Recensión bibliográfica de la publicación de la "Obras Completas" de Orixe

Intxausti Rekondo, Joseba

Hedatuz

ORMAETXEA “ ORIXE” , N. [1991] :ldazlan guzt iak[Donostia], Eusko Jaurlaritza / Etor ArgitaletxeaRIEV. Revista Internacional de los Estudios Vascos.Año 41. Tomo XXXVIII. N.º 1 (1993), p. 209-212ISSN -Donostia: Eusko IkaskuntzaGure kultur historiaren zaleon pozetarako, berrikitan behin eta berriz kaleratu dira hainbateuskal autoreren “idazlan guztiak”. Are estimagarriagoa da argitaletxeen ahalegin hori —orainurte batzuk bestelakorik gertatu bada ere—, azken edizio hauek ez baitiote inori apenas diru-rik ekarri.Besteak beste, bost liburuki mardulean datorren Orixe-ren obra oso honek badu —tamainaz,eta kalitatez ere— berezitasunik franko, hemen, RIEV/RIEBn alegia, lehenbaitlehen ohar batbederen eskain diezaiogun.Barka biezagu irakurleak lehen oharkizun ez hain goitar bat: bost liburukitan 5.344 orrial-de ematen ditu argitalpenak, gehienetan testu trinkoan eta baita oso trinkoan ere. Norbaitekidatzi du, alajainetan! Lehenik, Orixe-k, noski, baina baita haren obraren gain lan egin dutenekere.Izan ere, Idazlan guztiak honen ezaugarrietako bat horixe baita: autore bilduaren lanakdakartza, baina horiekin batera baita idazle hari eta beraren idazlanei buruz burutu diren iker-lan eta azterlanak ere. Aberastasun bikoitza du, beraz, edizio honek.Orixe-ren beraren obra lehenengo hiru liburukietan bildu da: I. Sorkuntzazkoak. II. Itzul-penak. III. Artikulu eta saiakerak. Orexatarraren lana gutxi-asko ezagutzen genuenontzat ere,mundu berri bat agertu da orain, hirugarren liburuki horrekin batipat. Ez gaude, beraz, lehena-gotik egindako Orixe-ren argitalpen “osoen” maila berean, haiek, besterik gabe, zerbait hobe-tu eta osatuz alegia.Lehen liburukiak Orixe-ren prosa eta poesia jaso ditu: Barne-Muinetan (1934), Euskaldu-nak (1935/1950), baina baita sakabanaturik zebiltzan olerkiak ere; gaztelaniazko itzulpen etaguzti dator poesia hau (600en bat orrialde). Hitz-lauzkoak ere hor datoz: Santa Kruz apaiza(1929), Quito’n arrebarekin (1950-1954) eta hilondoko Jainkoaren billa (1971), etab.Denok gogoratzen dugunez, emankorra izan genuen Orixe, ez jatorrizko bere idazlanetanbakarrik, baita inorenak itzultzen ere. Gure itzultzaile handi eta berezienetakoa izan genuenbera. Lekukotzat, ez dago ikusi besterik: Mireio (prosa poetikoz emana, 1930), Tormes’ko Itsu-mutilla (1929) edo Agustin Gurenaren Aitorkizunak (1956), Urte guziko Meza-Bezperak (1950:edizio honetatik kanpo geratu dena), etab. Orixe-ren itzulpenak zinezko sorkariak ziren, jato-rrizkotik euskarara birsortuak: holakoetan hizkuntza eta eskuak guztiz libreak zituen gure Orixe-k.Hain libreak ezen gai izan zen bertsoen neurrietara lotuz ere itzultzeko. Hemen dago orainharen sormenaren ondarea, itzulpen-lanetarako eredu hautagarri bezala.Hirugarren liburukiak kasik ustegabean harrapatu gaitu: berreskuratu diren ehundaka ar-tikulu hauek, berritasunez beteta ageri zaizkigu eta idazlearen aurpegi-alde ezezagun edo osogutxi ezagun bat eskaintzen digute. Denetik dago ia laurehun artikulutako bilduma honetan:211JOSEBA INTXAUSTI Filosofia, Literatura, Hizkuntzalaritza, Folklorea, Erlijioa, Politika, Pedagogia nahiz Soziologia.Orixe-ren harrobitik moeta orotako harlandurik sortu zen. Inoiz argitara eman gabeko lanik ereiritsi da oraingoan liburuki honetako orrialdeetara, honela Orixe-ren Idazlan guztiak jasota uzteko.Laugarren eta bosgarren liburukiek beste asmo bateko lanak dakartzate argitara: ikertzai-leen lanak dira hauetakoak. Hirugarrenean lankidego zabala bildu da: 20 ikertzaileren lumeta-tik 27 lan bildu ahal izan dira, denak ere Orixeren obra eta pertsonaren inguruan dihardutenak.Argitalpena babestu duten Erakundeetako ahotsarekin batera (J. Arregi, I. Murua), Orixe-renbizitza aztertzen dutenak datoz (P. Iztueta, P. Altuna; J. M. Aranalde), zegokion lekumen histo-rikoa eman diotenak (L. Otaegi, P. Charritton), nahiz pentsamendua (L. Akesolo, X. Andonegi,I. Aldekoa) edo obra orijinala aztertu dituztenak (J. Garmendia: etnologia; J. Kortazar, S. Onain-dia, J. A. Arrieta: estilistika; L. M. Mujika, j. Azurmendi: literatur baliabideak; J. M. Lekuona,J. Otaegi: olertia; L. Villasante, P. Iztueta: fede-bizipenak); eta ez da falta itzulpen-lanei etahizkuntzazkoei begiratu dionik (X. Mendiguren; P. Goenaga, J. M. Etxeberria). Iker-bildumaeder honi esker, Orixe-k, bere belaunaldiko lagunekin batera amestu zuen Unibertsitate- zere-ginetara iristen da euskara, eta Orixe beraren obra aztertuz, hain zuzen. Hilondoko garaipenaera bada hau, Orixe zenarentzat. Idazlearen obraren inguruko gure ezagumenduak jaso etaeguneratzeko liburu bazterrezina gertatuko da, gaur gero, laugarren liburukia.Bosgarrenarekin, Orixe eta bere garaia, beste molde bateko ikerlan batera heltzen gara.Aurrekoak lan monografikoak ziren, bakoitzari berean zabaltasunik falta ez bazitzaion ere; bos-garrenean, ostera, ikuspuntu sozio-historiko “orohartzaile” batetik ekiten dio lanari Paulo Iz-tueta autoreak. Liburuki hau hiru partetan banaturik ageri zaigu: bizitza, Orixe bere ingurusozialarekin, Orixe mistikaria, ia 1.500 orrialde bete-betetan. Hamabost egunetan egunero zortziordutako irakurgaia eman didan lan honetaz, xehetasunetan sartu gabe, bizpahiru baieztapenborobil egingo ditut (eta ziur nago ez dela ausarkeria): inoiz euskal idazle edo pertsonaia eus-kaldun bati eskaini zaion biografiarik onena aurkituko du irakurleak bosgarren liburukiaren bi-garren partean (Orixe eta gizarte-ingurua. (Azterketa soziologikoa) dio tituluak). Bildu direnalbisteengatik, metodologiaz eta euskal ikazkeraz obra zinez heldua da hau. Orixe barru-barruanduela, Aro Modernoko euskal kulturaren historia sozial orokor baten lehen idazketa dela esangonuke. Asko geratzen da, ziurki, zabaltzeko eta xehatzeko, baina orain artean horrelakorik egi-teke zegoen, eta oraindik urratu beharko da biderik azken sintesira iritsi aurretik; hala ere, la-naren lerro nagusienak (seguraski ez denak) markatuta daude, eta kasu askotan luze landutaere bai.Beraz, bi balio handi aurkitu dizkiot Idazlan guztiak deritzan argitalpen honi: a) Berresku-ratu dugu, azkenik, Orixe bere osoan, eta b) Berori aitzaki dela, Eusko Pinkundeko mundulausoa Historiaren eguzki-argitara ekarri zaigu. Orixe irabazi dugu, baina baita bere garaia ere,neurri eder ezohizko batean. Argitalpen honek dakartzan ekarpenak hain baliozkoak izanik,ez noa orain kritikaren txikikeria purtziletan sartzera. Bego, ba, esandakoa bere horretan.Adierazi nahi nukeena argitzeko, lerro hauek irakurriko ez dizkidaten erdal irakurleei zergogoratu nahiko niekeen esango dizut: batez ere historilariak balira, aurrerantzean, euskal kul-turaren historiaz ezingo dela hitz egin argitalpen honen orrialdeetatik xurgatu eta berorrek era-kutsi digun euskarazko iturrien baliagarritasuna ezagutu gabe.1992-09-09Joseba Intxausti212

Eusko Jaurlaritza, Etor Argitaletxea. Ormaetxea "Orixe", N. (1991): Idazlan guztiak

http://hedatuz.euskomedia.org/637/1/38209212.pdf

Eusko Jaurlaritza, Etor Argitaletxea. Ormaetxea "Orixe", N. (1991): Idazlan guztiak

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Hedatuz