase 
b_ Moneymaker 
a gangbare stam MII-16 
b nieuwe stam MIV- 5 
k. Teelttemperaturen : a 16°C nacht 21°C dag 28°C bij max. licht 
b 16°C " 
c 18°C » 
23 °C 
21°C 
23°C 
21°C 
H 
H 
Het was de bedoeling om bij het uitplanten zo gelijkwaardig moge­
lijk plantmateriaal te krijgen. Daarom werden bij de b opkweek-
temperaturen meedere zaaisels opgekweekt om een keus te kunnen 
maken. 
De zaaidata waren : _1a, 1 november, 1_b 4, 6 en 8 november, 
1 c 23, 25 en 27 oktober, _1d_ 30 oktober 
1 en 3 november 1972. 
Gezaaid werd in bakjes bij een dag- en nachttemperatuur van 23 C. 
Opgepot werd in 4 cm perspotjes +_ 9 dagen na het zaaien bij 
een temperatuur van 20 - 22°C. Na 2 à 3 dagen gingen de plantjes 
naar afdelingen voor de juiste opkweektemperatuur. Overzetten 
van de potjes in 12 cm plasticpotten gebeurde + 20 dagen na het 
zaaien. 
Besmetting met de beide TMV-stammen werd 1 dag voor het over­
zetten in- de plasticpotten uitgevoerd. 
De planten van behandeling 1d werden op 18 december van de 
hoge naar de lage temperatuur overgezet. 
In tabel 1 zijn de bij de opkweek ingestelde en gerealiseerde 
temperaturen weergegeven. 
Tabel 1 : I gestelde en gemiddeld gerealiseerde dag- en nacht-______ ^ 
temperatuur bij vier opkweektemperaturen. 
Opkweektemp. 
Nachttemp. in °C 
Ingesteld Gerealiseerd 
16 - 21° 16 17.3 
18 - 23° 18 19.0 
14 - 19° 14 14.7 
18/1^-23/19° 18/14 19/1^,7 
Dagtemp. in °C 
Ingesteld 
21 
23 
19 
23/19 
Gerealiseerd 
2 1 . 2  
22.8 
19.0 
22.8/19 
Op 15 december werd (i. V . m. beperkte kasruimte) een keus gemaakt 
uit de groepen planten welke voor uitplanten in aanmerking kwamen. 
De keus werd gemaakt aan de hand van plantlengte en plantgewicht 
en geschatte groeitoename in de laatste opkweekperiode. De zaai-
data van de gehandhaafde opkweekgroepen waren : normaal 1 november, 
hoog 6 november, laag 25 oktober, hoog/laag 30 oktober. 
Uitgeplant werd op 8 januari 1973 in 6 afdelingen van kas C2. 
In elke afdeling kwamen de kombinaties van de proeffaktoren 
1, 2 en 3 één keer voor* Als proefschema werd een faktoriële 
blokkenproef gebruikt. 
In afdeling 1, 2 en 3 werd het klimaat geregeld met de regelaar 
van Indal, in afdeling 4, 5 en 6 met de nieuwe windregelaar 
van het Proefstation. De teelttemperaturen waren 16 - 21 - 28°C, 
16 - 23 °C en 18 - 21°C. 
Vanaf 11 januari werd zuivere CO2 gedoseerd van 10 tot 1V uur 
en vanaf 16 februari tot begin mei van 8.30 uur tot 1*f. uur. 
Na begin mei werd gestopt met doseren. Het gemeten C02-gehalte 
bij betrekkelijk stil: weer en gesloten ramen was 0,1 tot 0,13^. 
De vruchtzetting werd bij de onderste, trossen bevorderd door 
trillen en bij de hogere trossen door doorspuiten met een 
waterstraal. 
De planten werden doorgeteeld door de kop van de plant direkt 
over de draad naar beneden te leiden. Op 50 cm boven de grond 
werd gestopt en werd vanaf de draad een extra dief naar be- . 
neden geleid. 
De oogstperiode was 26 maart tot 15 juli. 
4. Resultaten 
4.1 Waarnemingen aan het gewas 
Bij het uitplanten werd de plantkwaliteit bepaald aan de hand van 
lengte en vers-gewicht van de plant (tabel 2). 
Tabel 2. Gemiddelde lengte en vers-gewicht van 20 planten 
bij b opkweektemperaturen en 2 rassen. 
I plantlengte in cm plantgewicht in g 
Opkwe ekt e mp er atuur Extase Moneymaker Extase Moneymaker 
16 - 21°C ^5 36 15 15 
18 - 23°C if1 3b 11 10 
14 - 19°C bo 27 26 2b 
18/14 - 23/19°C 36 29 16 17 
-5-
In plantlengte is er een duidelijk verschil tussen de beide rassen, 
in plantgewicht zijn de verschillen gering. Bij de opkweek-
temperatuur 14 - 19°C is een hoog plantgewicht bereikt vanwege 
de lange opkweekduur. 
De invloed van de opkweektemperatuur komt tot uitdrukking 
in het aantal bladeren onder de eerste tros (tabel 3)« 
Tabel 3» Gemiddeld aantal bladeren onder de eerste tros bij 
4 verschillende opkweektemperaturen en 2 rassen. 
Opkwe ekt emp eratuur 
Aantal bladeren onder 1e tros 
Extase Moneymaker 
16 - 21°C 10 - 11 9 
18 - 23°c 11 11 
1b - 19°C 8 - 9  8 
18/14 - 23/19°G 9 -10 9 
Bij bloeiwaarnemingen eind januari en half februari bleek dat 
alleen bij de planten van de opkweektemperatuur 18 - 23°C 
de eerste tros in bloei kwam. De bloei van de eerste en ook de 
tweede tros was echter zwak en de vruchtzetting matig. De planten 
van opkweektemperatuur 16 - 21°C en 18/14 - 23/19°C kwamen 
vanaf dé tweede tros in bloei. De planten van opkweektempa?atuur 
14 _ 19°C bloeiden vanaf de derde tros. 
Op 2 maart werd de vruchtzetting door tellen beoordeeld (tabel 4). 
Tabel 4 : Aantal gezette vruchten per plant op 2 maart bij 4 
opkweektemperaturen, 3 teelttemperaturen en 2 rassen. 
Kas Extase Moneymaker 
"^-^Eeelt t emp. 
Opkwe ekt enrp">~-^. 
16-21-28° 16-23° 18-21° gem. 16-21-28° 16-2ƒ 18-21° gem 
16 - 21°C 
18 - 23°C 
14 - 19°C 
18/14-23/19°C 
18 13 9 13 
17 11 7 12 
20 16 15 17 
19 14 9 14 
1 4  8 6 9  
11 7 4 7 
17 7 9 11 
16 9 7 11 
gem. 18 14 10 14 15 8 7 10 
-6-
-6-
De vruchtzetting van Extase is duidelijk beter dan van Moneymaker. 
De opkweektemperatuur 14-19°C gaf de beste zetting en de opkweek-
temperatuur 18-23°C de slechtste. Het plantmateriaal was bij het 
uitplanten echter ook niet gelijkwaardig. 
Teelttemperatuur 16-21-28°C gaf een duidelijke voorsprong in de 
zetting ten opzichte van de teeltteraperaturen 16^23°C en 18 - 21°C. 
Tussen de beide gebruikte virusstammen werden geen zettingsver-
schillen waargenomen. 
In gewasontwikkeling waren duidelijke verschillen waarneembaar. 
In afdeling 1 met teelttemperatuur 16-21-28°C werd vaak door 
de lichtafhankelijke dagverhoging in januari en februari bij 
helder weer 28°C bereikt. Het gewas rekte dan ook vrij sterk. 
De bloei en zetting verliep in deze afdeling het gemakkelijkst. 
In afdeling 2 met teelttemperatuur 16-23°C zonder licht-
afhankelijke verhoging, was het gewas korter en zwaarder. De 
bloemknoppen waren zwaar en bloeiden moeilijker. 
In afdeling 3 met teelttemperatuur 18-21°C ontstond een kort 
gedrongen en zwaar gewas. De bloemen hadden lange kelkbladeren 
en kwamen moeilijk open. 
In afdeling k, 5 en 6 met overeenkomstige teelttemperaturen 
als afdeling 1, 2 en 3t werkte de klimaatregeling de eerste 
maand na het uitplanten nog niet goed, er moest regelmatig 
nog worden bijgeregeld. Hierdoor werden gemiddeld te lage 
temperaturen gerealiseerd. Het gewas groeide dan ook erg 
rustig en zwaar. Wel werden in deze afdelingen dezelfde ver­
schillen in gewasontwikkeling, bloei en vruchtzetting waar­
genomen als in de overeenkomstige afdelingen 1, 2 en 3« 
Om na te gaan of de opkweektemperatuur van invloed was 
op het aantal vertakte trossen werden op 19 april tellingen 
verricht, (tabel 5) 
Tabel 5 : Aantal vertakte trossen over de 1e t/m 6e tros 
per 9 planten gemiddeld over afdeling 1 met teelttemperatuur 
16-21-28°C; bij 4 opkweektemperaturen en 2 rassen. 
Opkweektemp. Extase Moneymaker 
16 - 21 1 5 
18 - 23 1 7 i 
Ik - 19 0 • b i 
18/14 - 23/19 0 h 
-7-
Moneymaker gaf meer vertakte trossen dan Extase. 
Een hoge opkweektemperatuur gaf meer vertakte trossen. 
De vertakkingén kwamen meestal vanaf de 5e tros voor, soms was de 
2e of 3e tros vertakt. De vertakte trossen waren vaak lang 
en geknikt en droegen dan veel kleine minderwaardige tomaten. 
4.2 Oogstwaarnemingen 
De eerste oogst was op 26 maart. 
In dit verslag worden alleen de resultaten vermeld van de 
teeltklimaten van de 3 afdelingen met de Indal-regelaar, 
omdat de 3 afdelingen met de nieuwe windregeling te sterk 
afweken. 
Bij de wiskundige verwerking zijn ook de interakties tussen de 
verschillende proeffaktoren berekend. Er bleken geen inter­
akties te bestaan. 
De kg-opbrengsten over de vier opkweektemperaturen zijn weer­
gegeven in tabel 6. 
Tabel 6 : De kg-opbrengst per m2 bij 4 opkweektemperaturen 
op 4 peildata, gemiddeld over 3 teeltklimaten. 
Opkweektemp. t/m 16/1 t/m 7/5 t/m 30/5 t/m 29/6 
16 - 21°C 0.92 5.38 10.84 14.50 
18 - 23°C 0.78 5.10 10.53 14.48 
14 - 19°C 1.28 6.02 10.92 14.56 
18/14 - 23/19°C 1.06 5.63 10.75 14.53 
De verschillen in opbrengst zijn op 16/4 en 7/5 significant 
(p < 0.01) en op 30/5 en 29/6 niet. 
Door van de vier opkweektemperaturen de vroege kg-opbrengst 
uit te zetten tegen het plantgewicht bij het uitplanten kan 
een duidelijk verband tussen beiden-worden aangetoond (figuur 1) 
-8-
opbrengst 
kg o 
per m -8-
6.0 
5.5 
5.0 
k.5 
k . O  
3.5 
3.0 
2.5 
2.0 
1.5 
1 . 0  
0.5 
t/m 7/5 
t/m 16A 
10 12 1*f 16 18 20 22 2^f 26 28 plantgewicht in g 
Figuur 1 De kg-opbrengst over 2 oogsîperioden bij 4 ver­
schillende plantgewichten gemiddeld over 3 teeltklimaten. 
Naarmate de planten bij het uitplanten zwaarder waren was de vroege 
opbrengst hoger. 
De gemiddelde vruchtgewichten over de k opkweektemperaturen zijn 
weergegeven in tabel 7. 
Tabel 7- Gemiddeld vruchtgewicht in g bij *f opkweektemperaturen 
op 4 peildata, gemiddeld over 3 teeltklimaten. 
Opkweektemp. t/m l6/*f t/m 7/5 t/m 30/5 t/m 29/6 
16 - 21°C 55 57 56 55 
18 - 23°C 58 58 57 56 
1*f - 19°C 55 57 56 55 
18/1 if - 23/19° C 5b 57 56 55 
-9-
-9-
De verschillen in vruchtgewicHt tussen de opkweektemperaturen 
zijn klein en fliet betrouwbaar. 
De kg-opbrengsten van de beide rassen en virusstammen zijn 
weergegeven in tabel 8. 
Tabel 8 : Kg-opbrengst per m2 van 2 rassen en 2 virusstammen 
op 4 peildata, gemiddeld over 3 teeltklimaten. 
t/m 16/4 t/m 7/5 t/m 30/5 t/m 29/6 
ras Extase 1.26 6.36 11.42 15.26 
ras Moneymaker 0.?6 4.73 10.08 13.80 
virusstam MIV 5 1.06 5.60 IO.7O 14.48 
virusstam Mil 16 O.98 5*46 10.81 14.56 
Op alle data gaf Extase een significante (P< 0.01) hogere 
opbrengst dan Moneymaker. 
Tussen de beide virusstammen werden geen betrouwbare verschillen 
gevonden. 
De gemiddelde vruchtgewichten van de beide rassen en virus-
stammen zijn weergegeven in tabel 9« 
Tabel 9' Gemiddeld vruchtgewicht in g van 2 rassen en 2 
virusstammen op 4 peildata, gemiddeld over 3 teeltklimaten. 
t/m 16/4 t/m 7/5 t/m 30/5 t/m 29/6 
ras Extase 55 58 57 55 
ras Moneymaker 56 56 56 55 
virusstam M IV 5 56 57 56 55 
Virusstam M II 16 55 58 
« 
56 55 
Zowel tussen de beide rassen als de beide virusstammen zijn 
op alle peildata de verschillen klein en niet betrouwbaar. 
De opbrengstresultaten over de 3 teeltklimaten zijn weer­
gegeven in tabel 10. 
-10-
-10-
Tabel 10: Kg-opbrengst per m2 op b peildata bij 3 teelt-
klimaten. 
Teeltklimaat t/m 16/^f t/m 7/5 t/m 30/5 t/m 29/6 
16 - 21 - 28°C 1.28 5.88 10.78 15.01 
16 - 23°C 0.70 if.82 10.61 1^.62 
00
 
1 ru
 o o
 
1.06 5.91 10.86 13.92 
Op 1ô/*f waren bij alle teeltklimaten de verschillen in kg-
opbrengst betrouwbaar ( p K 0.01). Op 7/5 waren de verschillen 
in kg-opbrengst tussen teeltklimaat 16-21-28°C en 16-23°C, . 
en eveneens tussen teeltklimaat 16-23°C en l8r21°C be­
trouwbaar (p ^ 0.01). De verschillen tussen teeltklimaat 
16-21-28°C en 18-21°C waren op 7/3 niet betrouwbaar. Op 30/5 
zijn de verschillen niet betrouwbaar. Op 29/6 zijn de ver­
schillen tussen teeltklimaat 16-21-28°C en 18-21°C, en tussen 
16-23°C en 18-21°C betrouwbaar (resp. p ^0.01 en p<0.05). 
De gemiddelde vruchtgewichten bi:j de 3 teeltklimaten zijn 
weergegeven in tabel 11. 
Tabel 11 : Gemiddeld vruchtgewicht in g op b peildata bij 3 
teeltklimaten. 
Teeltklimaat t/m l6/*t t/m 7/5 t/m 30/5 t/m 29/6 
16 - 21 - 28°C 5b 58 57 55 
16 - 23°C 56 58 57 56 
18 - 21° 57 57 55 5b 
Op alle peildata werden geen betrouwbare verschillen in 
vruchtgewicht gevonden tussen de teeltklimaten. 
5. Diskussie 
Het plantgewicht op het moment van uitplanten was bepalend 
voor de hoogte van de vroege opbrengst. Op welke manier 
deze planten werden verkregen speelde hierbij geen rol. 
-11-
-11-
Door vroeg zaaien en' een lage opkweek-temperatuur aanhouden 
werden zware planten verkregen. Deze planten waren ook stevig. 
en behoefden in de opkweek niet te worden gesteund. De hoge op-
kweektemperatuur gaf lange dunne planten waarbij een stokje 
moest worden geplaatst*. De opkweek beginnen met een hoge 
temperatuur en deze 2 à 3 weken voor het uitplanten laten dalen 
biedt goede mogelijkheden. Er behoeft dan minder vroeg te worden 
gezaaid, terwijl er toch een redelijk stevige plant wordt 
verkregen. 
In totaalopbrengst t/m 29 juni werd geen verschil gevonden 
tussen de opkweektemperaturen. Na mei hadden de oogstwaar-
nemingen kunnen worden beëindigd, omdat er daarna geen veran­
deringen in opbrengst optraden. 
Het ras Extase kwam zowel in vroege als totaalopbrengst duide­
lijk hoger dan het ras Moneymaker. Extase bloeit en zet onder 
lichtarme omstandigheden gemakkelijker. Kwalitatief waren 
beide rassen goed. 
Tussen de beide gebruikte virusstammen werden geen verschillen 
in opbrengst gevonden. Wel vertoonde de nieuwe stam M IV 5 
duidelijke virusverschijnselen aan het gewas. De vruchtzetting 
werd hierdoor echter niet beïnvloed. Deze nieuwe virusstam 
lijkt geen verbetering t.o.v. de oude staun M II 16. 
De gehandhaafde klimaten na het uitplanten in de afdelingen 
hebben over de gehele oogstperiode duidelijke verschillen 
in opbrengst gegeven. Bij teeltklimaat 16-21-28°C werd 
steeds een flinke lichtafhankelijke temperatuürverhoging gerea­
liseerd. De groeisnelheid was in deze afdeling hoog en de bloei 
verliep vrij gemakkelijk. Bij teeltklimaat 16 - 23°C ontstond 
door de gemiddeld lage dagtemperatuur een vrij zwaar gewas 
waaraan de bloei van de eerste 5 trossen moeilijk verliep. 
De achterstand in vroege opbrengst t.o.v. teeltklimaat 16-21-28°C 
werd later wel grotendeels ingehaald. Bij teeltklimaat 18 - 21°C 
zorgde de hoge nachttemperatuur ook voor een hogere grond-
temper atuur. • 
Er ontstond een erg zwaar gewas waarvan de eerste paar trossen 
moeilijk in bloei kwamen. Het groeitempo lag echter hoger 
dan bij teeltklimaat 16 - 23°C, waardoor de vroege opbrengst 
ook hoger was. 
-12-
-12-
6« Konklusies 
- Het plantgewicht op het moment van uitplanten was bepalend 
voor de hoogte van de vroege opbrengst. Hoe deze planten 
werden verkregen speelde hierbij geen rol. 
- In totaalopbrengst werd geen invloed van het plantmateriaal 
gevonden. 
- Er werd geen, interaktie gevonden tussen opkweekmethode en 
teeltklimaat. 
- Lage opkweektemperaturen geven steviger planten welke minder 
gauw met een stokje gesteund behoeven te worden. 
- Het ras Extase gaf een belangrijk hogere vroege- en totaal­
opbrengst t.o.v. het ras Moneymaker. 
- In vroege- en totaalopbrengst werd geen verschil gevonden 
tussen de gexnoculeerde zwakke virusstammen M IV 5 en M II 16. 
- Tijdens de teelt gaf een nacht/dagtemperatuur van 16-21 °C 
met een lichtafhankelijke verhoging tot 28°C de hoogste 
vroege- en totaalopbrengst. 
Zonder lichtafhankelijke verhoging ontstond een zwaar gewas, 
vooral indien een hoge nachttemperatuur werd gehandhaafd. 


De invloed van opkweek- en teelttemperatuur op vroegheid en produktie van twee tomaterassen bij gebruik van twee zwakke virusstammen

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/440748

De invloed van opkweek- en teelttemperatuur op vroegheid en produktie van twee tomaterassen bij gebruik van twee zwakke virusstammen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield